InfoHub Logo

Shyǵys Qazaqstan oblysy,
Úrjar aýdany, Keldi-Mýrat aýyly
Blagodarnoe orta mektebi tehnologıa pániniń muǵalimi
Kamen Abılhaıdarqyzy Kýrmanova

Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa monshaqpen kestelep toqýdy úırete otyryp, kompozısıalyq panno jasaý;
Bilimdilik maqsaty: Oqýshylardyń monshaq toqýdaǵy bilimin júıelendirý, sheberlik deńgeıin arttyrý arqyly ásemdik pen sulýlyqtyń baǵalaı bilýge úıretý;
Damytýshylyq maqsaty:óz betinshe jumys isteý daǵdysyn qalyptastyryp, shyǵarmashylyq qabiletin damytý
Tárbıelik maqsaty: oqýshylardy tózimdilikke, ádemilikke tárbıelep, estetıkalyq talǵamyn arttyrý.
Sabaqtyń túri: aralas, saramandyq sabaq.
Sabaqtyń ádisi:suraq-jaýap, túsindirmeli - ılústrasıalyq.
Pánaralyq baılanys: bıologıa - gúlderdiń túrleri, qurylysy, ; matematıka; beıneleý óneri - kompozısıa qurý, tústerdi tańdaý; tarıh - bıserdiń paıda bolý tarıhy.
Sabaqtyń kórnekiligi:monshaqtan jasalǵan buıymdar úlgileri, syzbalar, kitaptar, jýrnaldar, plakat.
Qajetti qural-jabdyqtar: ár túrli sý monshaqtar, bıser, karton, sym temir, qaıshy, bıser salatyn ydys.

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi (oqýshylarmen amandasý, sabaqqa daıyndyǵyn tekserý, oqýshylardy túgendeý)
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
3. Jańa taqyrypty jarıalaý, maqsaty men mindetterimen tanystyrý
4. Jańa taqyryppen tanystyrý, sýmonshaqpen (bıserlermen) gúl toqý.

Bıserdiń shyǵý tarıhy:Bıser toqý óneri ertede keńinen tarap, tanylyp kele jatqan halyq shyǵarmashylyǵynyń jáne áshekeı buıymdar daıyndaýdyń bir túri. Bısermen jaı sýretterden bastap óte kúrdeli túrli-tústi jumystar jasaýǵa (toqýǵa), alqa, tumarsha, shash býǵysh, syrǵa, bilezik, beldik, sómkelerdi de áshekeılep toqýǵa bolady, sonymen qatar oıynshaqtar da toqýǵa bolady. Qoldan jasalatyn bıser monshaqtary Reseıde, shet elderde óte joǵary baǵalanady. Naq osy kezde halyq shyǵarmashylyǵynyń osy túri jańa órleý ústinde, damýdyń satysynda.

Bıser toqý óneri óte náziktikti, ádemilikti, shydamdylyqty jáne fantazıa men sheberlikti talap etedi. Ár adam bıser toqýmen aınalysýyna bolady. Shemamen jumys istegende este saqtaý qabileti joǵary bolyp, tústerdi aıyra bilý kerek. Barlyq qolóner sıaqty, bıser toqýdyń da tarıhy bar. Bıserdiń shyǵý tarıhy áınektiń paıda bolýymen tikeleı baılanysty. Al. áınektiń qashan paıda bolǵanynan áli kúnge deıin derek joq. Degenmen áınekti paıdalanýdyń eń alǵash qupıasyn Fınıkıa eli ashqan degen ańyz bar. Bul ańyzda Fınıkıalyq kópester álemdi júzip júrip Sırıaǵa toqtalady. Ózderine azyq daıyndaý
maqsatymen otqa qazan qoıý úshin araldan úlken taz izdeıdi. Eshnárse tappaǵan olar kemedegi selıtranyń úlken bóligin paıdalanady. Jalynnyń ystyq temperatýrasynan selıtra erip, ózen qumyna aralasyp, suıyq áınek bolyp aqqan eken. Osylaı ma, joq álde basqa tásilmen be áınek dúnıege kelgen. Biraq Fınıkıalyq kópester búkil Jerorta teńiziniń halqyna áınekten jasalǵan buıymdardy satqan eken.

Keıbir derekter boıynsha áınektiń Otany ejelgi Egıpet bolǵan. Áınekten jasalǵan monshaqtar, amýlet, ydys-aıaqtar bizdiń zamanymyzǵa deıin Ýİ ǵasyrdyń eskertkishterinen tabylǵan. Áınekti massaǵa, kobált, mys, marganes qosý arqyly egıpettikter kógildir, jasyl, alqyzyl tústi áınek alǵan, mundaı áshekeılerdi erkekter de, áıelder de aq tústi kıimdermen taqqan desedi.

Eń alǵashqy «bıser» ataýy dál osy Egıpet elimen baılanysty. Onyń ataýy arabtyń «Býsra» nemese «Býser» degen sózinen shyqqan, maǵynasy «jalǵan marjan». Rım ımperıasy Egıpet elin basyp alǵanda áınek óndirý Rım eline ótip, ımperıa qulaǵannan keıin Vızantıaǵa ótedi. Al Konstantınopoldi túrik jaýyngerleri jaýlap alǵan soń, áınek óndirýshi sheberler jan-jaqqa tarap álemge bıser ataýy málim bola bastady.

Qazirgi kezde bıserden toqylǵan buıymdar, jastar men orta jastaǵy áıelderge arnalǵan sándik kıimderge japsyrylǵan nemese túrli oıýlarmen áshekeılengen kıimder, aıaq kıimderdi, sómkeler jıi kezdestirýge bolady. «Ómir jasy» uzaq bolý úshin myqty bolyp keletin jibek jippen leskimen oryndalady. Bısermen qazaqtyń oıý-órnekterin tumarsha, óńirjıek, boıtumar, sondaı-aq alqa, shashpaý taǵy basqa óte sándi áshekeıler: syrǵalar, moıynǵa taǵatyn alqalar toqý óte sándi kórinedi.

Jańa sózder:
Bıser - usaq monshaqtarǵa beriletin jalpy túsinik.
Stekýlárýs - uzyndyǵy 3mm tútikshe tárizdes sýmonshaqtyń túri.
Fýrnıtýra - qosymsha kómekshi materıaldar (túıme, ilgek, jipter, kompozısıa)
Kompozısıa - birneshe zattyń kórkem jıyntyǵy jáne qurastyrý

Jumys ornyn uıymdastyrý: Bısermen toqý jumysy qyzyqty, ári tez júrýi úshin tek qural-saımandardyń túgel bolýy ǵana emes, jumys ornyńdy yńǵaılap alýda mańyzdy. Ásirese ol jer bıserdi ornalastyrýǵa yńǵaıly bolýy kerek. Ol úshin bir bederli flaneldi mataǵa, túrli tústi bıserlerdi úıip qoıý kerek. Keı jaǵdaılarda óte tereń emes (5-10mm) tárelkege salǵan da yńǵaıly, biraq ár tústi jeke tárelkege salǵan jón, ne bolmasa jaqtaýlary bıik emes qorapshalar paıdalanýǵa bolady. bısermen jumys istegende, sonymen qatar, jumys isteıtin oryn jaryqpen jaqsy qamtamasyz etilýi kerek. Bolmasa kózdi aýyrtyp, jıi sharshaýǵa ákelip soqtyrady. Kózge demalys berý úshin ár saǵat saıyn 10-15 mınýt úzilis jasaý qajet.

Saramandyq jumys: Bısermen toqýdyń keń tarlaǵan tehnıkasy - paraleldi toqý. Iaǵnı sym temir bıserdiń qýysynan paraleldi ótedi. Berilgen toqýdyń negizgi ádisterin qarap kóreıik.

Tehnıka qaýipsizdigi erejesin saqtaý
«Sebettegi gúlder» toqý úshin qajetti zattar: sebetke – qońyr tús, gúlderge – kók nemese sary tústi monshaqtar qajet. Sýrette berilgendeı sebet toqımyz. Toqýdy túp jaǵynan bastaımyz, ıaǵnı sym temirdiń bir ushyna ortasyna birinshi qatarǵa 5 monshaq, ekinshi qatarǵa 4 monshaq ekinshi ushymen bekitemiz. Symnyń eki jaq ushynan jaqsylap tartyp, sulba boıynsha jalǵastyramyz. Modeldi oryndaýda shalyp toqý tehnıkasy sebetti toqýǵa, paralel toqý tehnıkasy – japyraq jáne gúl toqýǵa paıdalanady.

Sabaqty bekitý:
Endi oqýshylardyń bıser týraly túsinikterin tujyrymdap alý úshin «Ǵajaıyp qorjyn» oıyny oınalady. Oıynnyń sharty: qorjynnan asyq alý arqyly suraqtarǵa jaýap berý.
1. Bıser degenimiz ne?
2. monshaq degenimiz ne?
3. Bıserdiń steklárýsten qandaı aıyrmashylyǵy bar?
4. Bısermen jumys isteý barysynda qandaı tehnıkalyq qaýipsizdik erejelerin saqtaý kerek? t. b.

Qorytyndy
Qoryta kelgende, jumystyń (kompozısıanyń) jasalýynda biliktilikti, bilimdilikti, náziktilikti, ádemilikti, qıal men sheberlikti talap etilýin qadaǵalaý.
Oqýshylardyń jumysyn baǵalaý, úıge tapsyrma berý.