A. S. Pýshkın

SÓZ ALDYNAN(aýdarmashydan)

Ólsheýsiz kóp jasaǵan dúnıe kári,
Taǵy talaı jasamaq munan da ári.
Iesinen basqaǵa málim emes,
Qansha turmaq, qansha jyl turǵandary.

Sol esepsiz jyldarda kóp jan ótken,
Kezimen biri kelip, biri ketken.
Áýel basta adamzat ańsha júrip,
Álsizin azyq qyldy áli jetken.

Qarýlary judyryq, tis, tyrnaǵy,
Nashardyń myqtydan joq qutylmaǵy.
Kúshke qarsy álsizder aıla izdeıdi,
Zorlyqtyń oılatqany ol baıaǵy.

Sol sebepten shyǵypty aǵash qarý,
Ne janshyp, ne toqpaqtap basty jarý.
Burynǵydaı tym ońaı bola almaıdy,
Qarýlyǵa qarýsyz qarsy barý.

Onan soń tastan qarý shyǵarypty,
Ótkir taspen bas kesip, ish jarypty.
Temir qarý shyqqan soń tipti ózgerip,
Dúnıeni basqa ómirge aýdarypty.

Kóptik, kómek izdetken osy temir,
Bul shyqqan soń burynǵy is boldy kómir.
Kóp jeńip, azǵanalar aıla oılanyp,
Ótipti sonymenen talaı ómir.

Onan soń óner shyqty otpen atqan,
Zeńbirek, bomba, myltyq tarsyldatqan.
Bir mınýttyń ishinde joq qylady
Ǵaskerdi áldeneshe tolyp jatqan.

Otty qarý shyqqan soń tipti ózgerdi,
Aıla taýyp asyrdy ár ónerdi.
Kóp, kómek, kúsh pen erlik túkke turmaı,
Ónersizdi ónerli qyra berdi.

«Ań zaman», «aǵash zaman», «tas zaman» dep,
Bul úsheýin aıtady — bas zaman dep.
Basynda adam da ańsha ymdassa da,
Sóıleı-sóıleı ymbaldy tastaǵan dep.

«Ata», «papa», «mama» dep sóz bastalǵan,
Sóıte-sóıte sóz qosyp, uǵyp alǵan.
Erni epti, tili oramdy jaratylyp,
Adamnan ańsha ymdasý sóıtip qalǵan.

Sóılesken, aıla oılasqan, aqyldasqan,
Quldanyp bar haıýandy adam basqan.
Kúndestikpen kóre almaı birin-biri,
Aıamaǵan, alysqan, ór talasqan.

Adamzat bir-birine bolǵan duspan,
Qaryndas qanyn iship qyrylysqan.
Qyrda qus, darıada balyqtaı bop,
Aıaǵynda shar minip aspanǵa ushqan.

Otarba, parohod pen kóktegi shar,
Dınamıt, bomba, pýshka, kóp myltyqtar.
Qabaǵyńdy qaqqansha qansha adamdy,
Joq qylýǵa dap-daıyn tur osylar.

Bular kerek adamdy qyrmaq úshin,
Ózi bılep, saltanat qurmaq úshin.
Otsyz, kúshsiz, súıeksiz qyzyl til bar,
Olarǵa el qyrǵyzbaı turmaq úshin.

Týra tıse, túzelmes til jarasy,
Ony uǵa ma adamnyń bir parasy.
Arsyzdyqpen aıtqan daý jaýap emes,
Tapqan sózge eshkimniń joq talasy.

Ózi ólmeıdi, dál tıse, ońaltpaıdy,
Tildiń izin esh nárse joǵaltpaıdy.
Aıttym, jazyp bastyrdym, qaldy jazý,
Men ólsem de sóz tiri, tek jatpaıdy.

Biraq ondaı bek júırik, tym tátti til
Neshe myńnan bireýge bitedi, bil.
Anda-sanda bireýdi azar bergen,
Burynǵy ótken esepsiz buldyr kóp jyl.

Aıtqan sózi aýrýǵa em, janǵa qumar,
Taýyp aıtqysh tátti til, saıraýshylar:
Baıron, Pýshkın, Lermontov, Nekrasov,
Qoja Hafız, Naýaı, Fızýlı bar.

Osyndaı oramdylar ár elde kóp,
Bárin atap ne kerek pálenshe dep,
Nege aıtty, ne dep aıtty, kimdi aıtqany,
Sózin uq ta, sony oıla, osynda kep .

Men sizge aıtpaqshy edim bir ertegi,
Pýshkınniń jazǵan sózin ertedegi.
Ony aıtpaı, onan da eski zamandy aıttym,
Adamnyń solaısha dep túzelmegi.

Maqsutym: ǵıbrat úshin aıta ketpek,
Adamǵa úlken mindet — talap etpek.
Orys aıtty, ony uǵyp bolmas demeı,
Jahat qylsa, ár iske adam jetpek.

Olar-daǵy birinen-biri kórgen,
Sózi unap, shákirt bop izine ergen.
Oılanyp, birin buzyp, birin túzep,
Kerektisin kitap qyp syza bergen.

Ókinbeı, ólem demeı órge basqan,
Erinbeı eńbek qylyp egin shashqan.
Jalyqpaı jartas qazyp, ken shyǵaryp,
Talyqpaı tas bulaqtyń kózin ashqan.

Qanyp tur bútin ǵalam sol bulaqtan,
Ańsaǵan ǵylym izdep ár taraptan.
Bulaqty jaratqanǵa jalbarynyp,
Arshyǵanǵa «rahmet» dep shýlap jatqan.

Jazbaımyn dál ózinshe Pýshkın sózin,
Qazaqtyń shaǵyldyrar nadan kózin.
Ǵylymnan kózildirik kımegen el,
Týralap kóre almas dep kúnniń kózin.

Súıtse de kete qoıman shetke basyp,
Aıtarmyn alystamaı shyn janasyp.
Ánsheıin ertek aıtyp otyr demeı,
Júrekke tyńdaǵaısyń aqyldasyp.

Jazǵan joq Pýshkın muny ertek úshin,
Maqsuty: bizge ǵıbrat bermek úshin.
Qıanatshyl, zorlyqshyl, paraqordyń
Mineziniń sýretin kórmek úshin.

Shyn mahabbat ne ekenin bildirmekke,
Ýaǵdashyl ádiletti súıdirmekke,
Jaqsy minezdi aıtqanda jandy eritip,
Zulymdyqtan jırentip kúıdirmekke.

Aqylsyz, mal men mansap kim ekenin,
Syrty — adam, ishi — shoshqa, sum ekenin,
Alla súımek, ar súımek, adam súımek,
Uqtyrar adamdyqtyń shyn ekenin.

«Orys sózin aıtty» dep keıbir qaýym
Urmaı-soqpaı bolar-aq meniń jaýym.
Neni aıtty dep suramas, kim aıtty der,
Bilmeı júrip óziniń aýrý-saýyn.

Al, aıtamyn, aıyqtar uǵa tursyn,
Aqylsyz mas maqtany tyǵa tursyn.
Qyz, qyzyq, batyr, balýan kerek qylǵan
Oısyz qulaq, mısyz bas shyǵa tursyn.


DÝBROVSKII ÁŃGİMESİ
Jer aınalmaı turmaıdy dúnıe jaı,
Keler, keter adamzat iz qaldyrmaı.
Sol ótken kóp zamannyń bir kezinde,
Bolypty Troekýrov degen bir baı.

Osy baı Rýsıanyń shetinde eken,
Kúnbatys zagranısa betinde eken.
Ólsheýsiz jer, sanaýsyz aqshasy kóp,
Súıtse de taǵy jutpaq nıetinde eken.

Bul kezden ol zamannyń zańy qyzyq,
Bar edi bir ádeti tipti buzyq.
Kádirli, qoly jetken myqtylardyń
Quly bop júrýshi edi tamam mujyq.

Deıtuǵyn «Pokrovskıı» qyshlaǵy bar,
Jazylǵan quly bolyp kóp mujyqtar.
Tamam bastyq sońynan ıtshe eredi,
Ulyǵy ol zamannyń aqshaqumar.

Ańǵa qumar jan eken jasynan baı,
Qalyń orman, shyń taý bar, ańy da saı.
Bes júz ıti bar eken ár tuqymnan,
Ańqumarlar qoıa ma ıt asyramaı.

Sol kóp ıt bir qaladaı saraıda eken,
It dárigeri — Tımoshka qaraıdy eken.
Ár ıttiń jaǵatuǵyn úıi bólek.
Tamaq jep orny-ornyna taraıdy eken.

Baı ózine teń kórmes jerdiń júzin,
Itinen-aq bildiń qoı baılyq izin.
Ákelip fransýzdan bir molda qyz,
Oqytty Marıa degen jalǵyz qyzyn.

Baı ózi oqymaǵan nadan eken,
Tákabbar, maqtaý súıgish adam eken.
«Maly kópke pále joq» dep oılaıtyn,
Zorlyqshyl, ór minezdi, jaman eken.

Andreı Dýbrovskıı degen bir baı
Dáýleti emes onyń tym anadaı.
Minezi Troekýrov syqyldy emes,
Jaralǵan bir-birine tipti uqsamaı.

Kıstenevka qyshlaǵy — munyń jeri,
Shyn mıras, atasynyń eńbek teri.
Minezi araz, eki baı tatý eken,
Ańǵa shyqsa aırylmaı júrgenderi.

Dýbrovskıı mal súımeı, adam súıgish,
Qıanat, zalymdyqty kórse kúıgish.
«Mal saqtama, ar saqta» dep oılaıdy,
Adamdyq, ádiletti erte túıgish.

Arynan aıamaıdy dáýlet-bulyn,
Aıaǵysh qyzmetkerin: kúń men qulyn.
Jiberdi Petrbordan oqytýǵa
Deıtuǵyn Vladımır jalǵyz ulyn.

Kóp qýǵan Troekýrov ańnyń jaıyn,
Myltyǵy, ıti, qusy — bári daıyn.
«Dýbrovskıı kelmese, razy emen» dep,
Ańǵa shyqsa shaqyrtar kórshi baıyn.

Nadandaý Troekýrov ǵylymǵa olaq,
Súıtse-daǵy qadiri elge mol-aq,
«Súıek qaıda kóp bolsa, ıt sonda» — dep,
Úıinen úzilmeıdi myń-san qonaq.

Mal ne qylsyn aqyldyń joq pen baryn,
Maqtandyrmaı qoıa ma toıǵan qaryn.
Ańǵa shyqpaq boldy da Troekýrov,
It kórsete apardy qonaqtaryn.

Tımoshka shyqty aldynan bórkin alyp,
Qonaqtar ıt maqtasty qaıran qalyp.
Itke bergen tamaǵyn aıtyp bolmas,
Astyna mamyq tósek qoıǵan salyp.

Qonaq ıtin maqtasa — kóńil hoshy,
Troekýrov baıdyń da tilegi osy.
Sóz sóılemeı tur edi Dýbrovskıı,
«Sen nege sóılemeısiń» — dedi dosy.

«Maǵan mindet emes qoı ıt maqtamaq,
Jańa kórgen qonaqtar alsyn sabaq.
It túgil qyzmetshińe tabylar ma,
Mundaı oryn, mundaı úı, mundaı tamaq?!»

Bul sózge bir qyzmetker ashýlandy: :
— Itten keıin kórdiń be sen adamdy?
Biz túgil sen syqyldy bir alpaýyt
Munda tursa qýanar, — dep-aq saldy.

Troekýrov qýanyp qarq-qarq kúldi,
«Sóz taptyń» dep arqaǵa qaqty quldy.
Maqtanshaqtyń malaıy tasyr bolyp,
Uqpaǵanyn Andreı ishi bildi.

«As pisti» dep habarǵa bireý jetti,
İshti, jedi, mas boldy, óleńdetti.
Andreı Dýbrovskıı ishinde joq,
Baǵana óz úıine qaıtyp ketti.

Jiberdi Troekýrov bir malaıyn:
— Tez kelsin, araq penen tamaq daıyn.
Shaqyrǵanda kelmese Dýbrovskıı,
Tabarmyn dep aıt, – dedi, – onyń jaıyn.

Andreı ózi barmaı bir hat berdi,
Sol hatty malaı alyp qaıtyp keldi.
Konvertti qolyna alyp Troekýrov
Hatshysyna oqytyp, sózin kórdi:

«Bir ıtshiń jurt kózinshe sókti meni,
Qarsy aıtyp bylshyldady áldeneni.
Sony ákelip jyqpasań aıaǵyma,
Ómirimde kórmeımin endi seni.

Kuptadyń onyń sózin óziń taǵy,
Nadandyqtyń belgisi ol baıaǵy.
Itshiń túgil kótermen óz sózińdi,
Men bireýdiń quly emes baılaýdaǵy».

Esitip ashýlandy daraqy baı,
«Iapyraı, mynanyń, — dep, — yzasyn-aı!
Aparyp aıaǵyna jyqsam kerek,
Jarlyǵyn ol «taqsyrdyń» qate qylmaı.

Qarashy, buıryq berip otyrǵanyn,
Júrgenge erkeletip qutyrǵanyn.
Kimmen duspan bolǵanyn baıqamaıdy-aý,
Bilmeı qalar túbimen jutylǵanyn.

Jandaral, zasedatel — bári mende,
Maǵan qarsy keledi qandaı pende.
Malym barda betime kim shydaıdy,
Boryshqor ondaı kedeı maǵan teń be?

Qap, bálem, bir qylarmyn saǵan»— depti,
Taqtaıdy ashýlanyp jáne tepti.
Ol kelmese sýalyp qalmaımyn dep,
Qonaǵyn ertip alyp ańǵa ketti.

Ań almaı, joly bolmaı, qyrsyq shalyp,
Kúni boıy bir kójek azar alyp,
Andreıdiń eginin taptap-taptap,
Keshke keldi úıine qaıta salyp.

***
Súıtip júrip bir talaı mezgil ótti
Kúnnen-kúnge sýysyp baılar ketti.
Syrtynan Troekýrov qıanattap,
Ol habar Andreıge kúnde jetti.

Ańdysyp, ishten jaý bop eregisti,
Árkim-aq «bul eki baı araz» desti.
Troekýrov quldanǵan kóp mujyqtar
Aǵashyn Andreıdiń urlap kesti.

Andreı bir kún toǵaı aralapty,
Mujyqtyń birin ustap jaralapty.
Atyn alyp, ózine dúre salyp,
Troekýrov baı bar dep qaramapty.

Muny estip Troekýrov ashýlanyp,
Mujyqtyń barshasyna habar salyp,
«Andreıdiń qyshlaǵyn shabamyn» dep,
Otyrdy atyn erttep, daıyndalyp.

Sol kezde arba keldi úsh at jekken,
İshinen bireý tústi shendi shekpen.
Shabashkın deıtuǵyn bir zasedatel,
«Keldiń, – dep baı surady, – ne sebepten?»

Bas uryp, bórkin alyp turdy baıǵa,
Úlkensip, ulyqsymaq qaldy jaıǵa.
Itteıin erkelegen jylmań qaqty,
Baı kórse paraqorlar qandaı maıda:

«Qyzmetten shyǵyp edim búgin tysqa,
Qýandym sizben úıde jolyǵysqa.
Janymdy jolyńyzdan aıamas em,
Jumsasań biz qulyńdy bir jumysqa».

«Jumys kóp olaı bolsa saǵan,— dedi,
Bitirseń, asar seniń baǵań — dedi.
Andreı Dýbrovskıı — kórshi baıdyń
Bar jerin alyp bershi maǵan», — dedi.

Shabashkın jylmańdady onan da ári:
«Bar ma eken jer bekitken qaǵazdary.
Ne qylsań qolǵa túsir dokýmentin,
Onan soń bolsyn mindet maǵan bári».

«Aqshany qóp beremin, jetseń sertke,
Aıla tap ne qylsań da osy dertke.
Andreı óz aýzynan aıtyp edi,
Jandy dep dokýmentim qalyń órtke»

«Olaı bolsa, jumys ońaı maǵan,
Túp-túgel ápereıin jerin saǵan.
Zakon — túıe, buıdalap jetelermiz,
Nesi adam osyndaıǵa jol tappaǵan».

Zadatka dep aýzyna az maı jaǵyp,
Alǵan saıyn tym sheshen sýdaı aǵyp,
«Eki juma bul isti kútińiz» — dep,
Amandasyp jóneldi quıtyń qaǵyp.

***
Júredi Dýbrovskıı óz jaıyna,
Barmaıdy burynǵydaı dos baıyna.
«Sizdi erteń mahkemege shaqyrdy» dep,
Bireý bir hat tastady mańaıyna.

Ashyp kórip, oqysa álgi hatty,
Úlyqtar mórin basqan ınabatty.
«Kıstenevka – ózińniń múlkiń emes,
Otyrsyń, – dep jazypty, – ne sebepti?»

Andreı oqydy da qalam aldy,
Pochtaǵa jaýap jazyp bir hat saldy:
«Jerimde esh adamnyń aqysy joq,
Ózime neshe atamnan mıras qaldy.»

Muny oqyp zasedatel qýandy kep,
Zakonge shorqaq eken Andreı dep.
Qaǵazben anda-sanda bir shaqyrtyp,
Qylady kelmegenin úlken sebep.

«İs qoı» dep Dýbrovskıı eskermedi,
Súıenip aqtyǵyna seskenbedi.
Aınalyp árnemege, ketti umytyp,
«Arty qalaı bolar» dep teksermedi.

Fevraldiń toǵyzynda bireý keldi,
Qolyna paveske dep qaǵaz berdi.
«Konvoımen alǵyzamyn, – dep jazypty, –
Munan soń kelmesińe bolmaıdy endi».

Andreı atyn jegip júrip ketti,
Artynan Troekýrov qýyp jetti.
Kózine kózi túsip ketip edi,
Mysqyldap, kúlimsirep, mazaq etti.

Keldi de Troekýrov sotqa kirdi,
Sekretar ústel izdep zyr júgirdi.
Tórdegi chlender men zasedatel
Qalpaǵyn qolyna alyp shulǵyp túrdy.

Eskergen Andreıdi bir adam joq,
Ne qylsyn, ulyqtardyń qaltasy toq.
Súıenip stenaǵa turyp qaldy,
Beıne bir, qaǵyp qoıǵan qazyqtaı bop.

Sekretar sot bıligin oqydy ákep,
«Esh daýsyz, Kıstenevka — baıdiki, – dep, –
«Andreı Dýbrovskıı jerden shyqsyn,
Turmasyn qýlyqpenen paıdasyn jep».

Qol qoıǵan talaı baılar muny rastap,—
«Andreı kázir ketsin jerdi tastap.»
Qaǵazdy Troekýrov baıǵa ákelip,
«Qol qoıyńyz, taqsyr, – dep,— áýel bastap.»

Kerdeńdep, kekireıip jetip bardy,
Sıaǵa malyp qoıǵan qalamdy aldy.
Oqymaǵan nadan baı neni jazsyn,
Irektep kiresh tańba azar saldy.

Andreıge qol qoı dep kelgenderge
Jaýap bermeı, az turdy qarap jerge.
Aq isin qara jeńip ketkendigi,
Ońaltpas oqtaı tıdi qaıran erge.

Qaırattandy kózinen oty shyǵyp,
Bir qaǵyp sekretardy ketti jyǵyp.
Oq tıgen arystandaı alasurdy,
Ár ulyqty ár jerge qýyp tyǵyp.

Jan shydamaı kóziniń qarasyna,
Qashyp kirdi ústeldiń arasyna.
Qaraýylshy soldattar jıylyp kep,
Azar alyp barypty shanasyna.

Kimniń jany ashymas búl kúıine,
Qarǵys aıtpaı qala ma sot bıine?
«Mahkemede turǵanda jyn soqty» dep,
Andreıdi apardy óz úıine.

Sonymen kúnder ótti, juma da ótti,
Búl istiń bolǵanyna aıǵa jetti.
Adasyp aqylynan Dýbrovskıı,
As ishý men uıyqtaýdy umytyp ketti

Keıde tógip jiberip kózdiń jasyn,
Keıde qatty qysady qolmen basyn.
Egorovna deıtuǵyn bir kempir bar,
Sol oıyna salady ishpek asyn.

Ýaqytymen jatqyzar tósek salyp,
Staqanmen shaı berer qolyna alyp.
«Tamaq isher mezgiliń boldy ǵoı» dep,
Nan salady aýzyna maıǵa malyp.

Erte ólgen Andreıdiń báıbishesi,
Qatyn joq, bala oqýda – qaldy nesi?
Álgi aıtqan Egorovna degen áıel —
Asyraǵan jalǵyz uldyń sút enesi.

Dýbrovskıı eshkimge sóz qatpaıdy.
Kempirden basqa jandy jolatpaıdy.
Jyndy shaldy kúzetip tynymy joq,
Baıǵusqa kún batsa da, tań atpaıdy.

***
Petrbor — patsha túrǵan úlken qala
Ǵylym, óner oqıtyn úı bar jańa.
Ýnıversıtet degen medresede
Oqyp júr Vladımır degen bala.

Oqyǵan, óner bilgen, ór kókirek,
Jaınaǵan jańa óspirim otty júrek.
Órtten qashyp oılanbas, qaıta aınalmas,
Oqyǵanyn boıyna kórgen tirek.

Sabaqtas qurbysymen salyp saýyq,
Oınaıdy qonaq qylyp, ýaqtyn taýyp.
Aldynan altyndy ómir sáýle berip,
Júr edi esh nársedeı qylmaı qaýip.

Bir kúni bireý bir hat usynypty,
Sózine oqyǵan soń túsinipti.
Qonaq bop otyr eken qurbylary,
Aıta almaı óńi qashyp qysylypty.

Bilgen soń qysylǵanyn qonaqtary,
Bar ǵoı dep bir ońasha is qylary,
Biri ol dep, biri bul dep syltaý aıtyp,
Ádeppen ruhsat alyp ketti bári.

Bir turdy Vladımır, bir otyrdy,
Eshkimge bildire almaı ishki syrdy.
Kıinip, chemodanyn qolyna alyp,
Otarba vokzalyna qaraı júrdi.

Mindi de otarbaǵa júrip ketti,
Birtalaı bul ortada ýaqyt ótti.
Biraz kún temir jolmen júrdi-daǵy,
Deıtuǵyn Qumdybeket jerge jetti.

Kez boldy otarbadan qalatuǵyn,
At kerek endi jaldap alatuǵyn.
Pochtovoı stansadan at surady,
Kıstenevka qyshlaqqa baratuǵyn.

Qarady starosta bul balaǵa:
«Júrmisiń aqsha shashyp qur dalaǵa?
Bes kúndeı at ákelip, tosyp jatyr,
Seni alyp baramyz dep sol qalaǵa».

Sol kezde Anton jemshik kirip keldi,
Ekenin Vladımır bilip keldi.
Arbaǵa Vladımırdi otyrǵyzyp,
Ysqyryp atyn aıdap, júrip berdi.

Shal Anton bıshik bulǵap, bojy qaqty,
Sar jeldi kúımedegi at, shetki at shapty.
Ótkenin qansha ýaqyt paıym etpeı,
Vladımır tym tereń oı oılapty.

At pyr-pyr, arba kúr-kúr, qońyraý shyldyr,
Taý, aǵash keıin qalyp, qaqty buldyr.
Bulardan Vladımır túk sezbeıdi,
Áketpes áldeqaıda kóńil qurǵyr.

Túpsiz oı, tússiz qıal neshe myńdap,
Biri búıt, biri súıt dep turady ymdap.
Tuńǵıyq, tumandanǵan aldyńǵy ómir,
Turǵanyn bilip bolmas ne daıyndap.

Qaıraıdy keıde yza bop, jaýǵa tisin,
Oılaıdy, keıde rettep, qylmaq isin.
Ashqan kózi jumýly esepti bop,
Kórse de kórmegendeı túktiń túsin.

Osyndaı uıqyly-oıaý bir oı basty,
Qaıǵy, úmit, qaırat, yza aralasty.
«Ánekı, Pokrovskıı qyshlaq» degen,
Antonnyń daýysymen kózin ashty.

Qarasa, taý ishinde biraz qala,
Baqshaly, kók shatyrly úı bar jańa.
Jasynda oınaǵany tústi esine,
Bir qyzben Marıa degen jap-jas qana.

Ádepti, mahabbatty hám qurbylas,
Kúlgende nurly júzi qylady mas,
«Sózi — bal, ár minezi maıda edi-aý» dep,
Kózinen shyǵyp ketti eriksiz jas.

Eljirep kúıgendeı bop turdy ishi,
Antonnan keldi jaıyn suraǵysy.
Toqtatty ózin-ózi qaıta oılanyp,
«Keter, – dep, – teris oılap, myna kisi».

Bul baqsha Marıaniki emes pe edi,
Meni bilse, «aman ba?» demes pe edi.
Baqshada bar ma, joq pa dep turǵanda,
Etegi aq kóılektiń elestedi.

Qadalyp aq etekke kózi taldy,
Sol ma, sol emes pe dep kóp qadaldy.
Anton jámshik ysqyryp jibergende,
Áldeqaıda ap ketti, baqsha qaldy.

Kelgen soń Kıstenevka qyshlaǵyna,
Kóristi úıge kirmeı tystaǵyǵa.
Jasynda asyraǵan Egorovna
Jylady, kelip qolyn ustady da.

«Tıdi me jazǵan hatym, qaraǵym, — dep,
Pochtashy aıtyp edi salamyn, — dep.
Qaıǵydan dertti boldy Dýbrovskıı,
Bar jerin Troekýrov alamyn dep.

Jazyp em bilgenimshe jaıdyń bárin,
Andreı nasharlandy, kórseń halin.
Turýǵa Troekýrov qol astynda,
Razy emes kórshi mujyq, kóp quldaryń».

Sol kezde bireý shyqty esikti ashyp,
Ólgen kisi syqyldy qany qashyp.
Beli ımıgen, kóziniń oty sóngen,
Bir turyp, bir jyǵylyp azar basyp.

Qushaqtap Vladımır Andreıdi,
«Aman ba, haliń qalaı, áke?» — deıdi.
Qadalyp eki kózi balasyna,
Basymen qur ymdaıdy, úndemeıdi.

Osyndaı Dýbrovskıı bolǵan ǵaryp,
Surasa, aıta almaıdy sóz qaıtaryp,
Kózinen qandy jasyn sorǵalatyp,
Jatqyzdy tósegine alyp baryp.

***
Bir kúni Troekýrov ishi pysyp,
Úıinde otyr edi araq iship,
Shabashkın jylmań qaǵyp kirip keldi,
Taǵzymmen qoltyǵyna bórkin qysyp:

«Eı, taqsyr, jumysyńyz ábden bitti,
Sot zakonyn kesimdi qúnin kútti.
Andreı apelásıa bere almady,
Sol úshin jerdi sizge sot bekitti.

Jańa alǵan jerińizge barmaısyz ba,
Eseptep, kórip, bilip almaısyz ba.
Egin salyp, pishenin oryp alyp,
Ne bolmasa, bireýge jaldaısyz ba?!»

Ne demeıdi mas bolǵan qyzý kisi,
Ashýlanyp shyqyrlap ketti tisi, —
Joǵal, kózge kórinbe, — dep aqyrdy, –
Onda joq sen syqyldy ıttiń isi».

Bilgen soń mas ekenin ketip qaldy,
Baıǵa mastyq taǵy da bir oı saldy.
Jalynsa, jerin qaıtyp bereıin dep,
At jegip Andreıge jetip bardy.

Andreı terezeden ony kórdi,
Kózi ottanyp, qóńilin ashý kerdi.
Aıtýǵa til, turýǵa qýaty joq,
Qolymen qur esikke ymdaı berdi.

Sup-sur bolyp, kóziniń oty jaınap,
Judyryǵy túıýli, tisin qaırap,
Umtylǵanda ornynan ushyp turyp,
Jyn qaqqandaı jyǵyldy, bir oıbaılap.

Vladımır júgirdi, kózi shalyp,
Ókpesine qarady qolyn salyp.
Baıqasa, dem alystan dáneme joq,
Aqyrdy «kele gór, – dep, — doktor alyp!»

Qaqpaǵa kim kelgenin bilmeıdi bul,
Bar sózi: «Doktor ákel, tez habar qyl!»
«Troekýrov baı sizdi shaqyryp tur» —
Dedi de habar aıta kirdi bir qul.

«Joǵaltsyn jyldam kózin menen aýlaq,
Bir is kórip keteıin demese naq.
Qoımaspyn óshimdi almaı, Qudaı qossa,
Turarmyz bul ortada bireýmiz-aq».

Muny estip Troekýrov qaldy ketip,
Balaǵa Egorovna keldi jetip:
— Minezin anturǵannyń bilmeısiń be,
Shyraǵym, qatty aıttyń ǵoı ókpeletip.

«Kirispeńiz bul iske, eı, ana, siz,
Bilermiz qyla

---