Býnaqdeneliler
Býnaqdeneliler
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń bilim, bilik daǵdysyn qalyptastyra otyryp, býnaqdenelilerdiń san alýandylyǵyn olardyń tirshilik etý ortasy jáne damýy týraly túsinik berý. Pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, ózin - ózi damytýyna jeteleý jáne oqýshylardyń oılaý, este saqtaý qabiletterin arttyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta
Pán aralyq baılanys: Ekologıa, ádebıet
Sabaqtyń ádisi: Óz betinshe oqyp, tanyp bilý.
Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen sálemdesip, olardy túgeldeý. Bilim alýǵa degen qushtarlyǵyn arttyryp, jańa sabaqty bastaý. Sabaqty bastamas buryn synypty 3 topqa bólý.
Ótken sabaqty eske túsirý
«Kýbızm» ádisi boıynsha suralady
1 Zertte
1. Ulý baqalshaǵyn zerteý
1. Aldyńǵy jaǵy dóńes jáne ıirimderi bar, olar ulýdyń ósýiniń jyldyq sheńberin quraıdy
2 Qoldan
1. Shaıandy turmysta qoldaný
1. eger as shaıan bolsa taǵamǵa qoldanýǵa bolady
3 Talda
1. Shaıannyń aıaqtaryn talda
1. 1antennýlla, 2 antenne, 3mandıbýla, 4İmaksımılla, 5İİmaksımılla, 6 - 8jaqaıaqtary, 9 - 13júretin aıaqtary, 14 - 15kýpýlátıvti apparat, 16 - 18eki tarmaqty qursaq aıaqtary, 19quıryq júzbe qanaty
4 Salystyr
1. Ózen shaıany men sharshyly órmekshiniń tynys alýyn salystyr 1. Ózen shaıany jelbezek arqyly tynys alsa, sharshyly órmekshi demtútik arqyly tynys alady
5 Dálelde
1. Shaıandar men órmekshilerdiń býynaıaqtylar tıpine jatatynyn dálelde
1. Shaıandar men órmekshiler býynaıaqtylar tıpine jatý sebebi denesi býyndarǵa bólingen
6 Sýrette
1. Órmekshiniń dene qurylysyn sýrette
Sýretterin salý
Oı qozǵaý kezeńi
3 topqa sýret kórsip, sol boıynsha áńgimeletý
Maǵynany taný
Entomologıa dep býnaqdenelilerdi zertteıtin ǵylymdy ataıdy. (grektiń « entoma» - býnaqdene + « logos» - ǵylym degen sózinen shyqqan).
Býynaıaqtylar tıpi
↓
Býnaqdeneliler klasy
↓
Klass tarmaǵy
týaqanatsyzdar ------------------- qanattylar
Býnaqdenelilerdiń dene qurylysy
Bas
Kókirek
Qursaq
1 - toptyń jumysy: Bas múshesinde ornalasqan músheler
Eki murtsha ------------ Jaı jáne kúrdeli ---------- Aýyzy
qurylysty kózderi
Býnaqdenelilerdiń aýyz músheleriniń san alýandylyǵy.
2 - toptyń jumysy: Býnaqdenelilerdiń kókiregindegi músheler
Aıaqtary Qanattary
6 - synypta ótkendi eske túsirý arqyly býnaqdenelilerdiń aıaq qurylysyn ajyratý
3 - toptyń jumysy: Býnaqdenelilerdiń kóbeıýi:
a) Tolyq túrlenip damý degenimiz ne?
jumyrtqa→dernásil→qýyrshaq→ımago
b) Týra damý:
jumyrtqa→ımago
v) Shala túrlenip damý:
jumyrtqa→dernásil→ımago
Týra damý --------------------- Qanatsyz býnaqdeneliler
Shala túrlenip damý --------- Aqpa, ınelik, dáýit, bıt, qandala, shegirtke, buzaýbas
Tolyq túrlenip damý -------- Qońyzdar, kóbelekter, búrgeler, shybyndar, masalar, shansharlar, qumyrsqalar, balaralar, t. b.
Tolyq túrlenip damýdyń vıdıokórinisin kórsetý.
Imago degenimiz ne?
Býnaqdenelilerdiń eresek kúıge aýysý satysy ımago dep atalynady.
Imago ( latynsha ımago - eresek qurt degendi bildiredi ).
Býnaqdenelilerdiń tabıǵattaǵy, adam ómirindegi mańyzy.
1. Ósimdikterdi tozańdandyrady
2. Topyraqty qopsytady, tabıǵatty tazartady
3. Aýyl sharýshylyǵyna zıan keltiretin zıankesterdi joıady
4. Bal arasy medısınada
5. Tut jibek kóbelegi - jibek alý úshin
6. Taǵam retinde
Býnaqdenelilerdiń zıandylyǵy:
1. Aýrý taratady
2. Aýyl sharýashylyǵyna
3. Jemis - jıdekterge, kókónis daqyldaryna
4. Úı jıhazdaryna, azyq - túlikke zıan keltiredi
Býnaqdeneliler týraly ǵajaıyp faktiler
- Qazirgi ýaqytta býnaqdenelilerdiń kem degende
bir mıllıon túri belgili, al keıbir ǵalymdardyń
pikirinshe, olardyń sany on mıllıonǵa jetýi
de múmkin.
- Qumyrsqalar sekildi basqa da býnaqdeneliler
óz salmaǵynan birneshe ese aýyr zattardy
tası alady.
- Búrge óz boıynan 130 ese bıiktikke sekire
alsa, juldyzqurttardyń bulshyqetteri
adamdikinen alty ese kóp.
- Múıiztumsyq qońyz óz salmaǵynan 850 ese
artyq salmaqty kótere alady.
Eń, eń, eń...
Refleksıa. RAFT ádisi
R - rol, muǵalim taqyryp aıtady. Taqyryp «Qumyrsqa men shegirtke»
A - aýdıtorıa, 1 - top qumyrsqa men shegirtkege sıpattama beredi
F - forma, 2 - top osy taqyryp boıynsha keıipkerlerge jaqtaý jáne dattaý jaıynda hat jazady
T - taqyryp, 3 - top osy taqyryp boıynsha áńgimeleıdi
Shyryldaýyq shegirtke
Yrshyp júrip án salǵan,
Kógaldy qýyp gólaıttap
Qyzyqtap júrip jazdy alǵan.
Jazdygúni japyraqtyń
Birinde tamaq, birinde úı
Japyraq ketti, jaz ketti.
Kúz bolǵan soń ketti kúı
Ókingennen ne paıda.
Sýyqqa tońǵan qarny ashqan
Oıyn qaıda án qaıda
Onymenen turmady
Qar kórindi qys boldy.
Saýyqshyl sorly búkshıdi.
Tymaq qıyn is boldy.
Sekirý qaıda súrinip
Qabaǵyn qaıǵy jabady
Salamda jatyp, dán jıǵan
Qumyrsqany izdep tabady. Silkilep kelip jyǵyldy
Aıaǵyna bas ura
Qaraǵym jylyt tamaq ber.
Jaz shyqqansha asyra
Munyń janym sóz emes.
Jaz eterin bilmep pe eń?
Janyń úshin esh sharýa
Ala jazdaı qylmap pe eń?
Men ózińdeı sharýashyl
Jumsaq ıleý úıli me
Kógaldy qýyp, án salyp
óleńnen qolym tımepti
óleńshi, ánshi esil er!
Ala jazdaı án salsań
Selkilde de bıleı ber!
Oqýshylardy baǵalaý.
Úıge tapsyrma berý.
1. Býnaqdeneliler taqyrybyn oqyp kelý.
2. Býnaqdenelilerdiń sýretterin salý
3. İzdenis jumysy
1 - top: «Zıandy býnaqdenelilermen kúresý joldary»
2 - top: «Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen býnaqdeneliler»
3top: «Býnaqdenelilerdiń mańyzy»
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń bilim, bilik daǵdysyn qalyptastyra otyryp, býnaqdenelilerdiń san alýandylyǵyn olardyń tirshilik etý ortasy jáne damýy týraly túsinik berý. Pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, ózin - ózi damytýyna jeteleý jáne oqýshylardyń oılaý, este saqtaý qabiletterin arttyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta
Pán aralyq baılanys: Ekologıa, ádebıet
Sabaqtyń ádisi: Óz betinshe oqyp, tanyp bilý.
Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen sálemdesip, olardy túgeldeý. Bilim alýǵa degen qushtarlyǵyn arttyryp, jańa sabaqty bastaý. Sabaqty bastamas buryn synypty 3 topqa bólý.
Ótken sabaqty eske túsirý
«Kýbızm» ádisi boıynsha suralady
1 Zertte
1. Ulý baqalshaǵyn zerteý
1. Aldyńǵy jaǵy dóńes jáne ıirimderi bar, olar ulýdyń ósýiniń jyldyq sheńberin quraıdy
2 Qoldan
1. Shaıandy turmysta qoldaný
1. eger as shaıan bolsa taǵamǵa qoldanýǵa bolady
3 Talda
1. Shaıannyń aıaqtaryn talda
1. 1antennýlla, 2 antenne, 3mandıbýla, 4İmaksımılla, 5İİmaksımılla, 6 - 8jaqaıaqtary, 9 - 13júretin aıaqtary, 14 - 15kýpýlátıvti apparat, 16 - 18eki tarmaqty qursaq aıaqtary, 19quıryq júzbe qanaty
4 Salystyr
1. Ózen shaıany men sharshyly órmekshiniń tynys alýyn salystyr 1. Ózen shaıany jelbezek arqyly tynys alsa, sharshyly órmekshi demtútik arqyly tynys alady
5 Dálelde
1. Shaıandar men órmekshilerdiń býynaıaqtylar tıpine jatatynyn dálelde
1. Shaıandar men órmekshiler býynaıaqtylar tıpine jatý sebebi denesi býyndarǵa bólingen
6 Sýrette
1. Órmekshiniń dene qurylysyn sýrette
Sýretterin salý
Oı qozǵaý kezeńi
3 topqa sýret kórsip, sol boıynsha áńgimeletý
Maǵynany taný
Entomologıa dep býnaqdenelilerdi zertteıtin ǵylymdy ataıdy. (grektiń « entoma» - býnaqdene + « logos» - ǵylym degen sózinen shyqqan).
Býynaıaqtylar tıpi
↓
Býnaqdeneliler klasy
↓
Klass tarmaǵy
týaqanatsyzdar ------------------- qanattylar
Býnaqdenelilerdiń dene qurylysy
Bas
Kókirek
Qursaq
1 - toptyń jumysy: Bas múshesinde ornalasqan músheler
Eki murtsha ------------ Jaı jáne kúrdeli ---------- Aýyzy
qurylysty kózderi
Býnaqdenelilerdiń aýyz músheleriniń san alýandylyǵy.
2 - toptyń jumysy: Býnaqdenelilerdiń kókiregindegi músheler
Aıaqtary Qanattary
6 - synypta ótkendi eske túsirý arqyly býnaqdenelilerdiń aıaq qurylysyn ajyratý
3 - toptyń jumysy: Býnaqdenelilerdiń kóbeıýi:
a) Tolyq túrlenip damý degenimiz ne?
jumyrtqa→dernásil→qýyrshaq→ımago
b) Týra damý:
jumyrtqa→ımago
v) Shala túrlenip damý:
jumyrtqa→dernásil→ımago
Týra damý --------------------- Qanatsyz býnaqdeneliler
Shala túrlenip damý --------- Aqpa, ınelik, dáýit, bıt, qandala, shegirtke, buzaýbas
Tolyq túrlenip damý -------- Qońyzdar, kóbelekter, búrgeler, shybyndar, masalar, shansharlar, qumyrsqalar, balaralar, t. b.
Tolyq túrlenip damýdyń vıdıokórinisin kórsetý.
Imago degenimiz ne?
Býnaqdenelilerdiń eresek kúıge aýysý satysy ımago dep atalynady.
Imago ( latynsha ımago - eresek qurt degendi bildiredi ).
Býnaqdenelilerdiń tabıǵattaǵy, adam ómirindegi mańyzy.
1. Ósimdikterdi tozańdandyrady
2. Topyraqty qopsytady, tabıǵatty tazartady
3. Aýyl sharýshylyǵyna zıan keltiretin zıankesterdi joıady
4. Bal arasy medısınada
5. Tut jibek kóbelegi - jibek alý úshin
6. Taǵam retinde
Býnaqdenelilerdiń zıandylyǵy:
1. Aýrý taratady
2. Aýyl sharýashylyǵyna
3. Jemis - jıdekterge, kókónis daqyldaryna
4. Úı jıhazdaryna, azyq - túlikke zıan keltiredi
Býnaqdeneliler týraly ǵajaıyp faktiler
- Qazirgi ýaqytta býnaqdenelilerdiń kem degende
bir mıllıon túri belgili, al keıbir ǵalymdardyń
pikirinshe, olardyń sany on mıllıonǵa jetýi
de múmkin.
- Qumyrsqalar sekildi basqa da býnaqdeneliler
óz salmaǵynan birneshe ese aýyr zattardy
tası alady.
- Búrge óz boıynan 130 ese bıiktikke sekire
alsa, juldyzqurttardyń bulshyqetteri
adamdikinen alty ese kóp.
- Múıiztumsyq qońyz óz salmaǵynan 850 ese
artyq salmaqty kótere alady.
Eń, eń, eń...
Refleksıa. RAFT ádisi
R - rol, muǵalim taqyryp aıtady. Taqyryp «Qumyrsqa men shegirtke»
A - aýdıtorıa, 1 - top qumyrsqa men shegirtkege sıpattama beredi
F - forma, 2 - top osy taqyryp boıynsha keıipkerlerge jaqtaý jáne dattaý jaıynda hat jazady
T - taqyryp, 3 - top osy taqyryp boıynsha áńgimeleıdi
Shyryldaýyq shegirtke
Yrshyp júrip án salǵan,
Kógaldy qýyp gólaıttap
Qyzyqtap júrip jazdy alǵan.
Jazdygúni japyraqtyń
Birinde tamaq, birinde úı
Japyraq ketti, jaz ketti.
Kúz bolǵan soń ketti kúı
Ókingennen ne paıda.
Sýyqqa tońǵan qarny ashqan
Oıyn qaıda án qaıda
Onymenen turmady
Qar kórindi qys boldy.
Saýyqshyl sorly búkshıdi.
Tymaq qıyn is boldy.
Sekirý qaıda súrinip
Qabaǵyn qaıǵy jabady
Salamda jatyp, dán jıǵan
Qumyrsqany izdep tabady. Silkilep kelip jyǵyldy
Aıaǵyna bas ura
Qaraǵym jylyt tamaq ber.
Jaz shyqqansha asyra
Munyń janym sóz emes.
Jaz eterin bilmep pe eń?
Janyń úshin esh sharýa
Ala jazdaı qylmap pe eń?
Men ózińdeı sharýashyl
Jumsaq ıleý úıli me
Kógaldy qýyp, án salyp
óleńnen qolym tımepti
óleńshi, ánshi esil er!
Ala jazdaı án salsań
Selkilde de bıleı ber!
Oqýshylardy baǵalaý.
Úıge tapsyrma berý.
1. Býnaqdeneliler taqyrybyn oqyp kelý.
2. Býnaqdenelilerdiń sýretterin salý
3. İzdenis jumysy
1 - top: «Zıandy býnaqdenelilermen kúresý joldary»
2 - top: «Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen býnaqdeneliler»
3top: «Býnaqdenelilerdiń mańyzy»
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Ósimdikter qansha jyl tirshilik etedi?
