InfoHub Logo

Anglıanyń (Centre for Policy Studies) saıasattyq zertteý ortalyǵy «sýper kásipker qalaı paıda bolady?» degen taqyryppen zertteý júrgizip, eshqandaı muraǵa qarq bolmastan, nólden, ıaǵnı kedeı halden álemdik deńgeıde mıllıarder jaǵdaıǵa jetken kásipkerlerdiń ortaq erekshelikterin anyqtap jazdy. Zertteý boıynsha sýper kásipkerler retinde kórsetilgen bul adamdardaǵy eń basty qasıet boıynda kásipkerlik rýhynyń bolýy eken. Buǵan qosa ózine degen senimdilik, alǵa umtylys, sátsizdikterge, keleńsizdikterge tap bolǵanda tózip, ony jeńe alý óz kúshimen mıllıarder bolǵan adamdarda jıi kezdesetin erekshelik ekendigi atalǵan.

Zertteýde taǵy sýper kásipker bolý úshin bilim qajettiligi aıtylǵan. Zertteý boıynsha AQSH-tyq sýper kásipkerlerdiń 16% ǵana joǵary bilim almaǵan eken. Qalǵandary eldiń eń aldyńǵy qatarly bilim ordalaryn tamamdaǵan. Sondaı-aq sýper kásipker bolý úshin adamda baı bolý, tabysty bolý qulshynysy bolý qajettigine toqtalǵan. Sýper kásipkerler aqparattyq tehnologıa (IT), bıotehnologıa, qarjy jáne saýda salalarynda kóbirek kezdesetini aıtylǵan. Bul salalarda memleket tarapynan bólinetin búdjet, basqa salalarǵa qaraǵanda aýqymdy bolatyn kórinedi. Zertteý boıynsha búrokratıalyq úrdisteri kóp qınamaıtyn jáne salyq mólsheri tómen bolǵan elderde sýper kásipkerlik jyldam órleıtini atalǵan. Sýper kásipkerlerdiń belsendiligi, tabysy men jańalyqtary óz eli úshin de qosatyn úlesi turǵysynan mańyzy joǵary bolyp tabylady. Zertteýge 1996 men 2010 jyldar aralyǵynda Forbs jýrnalynyń tizimine engen jáne nólden mıllıarder deńgeıge jetken 1000 adam alynǵan. Bulardyń kópshiligi áýel basta daıashy, ydys jýýshy, janarmaı quıýshy, úılerdi aralap ónim satýshy, gazet satýshysy sekildi arzymaǵan jalaqyǵa jumys istegen adamdar eken.

Kedeılikten mıllıarderlikke

Ian Kým (Jan Koum)

Álemge áıgili “WhatsApp” jelisiniń qurýshysy, fırmasy “Facebook” tarapynan satyp alynǵannan keıin mıllıard dollarlyq dáýletke ıe boldy. Áıtse de Ian Kým Ýkraınadan 16 jasynda kelgeninde qaıyrymdylyq retinde taratylatyn azyqpen qorektenip, kedeı kúnnen kóterilgen jandardyń biri eken.

Kennı Traýtt (Kenny Troutt)  

AQSH-tyń telekomýnıkasıa salasyndaǵy eń iri kompanıalarynyń biri sanalatyn “Excel Communication”-nyń negizin qalaýshysy. Kennı Traýtt stýdent kezinde saqtandyrý polısynyń satýshysy bolyp jumys istegen. Qazirgi tańdaǵy ál-aýqaty 1,7 mıllıard dollardy quraıdy.

Govard Shýls (Howard Schultz)

Álemdegi eń úlken kofe jelisi “Starbucks”-tyń atqarýshy dırektory Shýls óte kedeı otbasynda ósken. Ýnıversıtetke fýtbol granty arqyly túsken bolatyn. Ol kezde áli 60 qana jeliden turatyn Starbucks-ta jumys isteýdi bastap, álemdik deńgeıge kóterdi. Qazirgi tańda jeke tabysy 2 mıllıard dollar.

Kennet Langon (Ken Langon)

AQSH-tyq kásipker Kennet Langon jas shaǵynda kafede jumysshy bolyp jáne santehnık bolyp jumys istegen eken. Qazirgi jetistigi 2,1 mıllıard dollar.

Opra Ýınfrı (Oprah Winfrey)       

AQSH-tyq medıa salasyndaǵy eń joǵary reıtıńtegi telejúrgizýshilerdiń biri Opra Ýınfrı Mıssısıpıde kedeı otbasynda dúnıege kelgen eken. Óz kúshimen ýnıversıtetke túsken ol 19 jasynda kógildir ekranǵa shyqqan alǵash afro-amerıkandyq telejúrgizýshi retinde tanyldy. Qazirgi tańda 2,9 mıllıardtyq jıǵany bar.

Shahıd Han (Shahid Khan)

Avtoındýstrıa salasyndaǵy eń iri qosalqy bólik óndirýshisi “Flex-N-Gate” kompanıasynyń negizin qalaýshysy Pakıstandyq Shahıd Han elinen Amerıkaǵa alǵash kelgeninde saǵatyna 1 dollarlyq jalaqyǵa ydys jýyp bastaǵan eken. Qazirgi tańdaǵy dáýleti 3,8 mıllıardty quraıdy.
 
Djon Pol Dedjorıa (John Paul DeJoria)

Eńbek jolyn esik qaǵyp shampýn satýdan bastap, keıin gazet satqan Djon Pol, qazirgi tańda “John Paul Mitchell Systems” atty alyp kompanıanyń ıegeri. Baılyǵy 4 mıllıard dollar.  

Do Von Chang (Do Won Chang)

AQSH-tyń áıel kıimderi turǵysyndaǵy eń bedeldi brendterdi biri “Forever 21” markasynyń qojaıyny. Do Von Chang jubaıymen AQSH-qa alǵash kelgen kezinde janarmaı beketinde, kafede jumys istep bastaǵan eken. Qazirgi tańda 5 mıllıard dollarlyq jetistigi bar.

Ralf Loren (Ralph Lauren)

Tekstıl salasyndaǵy alpaýyttardyń biri “Ralph Lauren” brendin qurýdan buryn, tekstıl fabrıkasynda qarapaıym jumysshy bolyp istegen eken. Qazir 7,7 mıllıard dollarlyq dáýletke ıe.

Fransýa Pıno (Francois Pinault)

“Gucci”, “Stella McCartney”, “Alexander McQueen” jáne “Yves Saint Laurent” sekildi iri brendterdiń qojaıyny fransýz mıllıarderi Fransýa Pıno mektepte oqyp júrgeninde kedeıligi úshin synyptastarynyń mazaqtaı berýine shydaı almaı, mektepten shyǵýǵa májbúr bolǵan eken. Al qazir 15 mıllıardtyq jıǵany bar.

Leonardo Del Vekkıo (Leonardo Del Vecchio)

“Ray-Ban” jáne “Oakley” sekildi búkil dúnıe júzinde mıllıondaǵan adamdardyń taǵyp júrgen kózildirik óndirýshisi Leonardo Del Vekkıo jetimder úıinde ósken eken. Keıinnnen zavodta istep júrip bir saýsaǵynan aırylady. Qazir 15,3 mıllıardtyq dáýleti bar.

Djordj Soros (George Soros)

Jahandyq ekonomıkanyń eń áıgili ınvestorlarynan sanalatyn Djordj Soros, jas kúninde fashısterdiń Majarstanǵa shabýyly kezinde Londonǵa qashady. Anglıada kedeıshilik ishinde ósken Soros qazirgi tańda 20 mıllıardtyq dáýlettiń ıesi.

Lı Kashın (Li Ka-shing)

Azıalyq ındýstrıa salasynyń alpaýyty “Cheung Kong Industries” -tyń basshysy Lı Kashın 15 jasynda ákesiniń qaıtys bolýynan keıin otbasyn asyraý úshin sabaǵyn toqtatýǵa májbúr bolady. Al qazir 31 mıllıardtyq dáýleti bar.

Larrı Ellıson (Larry Ellison)

“Oracle” kompanıasynyń basshysy Larrı Ellıson ózin asyrap alǵan anasy qaıtys bolǵanynan keıin sabaǵyn tastap segiz jyl boıy túrli salalarda jumys isteıdi. Qazir 41 mıllıardtyq dáýletke ıe.

---