Damyǵan orta ǵasyrlardaǵy memleketter. Qarahan memleketi
2 TARAÝ. Damyǵan orta ǵasyrlardaǵy memleketter.
Qarahan memleketi
Konspekt
10 ǵasyrdyń orta kezinde, 942 jyly Jetisý aımaǵy men Shyǵys Túrkistannyń bir bóliginde Qarahan memleketi quryldy. Ortalyǵy – Balasaǵun qalasy. Memlekettiń negizin Satuq Boǵra han qalady.
Qarahandyqtardyń etnıkalyq quramyna jikil, ıaǵma, qarluq, oǵyz, qańly, úısin taıpalary kirdi. Qarluqtar memlekettiń qurylýynda basty ról atqarǵan taıpa bolyp sanalady.
Jer ıelenýdiń bir túri – “ıqta”, al ıelenýshi adam “ıqtadar” (parsysha) dep ataldy. “Iqtanyń” máni – “ıqtadar” qarapaıym halyqtan salyq jınap, hanǵa áskerı qyzmet etýge mindetti boldy. Dinbasylar men dinı mekemelerge iri jer ıelenýshiler, kóshpeli áskerbasylar ósıet etip jer qaldyryp otyrǵan. Olardy “vakftyq jerler” dep ataǵan. Otyryqshy aýdandarda úleskerlerdi arab, parsy derekterinde “mýzarı” nemese “barzıgar” dep ataǵan. Munyń máni – sharýalardyń úleske alǵan jerlerinen alym - salyq jınap otyrý. Budan basqa “kommendasıa” dep atalatyn qanaý túri bolǵan. Álsiz adam óz úlesindegi jerdi kúshtiniń qamqorlyǵyna bergen. Keıin álsiz adam otbasyn qorǵaǵany úshin iri jer ıesine salyq tólegen.
Musa han óziniń yqpalyn kúsheıtý úshin 960 jyly ıslamdy memlekettik din etip jarıalady. 10 ǵasyrdyń ekinshi jartysynda áleýmettik qaıshylyqtardan Samanı áýletiniń ústemdigi álsiredi. Muny paıdalanǵan Hasan Boǵra han Ispıdjabty eshbir qarsylyqsyz basyp aldy. 10 ǵasyrdyń sońynda qarahandyqtardyń Orta Azıaǵa joryǵy qaıta bastaldy. Osylaısha Qarahan memleketi Máýerennahrdy birjolata baǵyndyrdy. Qarahan memleketiniń negizi úlesti júıede qalanyp, Shyǵys jáne Batys ıelikterden turdy. Shyǵys handyqtyń aýmaǵy – Jetisý men Shyǵys Túrkistan. Batys handyq Máýerennahrdy bıledi. 12 ǵasyrdyń 30 jyldarynda Jetisýǵa shyǵystan qaraqytaılar basyp kirdi. 1212 jyly Shyǵys handyqty naıman hany Kúshlik basyp aldy. Al Batys ıeliktiń hany qaza bolǵannan keıin, Muhammed 1212 jyly Batys handyqty birjolata qulatty.
Islamnyń memlekettik din bolyp jarıalanýy qala kelbetine, qurylys júıelerine ózgerister engizdi. Qarahan memleketiniń aýmaǵynda Aısha bıbi, Babadja qatyn keseneleri salyndy. Qarahan sáýlet óneriniń taǵy bir ereksheligi Shyǵys monshalarynyń salynýy bolyp tabylady.
Konspekt suraqtar
1. 12 ǵasyrdyń 30 jyldarynda Jetisýǵa basyp kirgen taıpa:
2. Qarahandyqtardyń shyǵystaǵy ıeligin basyp alǵan han:
3. Túrikterde mal ósirýdiń basty oryn alǵandyǵyn jazǵan tarıhshy:
4. Ádet - ǵurpy men tili jaǵynan túrikterge uqsas bolǵan halyq:
5. Qarahan memleketiniń aýmaǵynda ornalasqan kesene:
6. Saljuq sultany Málik shah jaýlap alǵan Batys Qarahan handyǵynyń qalalary:
7. Qarahan memleketi derbes eki ıelikke bólindi:
8. Batys Qarahan handyǵynyń aýmaǵy:
9. Shyǵys Qarahan memleketiniń ortalyǵy:
10. Nasyr ıbn Álıdiń Máýerennahrǵa joryqqa attanǵan jyly:
11. 10 ǵasyrda Ispıdjabty, Buharany, Samarqandty jaýlap alǵan han:
12. Qarahan memleketi ıslamdy memlekettik din etip jarıalady:
13. Qarahan memleketindegi otyryqshy aýdandardaǵy úleskerlerdiń arab, parsy derekterindegi ataýy:
14. Dinbasylardyń ıeligindegi jerler:
15. Qarahan memleketindegi jer ıelený túri:
16. Qarahan memleketindegi memlekettik saıası - ákimshilik is júrgizetin oryn:
17. Qarahan memleketiniń qurylýynda basty ról atqarǵan taıpa:
18. 942 - 1212 jyldar aralyǵynda ómir súrgen memleket:
Taqyryptyń testi
Qarahan memleketi
Konspekt
10 ǵasyrdyń orta kezinde, 942 jyly Jetisý aımaǵy men Shyǵys Túrkistannyń bir bóliginde Qarahan memleketi quryldy. Ortalyǵy – Balasaǵun qalasy. Memlekettiń negizin Satuq Boǵra han qalady.
Qarahandyqtardyń etnıkalyq quramyna jikil, ıaǵma, qarluq, oǵyz, qańly, úısin taıpalary kirdi. Qarluqtar memlekettiń qurylýynda basty ról atqarǵan taıpa bolyp sanalady.
Jer ıelenýdiń bir túri – “ıqta”, al ıelenýshi adam “ıqtadar” (parsysha) dep ataldy. “Iqtanyń” máni – “ıqtadar” qarapaıym halyqtan salyq jınap, hanǵa áskerı qyzmet etýge mindetti boldy. Dinbasylar men dinı mekemelerge iri jer ıelenýshiler, kóshpeli áskerbasylar ósıet etip jer qaldyryp otyrǵan. Olardy “vakftyq jerler” dep ataǵan. Otyryqshy aýdandarda úleskerlerdi arab, parsy derekterinde “mýzarı” nemese “barzıgar” dep ataǵan. Munyń máni – sharýalardyń úleske alǵan jerlerinen alym - salyq jınap otyrý. Budan basqa “kommendasıa” dep atalatyn qanaý túri bolǵan. Álsiz adam óz úlesindegi jerdi kúshtiniń qamqorlyǵyna bergen. Keıin álsiz adam otbasyn qorǵaǵany úshin iri jer ıesine salyq tólegen.
Musa han óziniń yqpalyn kúsheıtý úshin 960 jyly ıslamdy memlekettik din etip jarıalady. 10 ǵasyrdyń ekinshi jartysynda áleýmettik qaıshylyqtardan Samanı áýletiniń ústemdigi álsiredi. Muny paıdalanǵan Hasan Boǵra han Ispıdjabty eshbir qarsylyqsyz basyp aldy. 10 ǵasyrdyń sońynda qarahandyqtardyń Orta Azıaǵa joryǵy qaıta bastaldy. Osylaısha Qarahan memleketi Máýerennahrdy birjolata baǵyndyrdy. Qarahan memleketiniń negizi úlesti júıede qalanyp, Shyǵys jáne Batys ıelikterden turdy. Shyǵys handyqtyń aýmaǵy – Jetisý men Shyǵys Túrkistan. Batys handyq Máýerennahrdy bıledi. 12 ǵasyrdyń 30 jyldarynda Jetisýǵa shyǵystan qaraqytaılar basyp kirdi. 1212 jyly Shyǵys handyqty naıman hany Kúshlik basyp aldy. Al Batys ıeliktiń hany qaza bolǵannan keıin, Muhammed 1212 jyly Batys handyqty birjolata qulatty.
Islamnyń memlekettik din bolyp jarıalanýy qala kelbetine, qurylys júıelerine ózgerister engizdi. Qarahan memleketiniń aýmaǵynda Aısha bıbi, Babadja qatyn keseneleri salyndy. Qarahan sáýlet óneriniń taǵy bir ereksheligi Shyǵys monshalarynyń salynýy bolyp tabylady.
Konspekt suraqtar
1. 12 ǵasyrdyń 30 jyldarynda Jetisýǵa basyp kirgen taıpa:
2. Qarahandyqtardyń shyǵystaǵy ıeligin basyp alǵan han:
3. Túrikterde mal ósirýdiń basty oryn alǵandyǵyn jazǵan tarıhshy:
4. Ádet - ǵurpy men tili jaǵynan túrikterge uqsas bolǵan halyq:
5. Qarahan memleketiniń aýmaǵynda ornalasqan kesene:
6. Saljuq sultany Málik shah jaýlap alǵan Batys Qarahan handyǵynyń qalalary:
7. Qarahan memleketi derbes eki ıelikke bólindi:
8. Batys Qarahan handyǵynyń aýmaǵy:
9. Shyǵys Qarahan memleketiniń ortalyǵy:
10. Nasyr ıbn Álıdiń Máýerennahrǵa joryqqa attanǵan jyly:
11. 10 ǵasyrda Ispıdjabty, Buharany, Samarqandty jaýlap alǵan han:
12. Qarahan memleketi ıslamdy memlekettik din etip jarıalady:
13. Qarahan memleketindegi otyryqshy aýdandardaǵy úleskerlerdiń arab, parsy derekterindegi ataýy:
14. Dinbasylardyń ıeligindegi jerler:
15. Qarahan memleketindegi jer ıelený túri:
16. Qarahan memleketindegi memlekettik saıası - ákimshilik is júrgizetin oryn:
17. Qarahan memleketiniń qurylýynda basty ról atqarǵan taıpa:
18. 942 - 1212 jyldar aralyǵynda ómir súrgen memleket:
Taqyryptyń testi
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
