Fızıka jáne lırıka
Aqtóbe qalasy, Blagodar orta mektebiniń
fızıka páni muǵalimi Qoıanbaeva Asylgúl Jaıylhanqyzy
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý salasy saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik ómirimizge jańa tynys berip qana qoıǵan joq, sonymen birge jas
urpaqty tárbıeleý salasynda jańa baǵyttar ashty.
Gýmanıtarlandyrýdy keıbireýler fızıka – matematıka pánderiniń esebinen gýmanıtarlyq pánderdiń ara salmaǵyn arttyrý dep túsinse, endi bireýler jaratylystaný pánderi mazmunyndaǵy «gýmanıtarlyq potensıaldardy» ashyp paıdalaný dep túsinedi. Jaratylystaný ǵylymdarynyń zertteıtin obektileri ómirdegi naqty zattar men qubylystar, tek ár ǵylym ózine tıisti salasyn ǵana qarastyrady. Olaı bolsa, ol ǵylymdar arasynda sózsiz ózara baılanys bolýy tıis. Óz tájirıbemde oqýshylardyń fızıkalyq bilimge degen ynta – yqylasyn arttyrý maqsatynda fızıkalyq qubylystardy ádebıetpen baılanystyra otyryp túsindirý. Fızıka – tabıǵatty zertteıtin ǵylym, ol tabıǵattaǵy qubylystardyń paıda bolý sebebin túsindiredi, al ádebıet sol paıda bolǵan qubylystardy áserlep, sýretpen jetkizedi.
Sabaqtyń taqyryby: Fızıka jáne lırıka
Úırenińizder, oqyńyzdar, aqylǵa salyńyzdar, onyń ishinen eń qajettisin tańdap alyńyzdar. (N. I. Pırogov)
Sabaqtyń maqsaty: a) bilimdili: tabıǵat qubylystaryn fızıkalyq turǵydan túsindirý
á) tárbıelik: oqýshylarǵa estetıkalyq, etnopedagogıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý. Olardyń poezıa, saz, beıneleý óneri dúnıesine súıispenshiligin arttyrý.
b) damytýshylyq: shyǵarmashylyq jumys jasaýyna yqpal etý, oılaý, sóıleý sheberligi men mádenıetin jetildirý, tanym kókjıegin keńeıtý.
Sabaqtyń túri: Kiriktirilgen (ádebıet jáne fızıka páni) qaıtalaý tolyqtyrý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi. Jeke jáne toptyq oqytý.
Sabaqtyń kórnekiligi:
Sabaq barysy: İ. a) Uıymdastyrý kezeńi.
á) Oqýshylardyń sabaqqa qatysýy, daıarlyǵyn tekserý
İİ. Oı - qozǵaý: Ekrannan tabıǵat qubylystarynyń sýretter kórsetý
Búgin biz tabıǵat lırıkasy jaıynda sóz etpekpiz. Eń aldymen
lırıka»degen sózge túsinikteme berip alaıyq. Lırıka degenimiz - aqynnyń ishki jan - dúnıesiniń sezim kúshimen tebirene tolqýy, óz basynyń kóńil - kúıi, kúıinish - súıinishi. Lırıkanyń 4 túri bar.
1. Fılosofıalyq
2. Saıası
3. Mahabbat
4. Tabıǵat.
İİİ. Maǵynany taný: Abaı óleńderinde fızıkalyq qubylystardyń qalaı jyrlanatynyna toqtalaıyq.
Mysaly: Abaıdyń
Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan,
Kúz bolyp dymqyl tuman jerdi basqan" (ekranda kórsetiledi). Osy tusta oqýshylardan bulttyń qalaı túziletinin, olardyń negizgi toptaryn surap, jaýap alý. Odan ári aqynnyń nege qazbaýyr ne sharby nemese aqsha bultty almaı, aspandy jappaı torlap 4 - 5 km - ge deıingi bıiktikte bolatyn tunjurt bult, sur bultty, kúzdiń aınymas serigi tumandy - dymqyl tuman - dep alýy kúzdiń basqa jyl mezgilinen aıyrmashylyǵyn aıqyn tanytý úshin osyndaı ǵylymı keremet sózdi qoldana bilgen. Ony ádebıette"epıtet"- dep ataıdy
Jelsiz túnde jaryq aı,
Sáýlesi sýda dirildep...(Abaı Q)
« Jaryqtyń tolyq shaǵylýy".
Qyzyl araı, sary altyn shatyryna
Kúnniń keshke kirgenin kórdi kózim... (Abaı Q)
"Jaryqtyń dıspersıasy"
Kúnnen nege túsip tur munsha jaryq,
Segiz mınýt sherikte jere baryp.
Ánsheıin qur jarqyrap turyp almaı,
Jylylyq nurmen birge júr qozǵalyp.
Bul dúnıe jylýy joq nursyz bolsa,
Álemnen kim júre alar paıdalanyp?
Dúnıe ataýly tep - tegis móldir bolsa,
Kóleńke ornyǵady qaıda baryp? Sh. Qudaıberdiulynyń « Taý basyndaǵy oı»
"Jaryqtyń syný zańy", «jaryq jyldamdyǵy
Oı - tujyrymdaý: 1. úı tapsyrmasyn tekserý
2. esepter shyǵarý
№36. Baqyryp Taná jylady,
Doby sýǵa qulady.
Qoıa ǵoı, Tanásh, joq qaıǵy:
Ózenge dobyń batpaıdy. A. L. Barto. «Dop»
Jaýaby: 36 Salystyrmaly qozǵalys. Sýmen salystyrǵanda terbelmeli. Tanámen salystyrǵanda terbelmeli jáne birqalypty. Arhımed kúshi.
№40. Qaısysy ushqanda qanatyn jıi qaǵady: shybyn ba, ara ma nemese masa ma?
Jaýaby: 40. Ony jándikterdiń shyǵaratyn dybystaryna qarap anyqtaýǵa bolady, Masa qanatyn tezirek, al ara odan jaı qaǵady.
№175. «Saıahatshylar lezde keremet kóknár alańyna keldi. Kóknárdiń ıisi adamdy uıyqtatady. Biraq Ellı ony bilmeıtin. Sondyqtan maýjyratatyn hosh ıisti ańsap juta berdi..... sóıtip, qabaǵy kirtıip, uıyqtaǵysy keldi». ( A. M. Volkov «Izýmrýd qalasynyń sıqyrshysy»)* Iis nege aýaǵa taralady?
Jaýaby: 175. Iistiń taralýy aýa tolqynynyń qozǵalysymen jáne dıfýzıamen túsindiriledi.
№420. Ylǵalǵa tıgen sirińkeniń janbaıtyn sebebi nede?
Jaýaby: 420. dymqyl sirińkedegi sýdy shyǵarý úshin úlken energıa jumsalady. Shyrpynyń basyn shyrpy qabynyń qabyrǵasyna birneshe qaıtara jonyp, biraz úıkeýge týra keledi. Sondyqtan sirińke tutaný temperatýrasyna deıin jylynbaıdy.
İÚ Bilgenge marjan: Maqal - mátelder
1. Terek qısaıǵan jaǵyna jyǵylady
Qazan otpen, adam áreketpen qyzady
(Jylýlyq qozǵalys, ishki energıany ózgertý tásilderi)
2. a) Tonnyń jylýy — terisinen emes, júninen.
b) Astarly shapan tońdyrmas, úsh órim jip úzilmes.
v) Kóseý uzyn bolsa, qol kúımeıdi
(jylý ótkizgishtik).
4. Nan piskenshe, kúlshe kúıedi
(menshikti jylý syıymdylyǵy).
5. a) Otty úrlegen jaǵady, shyndyqty izdegen tabady.
b) Terektiń janýynda min joq, biraq jylýynda mán joq,
v) Azyqsyz adam alysqa barmaıdy
(otyn energıasy, energıanyń saqtalý zańy).
Ú Oı - túrtki: Tabıǵat sheber sýretshi.
1. sýret salý
2. Bes jol óleń
3. RAFT
Úİ Oı - qorytý:
Shyǵý paraǵyn toltyrý
- Búgingi sabaqtan ne bildiń
- Pikirińiz
- Kimge rahmet aıtamyz?
Úİİ. Úıge tapsyrma: Esse jazý.
fızıka páni muǵalimi Qoıanbaeva Asylgúl Jaıylhanqyzy
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý salasy saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik ómirimizge jańa tynys berip qana qoıǵan joq, sonymen birge jas
urpaqty tárbıeleý salasynda jańa baǵyttar ashty.
Gýmanıtarlandyrýdy keıbireýler fızıka – matematıka pánderiniń esebinen gýmanıtarlyq pánderdiń ara salmaǵyn arttyrý dep túsinse, endi bireýler jaratylystaný pánderi mazmunyndaǵy «gýmanıtarlyq potensıaldardy» ashyp paıdalaný dep túsinedi. Jaratylystaný ǵylymdarynyń zertteıtin obektileri ómirdegi naqty zattar men qubylystar, tek ár ǵylym ózine tıisti salasyn ǵana qarastyrady. Olaı bolsa, ol ǵylymdar arasynda sózsiz ózara baılanys bolýy tıis. Óz tájirıbemde oqýshylardyń fızıkalyq bilimge degen ynta – yqylasyn arttyrý maqsatynda fızıkalyq qubylystardy ádebıetpen baılanystyra otyryp túsindirý. Fızıka – tabıǵatty zertteıtin ǵylym, ol tabıǵattaǵy qubylystardyń paıda bolý sebebin túsindiredi, al ádebıet sol paıda bolǵan qubylystardy áserlep, sýretpen jetkizedi.
Sabaqtyń taqyryby: Fızıka jáne lırıka
Úırenińizder, oqyńyzdar, aqylǵa salyńyzdar, onyń ishinen eń qajettisin tańdap alyńyzdar. (N. I. Pırogov)
Sabaqtyń maqsaty: a) bilimdili: tabıǵat qubylystaryn fızıkalyq turǵydan túsindirý
á) tárbıelik: oqýshylarǵa estetıkalyq, etnopedagogıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý. Olardyń poezıa, saz, beıneleý óneri dúnıesine súıispenshiligin arttyrý.
b) damytýshylyq: shyǵarmashylyq jumys jasaýyna yqpal etý, oılaý, sóıleý sheberligi men mádenıetin jetildirý, tanym kókjıegin keńeıtý.
Sabaqtyń túri: Kiriktirilgen (ádebıet jáne fızıka páni) qaıtalaý tolyqtyrý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi. Jeke jáne toptyq oqytý.
Sabaqtyń kórnekiligi:
Sabaq barysy: İ. a) Uıymdastyrý kezeńi.
á) Oqýshylardyń sabaqqa qatysýy, daıarlyǵyn tekserý
İİ. Oı - qozǵaý: Ekrannan tabıǵat qubylystarynyń sýretter kórsetý
Búgin biz tabıǵat lırıkasy jaıynda sóz etpekpiz. Eń aldymen
lırıka»degen sózge túsinikteme berip alaıyq. Lırıka degenimiz - aqynnyń ishki jan - dúnıesiniń sezim kúshimen tebirene tolqýy, óz basynyń kóńil - kúıi, kúıinish - súıinishi. Lırıkanyń 4 túri bar.
1. Fılosofıalyq
2. Saıası
3. Mahabbat
4. Tabıǵat.
İİİ. Maǵynany taný: Abaı óleńderinde fızıkalyq qubylystardyń qalaı jyrlanatynyna toqtalaıyq.
Mysaly: Abaıdyń
Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan,
Kúz bolyp dymqyl tuman jerdi basqan" (ekranda kórsetiledi). Osy tusta oqýshylardan bulttyń qalaı túziletinin, olardyń negizgi toptaryn surap, jaýap alý. Odan ári aqynnyń nege qazbaýyr ne sharby nemese aqsha bultty almaı, aspandy jappaı torlap 4 - 5 km - ge deıingi bıiktikte bolatyn tunjurt bult, sur bultty, kúzdiń aınymas serigi tumandy - dymqyl tuman - dep alýy kúzdiń basqa jyl mezgilinen aıyrmashylyǵyn aıqyn tanytý úshin osyndaı ǵylymı keremet sózdi qoldana bilgen. Ony ádebıette"epıtet"- dep ataıdy
Jelsiz túnde jaryq aı,
Sáýlesi sýda dirildep...(Abaı Q)
« Jaryqtyń tolyq shaǵylýy".
Qyzyl araı, sary altyn shatyryna
Kúnniń keshke kirgenin kórdi kózim... (Abaı Q)
"Jaryqtyń dıspersıasy"
Kúnnen nege túsip tur munsha jaryq,
Segiz mınýt sherikte jere baryp.
Ánsheıin qur jarqyrap turyp almaı,
Jylylyq nurmen birge júr qozǵalyp.
Bul dúnıe jylýy joq nursyz bolsa,
Álemnen kim júre alar paıdalanyp?
Dúnıe ataýly tep - tegis móldir bolsa,
Kóleńke ornyǵady qaıda baryp? Sh. Qudaıberdiulynyń « Taý basyndaǵy oı»
"Jaryqtyń syný zańy", «jaryq jyldamdyǵy
Oı - tujyrymdaý: 1. úı tapsyrmasyn tekserý
2. esepter shyǵarý
№36. Baqyryp Taná jylady,
Doby sýǵa qulady.
Qoıa ǵoı, Tanásh, joq qaıǵy:
Ózenge dobyń batpaıdy. A. L. Barto. «Dop»
Jaýaby: 36 Salystyrmaly qozǵalys. Sýmen salystyrǵanda terbelmeli. Tanámen salystyrǵanda terbelmeli jáne birqalypty. Arhımed kúshi.
№40. Qaısysy ushqanda qanatyn jıi qaǵady: shybyn ba, ara ma nemese masa ma?
Jaýaby: 40. Ony jándikterdiń shyǵaratyn dybystaryna qarap anyqtaýǵa bolady, Masa qanatyn tezirek, al ara odan jaı qaǵady.
№175. «Saıahatshylar lezde keremet kóknár alańyna keldi. Kóknárdiń ıisi adamdy uıyqtatady. Biraq Ellı ony bilmeıtin. Sondyqtan maýjyratatyn hosh ıisti ańsap juta berdi..... sóıtip, qabaǵy kirtıip, uıyqtaǵysy keldi». ( A. M. Volkov «Izýmrýd qalasynyń sıqyrshysy»)* Iis nege aýaǵa taralady?
Jaýaby: 175. Iistiń taralýy aýa tolqynynyń qozǵalysymen jáne dıfýzıamen túsindiriledi.
№420. Ylǵalǵa tıgen sirińkeniń janbaıtyn sebebi nede?
Jaýaby: 420. dymqyl sirińkedegi sýdy shyǵarý úshin úlken energıa jumsalady. Shyrpynyń basyn shyrpy qabynyń qabyrǵasyna birneshe qaıtara jonyp, biraz úıkeýge týra keledi. Sondyqtan sirińke tutaný temperatýrasyna deıin jylynbaıdy.
İÚ Bilgenge marjan: Maqal - mátelder
1. Terek qısaıǵan jaǵyna jyǵylady
Qazan otpen, adam áreketpen qyzady
(Jylýlyq qozǵalys, ishki energıany ózgertý tásilderi)
2. a) Tonnyń jylýy — terisinen emes, júninen.
b) Astarly shapan tońdyrmas, úsh órim jip úzilmes.
v) Kóseý uzyn bolsa, qol kúımeıdi
(jylý ótkizgishtik).
4. Nan piskenshe, kúlshe kúıedi
(menshikti jylý syıymdylyǵy).
5. a) Otty úrlegen jaǵady, shyndyqty izdegen tabady.
b) Terektiń janýynda min joq, biraq jylýynda mán joq,
v) Azyqsyz adam alysqa barmaıdy
(otyn energıasy, energıanyń saqtalý zańy).
Ú Oı - túrtki: Tabıǵat sheber sýretshi.
1. sýret salý
2. Bes jol óleń
3. RAFT
Úİ Oı - qorytý:
Shyǵý paraǵyn toltyrý
- Búgingi sabaqtan ne bildiń
- Pikirińiz
- Kimge rahmet aıtamyz?
Úİİ. Úıge tapsyrma: Esse jazý.
You Might Also Like
