InfoHub Logo

Elimizdiń iri qoǵam qaıratkeri, HH ǵasyr qazaq ádebıetiniń kórnekti ókiliniń biri – Ǵabıt Mahmutuly Músirepov. Jazýshynyń shyǵarmashylyq joly óte baı, týyndylary ádebıet tekterin tolyq qamtyǵan. Qaı týyndysyn alsaq ta Ǵ.Músirepovtiń qalamgerlik ereksheligin qyr-syrynan tanı alamyz. Ol qazaq ádebıetiniń barlyq janryn damytýda aıanbaı eńbek etken akademık-klassık jazýshy. Ǵabıt Músirepov óziniń qoǵamdyq, pýblısısik, jýrnalısik, synshyldyq qyzmetimen de týǵan halqynyń mádenıetiniń damýyna zor eńbek sińirdi. Alaıda qazaq halqy ony úlken sýretker jazýshy dep tanıdy, kórkem sózdiń has sheberi dep biledi, qurmet tutady.

XX ǵasyrdyń basyndaǵy qazaq prozasynda áıel teńsizdigi taqyryby erekshe oryn alǵanyn bilemiz. Qazaq ádebıetindegi iri, orta epıkalyq týyndylardyń alǵashqylarynyń -«Baqytsyz Jamal», «Qalyń mal», «Shuǵanyń belgisi» ataýlarynan-aq olardyń taqyryptyq-ıdeıalyq sıpatyn  aıqyn ańǵaramyz.

Jalpy osy taqyrypta da qazaq ádebıetiniń kemeńgeri Ǵabıt Mahmutuly Músirepov ana beınesin ashýda úlken úles qosty. Áıel-Ana tulǵasyn somdaýda búkilálemdik analar galereıasyn baıyta tústi. Sonymen qatar sóz ónerine de taqyryptyq-ıdeıalyq sıpatta zor úles qosty. Jazýshynyń ádebı-shyǵarmashylyq eńbegine úlgi bolǵan Pýshkın, Lermontov, Gogol, Krylov, Chehov, Tolstoı, Saltykov-SHedrın sıaqty orys klasıkteri jáne batys klasıkteri boldy. Otyzynshy jyldardyń orta sheninde jazýshyny M. Gorkııdiń ana taqyrybyna jazǵan romantıkalyq áńgimeleri qyzyqtyrady. Gýmanıs jazýshy M. Gorkııdiń adam degen ardaqty atty joǵary baǵalaýy, ómirge rýh sebýshi, tirshilik ıesi analardyń qoǵamdaǵy róli Ǵ. Músirepovke úlken oı salady. Ol M. Gorkııdiń «Adamnyń anasy» jáne «Ólimdi jeńgen ana» atty eki novelasyn aýdaryp, ózi de «Aqlıma», «Ananyń anasy», «Ámına», «Ananyń arashasy», «Ashynǵan ana», «Ana jyry», «Er ana», «Ataqty ánshi Maıra», «Aıgúl qoıshynyń kúnderi», «Aıjan qoıshynyń túnderi» atty áńgimelerin jazady. Jazýshynyń «Ana» taqyrybyndaǵy shyǵarmalarynyń jıyntyǵy retinde 1974 jyly «Ulpan» atty iri epıkalyq týyndysy dúnıege keldi. «Ulpan» - búkil analardyń jıyntyq beınesi, «Ulpan» - tarıhı el shejiresiniń mazmunynda qurylǵan roman, ana taqyrybyna jazylǵan shyǵarmalarynyń ishindegi eń kólemdisi. Romanda qazaq aýylynyń júz jyldyq turmysy, ádet-ǵurpy, barymta, qalyńmal berip, qyz aıttyrý, baı men kedeı arasyndaǵy, el arasyndaǵy jer daýy, jesir daýy keń kólemde sóz bolady. Bir ýez eldi bılep bılik aıtýshy, dúıim eldiń úlken-kishisine basshy, aqylgóı bolý - Ulpan sıaqty dana áıelderge ǵana tán qasıet. Jazýshy jasaǵan Ulpan – analardyń anasy, el bılegen kósem, sóz bastaǵan sheshen.

Ǵabıt áńgimelerindegi qazaq áıelderiniń órshil de ójet, qajyrly da sabyrly, paıymdy da aqyldy qasıetteri barynsha jarqyn sýrettelgen. Jazýshy áńgimeleriniń kórkem ıdeıasy, sújettik qurylymymen tamasha sabaqtasqan ozyq týyndylar retinde baǵalanady. Áńgimeleriniń bir ereksheligi - adam psıhologıasyna tereń boılatatyn qaısarlyq, ójettik, adaldyq qasıetterdi ishki kúrdeli kóńil-kúımen sheber tanytady.

Qalamger áńgimelerin mazmuny men pishini, taqyryby men ıdeıasy, sújeti men kompozısıasy, kórkemdilik ereksheligi, tili men stıli, janrlyq ereksheligi, obrazdar júıesin jan jaqty túrli tásildermen taldaýlar arqyly shyǵarmalarynyń mán-maǵynasyn tereń de tolyq qamtı alamyz. Jazýshynyń ana taqyrybyna jazǵan áńgimelerinde anany ardaqtaý, onyń ulylyǵy aldynda bas ıý basym bolyp keledi. Jazýshy sýrettegen áıelder óz balalarynyń  ǵana emes, jalpy adamzattyń asyl anasy retinde asqaq ardaqtalady. Óıtkeni, ol – adamǵa ómir syılaýshy, qoǵamdyq ómirdiń tiregi, qaınar kózindeı máńgilik mahabbattyń ıesi. Jazýshynyń ana áńgimeleri oqyrmandaryn adamgershilikke úndeıdi, úlkendi syılaýǵa, adamǵa meıirban bolýǵa tárbıeleıtin tanymdyq-tálimdik, tárbıelik mańyzy joǵary týyndylar.

Jalpy ádebıettiń maqsaty – adamgershilikke, adamdyq, adaldyq qasıetterge baýlý. Jazýshy týyndylarynyń qaısysyn alsaq ta, olar - úlken kórkem rýhanı dúnıeler. Sondyqtan da analar obrazyndaǵy áńgimelerin oqyǵannyń ózinen-aq jan tebirenip asqaq armandarǵa jeteleıdi, adamdyq uly qasıetterdi boıǵa sińirýge zor septigin tıgizedi.

Jaqsylyq Juldyzaı Jumabergenqyzy

Nur-Sultan qalasy №69 mektep-gımnazıasynyń qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi

---