InfoHub Logo

Adamzat meken etetin bes qurlyqtyń barlyǵyna qana­tyn keń jaıǵan alyp bir patshalyq bolypty. Ol pat­shalyqtyń ereksheligi adamdardyń jasyna, jynysyna, tiline, dinine, ultyna qaramaı barlyǵyn da óz patshalyǵyna qabyldaı beretin, eshqandaı shekarasy joq meken eken. Sol Búkilálemdik Jeliler Patshalyǵy dep atalatyn patshalyqtyń bıleýshisi Internet patsha óte aqyldy, bilimdi, jan-jaqty bolypty. Eń alǵash amerıkalyq Leonard Kleınrok degen stýdenttiń adamdardyń qarym-qatynasyn jeńildetý týraly izgi oıynan dúnıege kelgen Internet, aǵylshyn tilinde tili shyǵyp, Arpanet (Arpanet) dep atalǵan eken. Kele-kele óziniń alǵyrlyǵymen kózge túsken Arpanet barlyq tilderdi tez arada erkin meńgerip, bilim-ǵylymǵa dańǵyl jol ashyp, adamzatqa paıdasyn tıgizý úshin jer betine óz patshalyǵyn qurady. Adamdar BÁJ patshalyǵy arqyly eki qurlyqta otyryp-aq bir-birimen baılanysyp, kerek málimetterine lezde qol jetkizipti. Osylaısha jer betin eshqandaı soǵyssyz jaýlap alǵan patsha óz bıliginiń aıasyn keńeıte beripti.

* * *

Basynan qar ketpeıtin asqaq shyńdary, shyrsha, qaraǵaılarmen jasanyp, aqqaıyńdarmen sándengen bıik jotalary bar sulý taýdyń eteginde kishkene ǵana qazaq aýyly bolypty. Deneleri kúnge kúıgen aýyl balalary asyr salyp oınap júr. Taýdyń taza aýasymen demalyp, taza sýyna shomylyp ósken balalardyń deneleri shymyr, myǵym, qımyldary shıraq. Osyndaı mamyrajaı qazaq aýylyna da Internet patshanyń áskerleri birtindep ene bastady. Birinen-biri kórip aýyldyń barlyq balalary áke-sheshelerine qyńqyldap júrip kompúter alǵyzyp alǵan eken.

Iá, sonymen ne boldy deısiz ǵoı? Endi burynǵydaı asyr salyp oınaǵan, áke-sheshelerine qolǵabys jasap zyr júgirip júrgen, sabaqta «men aıtaıynshy, men aıtaıynshy» dep qoldaryn tú­sirmeıtin balalardyń qarasy kórinbeýge aınaldy. Barlyǵy úılerinen shyqpaıdy. Tipti mektepte de bir-birimen Internet patshanyń shabarmany agent arqyly ǵana sóılesetin boldy. Balalar qatty ózgerdi. Aqjarqyn, elgezek balalar ashýshań, erinshek balalarǵa aınala bastady. Taza aýaǵa shyǵyp, oınap, eńbektenip, ýaqtyly tamaq ishpegen soń óńderi appaq qýdaı, deneleri ap-aryq bolyp ketti. Basynda qulaqtarynyń tynshyǵanyna qýanǵan ata-ana endi balalarynyń myna kúıin kórip ne isterlerin bilmeı dal boldy.

Osylaı BÁJ patshalyǵynyń shyrmaýyna shyrmalǵan ba­la­lardyń ishinde tek bir ǵana bala burynǵy qalpynan ajyramady. Ol — Aıbarys bolatyn. Aıdaı nurly, barystaı batyl eliniń azamaty bolsyn degen nıetpen ata-anasy osylaı ataǵan. Árıne, BÁJ patshalyǵy onyń da úıine enip úlgergen. Alǵash kompúter ákelgende bul da qatty qýanǵan. Biraq ákesi áýeli balasyna kompúter men ınternettiń paıdasy men zıany týraly jaqsylap túsindirgen. Aqyldy, zerek bala bárin túsindi. Ýaqytyndy saba­ǵyn oqyp, súıikti sportymen de aınalysty. Ata-anasyna qolǵabys jasap, baýyrlaryna qamqorlyq jasaýǵa da úlgerdi. Kitap dese ishken asyn jerge qoıatyn, jańalyqqa jany qumar bala Internetten tek paıdaly málimetterdi ala bildi.

Aıbarys dostarynyń boıyndaǵy ózgeristerdi birden baıqap, olarǵa óz aqylyn aıtyp edi, eshqaısysy tyńdamady. Tipti jan dosy Erbarys ta budan alystap ketti. Ekeýi kórshi ári bir kúnde dúnıege kelgen dostar edi. Ata-analary tel qozydaı birge óssin dep Aıbarysqa uqsatyp Erbarys ataǵan.

Burynǵydaı asyr salyp oınaǵan balalar shýy bolmaǵan soń, aýyldyń da sáni ketip, kóńilsiz bolyp qaldy. Muǵalimderden ata-analaryna balasynyń sabaǵy nasharlap ketkeni týraly shaǵymdar túse bastady.

Aıbarys bolyp jatqan jaǵdaıǵa qatty alańdady. Dostarynyń Internet patsha shyrmaýyna shyrmalǵanyn túsinip, olarǵa qalaı kómektesý kerek ekenin oılana bastady.

Sondaı kóńilsiz kúnderdiń birinde Aıbarystyń úıine Erba­rystyń anasy kelip:

— Aıbarys qaraǵym, Erbarys dosyń joǵalyp ketti, — dep jylap jiberdi.

Aıbarys ta, anasy da shoshyp ketti.

— Joǵalǵany qalaı? Ne boldy? — dep Aıbarystyń anasy báıek bolyp qaldy.

Erbarystyń anasy:

— Bilmeımin. Kúnde ana kompúter aldynan shyqpaı otyra­tyn. Tańerteń tamaqqa shaqyraıyn dep barsam, joq. İzdemegen jerim qalmady. Bir nársege urynyp qaldy ma dep qorqamyn. Keıingi kezde minezi qatty ózgerip ketip edi, — dedi jylaýyn toqtata almaı. Osy kezde kóshede adamdardyń shýlaǵan dybystary estildi. Aıbarys ne bolyp qaldy eken dep tysqa júgirip shyǵyp edi, kóshede dostarynyń ata-analary balalaryn izdep aıǵaılap júr eken. Sóıtse bir túnde kompúter aldynda atys-shabys oıyndar men Internetten bas almaıtyn balalardyń barlyǵy izim-ǵaıym joǵalyp ketipti. Eshkim qaıda ketkenin bilmeıdi. Osylaısha shýlap qalǵan aýyl adamdary jınalyp Aıbarysqa keldi.

— Balam, bizdiń balalarymyz, ózińniń dostaryńdy qutqarý endi seniń qolyńnan ǵana keledi. Olardy ne de bolsa Internet patsha alyp ketti. Balalarymyzǵa basynda durys baǵdar bere almaǵan bizdiń de kinámiz bar... — dep bastady Asqar aǵaı sózin.

— Iá, durys aıtady. Jumys-jumys dep balalarymyzdyń nemen aınalysyp júrgenine nazar aýdarmappyz, — dep unjyrǵalary túsip ketti báriniń.

Aıbarys aýyl turǵyndarynyń ózine úmit artyp turǵandaryn túsinip, ata-anasynan ruqsat surady. Ákesi:

— Jaraıdy, balam. Atyńa saı bolyp, adamdardyń úmitin aqtaýǵa tyrys. Esińde bolsyn, kompúterdi de, ınternetti de oılap tapqan — adamzat. Myna bir túp jýsandy alyp al, — dep bir túp ıisi ańqyǵan taý shóbin orap berdi de: — Burynǵy zamanda bir batyr babamyz jýsandy ıiskep, Otany esine túsip, týǵan jerine oralǵan degen ańyz bar. Keregi bolyp qalar. Al, Alla jolyńdy ońǵarsyn, — dep mańdaıynan ıiskedi.

Aýyl adamdary da Aıbarysqa sát sapar tilep jatty.

Sonymen, osy zamany jas batyrymyz jolǵa shyqty. Árıne, batyr babalaryndaı tulparǵa minip, aıshylyq jer júrgen joq. Úıindegi kompúter arqyly-aq BÁJ patshalyǵyna lezde jetip bardy.

Keń saraıǵa kirgen Aıbarys burynǵy patsha saraıyndaǵydaı keremet sán-saltanatty kóre almady. Esesine kompúterdiń neshe túrinen órilgen qabyrǵalar uıaly telefondar, planshetter, taǵy da Aıbarys bilmeıtin sońǵy quraldarmen sándelipti. Saraıda júgirip qyzmet etetin qyzmetshilerdiń de qarasy kórinbeıdi. Tórde Internet patsha otyr. Ol da qaharly, susty emes. Qaıta meıirimdi, kóńildi kórindi. Basynda aǵylshynnyń úsh «w» árip­terinen jasalǵan táji, ústinde 0 jáne 1 sandarynan órilgen jel­begeıi bar eken. Aıbarys patshaǵa sálemdespek bolyp edi, Internet patsha:

— Qosh keldiń, balaqaı, — dep birinshi amandasty.

— Amansyz ba, Internet patsha? — dep Aıbarys ta patshalarǵa laıyq sálem rásimimen qolyn keýdesine qoıyp, basyn ıdi.

— Mássaǵan, men qansha patsha bolsam da maǵan eshkim bulaı qurmetpen sálemdesken emes. Tek «sálem», «qosh keldiń» dep qana amandasady, — dep tań qalyp, ári rıza bolyp qaldy Internet patsha.

— Iá, balaqaı, nege keldiń?

— Men sizdiń patshalyǵyńyzdyń shyrmaýyna túsken dostarymdy qutqarýǵa keldim. Dostarymdy bosatýyńyzdy suraımyn, — dep Aıbarys aýylda bolǵan jaıdy baıandap berdi.

— Dostarym deısiń be? Meniń patshalyǵymda adamdar mıllıon­dap sanalady. Qane, izdep kóreıik, — dep «İzdeý» degen ýázirin bir núkteni basyp shaqyrtyp aldy da, Aıbarystyń dostarynyń aty-jónderin kórsetti. Ol eki-úsh mınýt ishinde-aq osy attas adamdardyń barlyq tizimin shyǵaryp berdi. Aıbarys ol tizimnen óz dostaryn taba almady.

— Taba almadyń ba? Jaraıdy, muńaıma, tabamyz. Aıbarys, aıtshy, men burynǵy patshalarǵa uqsamaımyn, ıá? — dep Internet patsha Aıbarysqa suraýly júzben qarady.

 — Iá, uqsamaısyz. Meıirimdi sıaqtysyz. Biraq meni sózge aınaldyrmaı, dostarymdy taýyp berińiz, — dep Aıbarys qabaǵyn shytty. Osy kezde qaıdan kelgeni belgisiz jan-jaǵyna «meni basyp kór», «tegin júktep al», «ǵajap!», «qyzyqty rolıkter» degen qyzyldy-jasyl kishkene ekrandar paıda bolyp ketti. Aıbatyr bulardy biledi, adamdy osylaı qyzyqtyryp ýaqytyn bosqa alady.

— Meni bularmen aldaı almaısyń, — dep qolyn jan-jaǵyna sermep qalyp edi, álgi jazýlar joq bolyp ketti.

Internet patsha jymıyp:

— Jaraısyń, ýaqyttyń qadirin biledi ekensiń. Átteń, adamdar meniń patshalyǵymdy durys paıdalana almaıdy, — dep lezde muńaıa qaldy.

 Sodan keıin Internet patsha kómekke Bilim-ǵylym ýázirin, Sport-óner, Paıdaly ister, Sońǵy ǵylymı jańalyqtar, Tarıh ýázirlerin bir-bir núkteni basyp shaqyrtyp aldy.

Birinshi kelgen tarıh ýáziri:

— 1957 jyly alǵash ret burynǵy KSRO-da jasandy jer serigi ushy­ryldy. Bul KSRO men AQSH arasyndaǵy tehnologıalyq báse­kelestikke ákeldi. 1961 jyly Massachýsets Tehnologıa ıns­tıtýtynyń stýdenti Leonard Kleınrok faıldardy ból­shektep, ár túrli jeliler arqyly taratý tehnologıasyn sıpattaı­dy. 1967 jyly Larrı Roberts ARPA kompúterin bir-birimen jal­ǵastyryp, 1969 jyly ARPANET jumysyn bastaıdy. Onyń alǵashqy paıdalanýshylary áskerıler, ǵalymdar boldy. 1971 jy­ly baǵdarlamashy Reı Tomılson elektrondy poshta júıe­sin ashyp, @ belgisin qoldanýdy usynady. «ARPANET»-ti qolda­nýshylar aıasy keńip, 1982 jyly qazirgi Internet dúnıege keldi, —
dep zýlata bastap edi, Internet patsha qolyn kóterip:

— Toqta, toqta! Men seni ómirbaıanymdy aıtý úshin shaqyrǵan joqpyn. Odan da beri qara, myna balalardy kórdiń be? — dep qo­lyndaǵy Aıbarystyń dostarynyń sýretterin kórsetti.

— Joq, kórmedim, — dedi Aıbarysqa qarap kúlimdep. — Al myna balaqaıdy tanımyn. Qalyń qalaı, Aıbarys? — dep eski dosyn kórgendeı qushaqtasyp amandasty.

Osylaısha barlyq ýázirlerge sýretterdi kórsetip edi, eshqaı­sysy Aıbarystyń dostaryn kórmegen bolyp shyqty. Tek Erbarysty basynda bir-eki ret kórgenderin aıtyp, al Aıbarysqa qushaq jaıa amandasyp jatty. Aıbarys ta kómekke óz dostarynyń kelgenine qýanyp qaldy. Kenet Internet patsha aıaq astynan tunjyraı qaldy. Barlyǵy:

— Ne boldy, Internet patsha?

— Nege kóńilsizdene qaldyńyz? Biz bir nárseni durys istemedik pe? — dep bári báıek bolyp qaldy.

— Joq, sender qoldaryńnan kelgenshe jumys jasap jatyr­syńdar. Tek adamdar ýaqyttarynyń qadirin bilmeı kúni boıy kompúter aldynda otyrady. Ásirese balalar. Olar jazylmaǵan aq paraq qoı. Ne jazǵysy kelse de ata-anasynyń erkinde. Al keıbir ata-analar balalarynyń kimmen dos bolyp júrgenine mán bermeıdi, al keıbir balalar ata-anasyn tyńdamaıdy. Men Windows, Mac, Linux jáne basqa da operasıalyq júıelerge paıdasyz málimetterdi qulyptap tastańdar dep buıryq ta berdim, Family Online Safety Institute (januıanyń onlaın qaýipsizdik ıns­tıtýty) ýáziri de jumys isteýde. Biraq barlyǵy adamnyń óz erik-jigerine baılanysty eken. Sony oılap kóńilim túsip ketti, — dep patsha únsiz qaldy. Barlyǵy:

— Iá, durys aıtasyz, durys aıtasyz, — dep bastaryn ızedi.

— Seniń dostaryń bul jerde joq. Demek, olar meniń inimniń quryǵyna túsken bolar.

«Meniń inim» degen sózdi estigende ýázirlerdiń barlyǵy sharasyz kúıge túskendeı boldy. Internet patshanyń bir sotqar, qıqar inisi bar bolatyn. Ózi eshkimdi tyńdamaıtyn, qarý-jaraq, soǵys oıyndaryn jaqsy kóretin, balalardyń basyn aınaldyryp, óz aıtqanyn istetetin oıynqumar baǵdarlama bolatyn. Onyń quryǵyna túsken jan ońaılyqpen qutylmaıtyn.

— İnińiz kim? Shaqyrtsańyzshy tezirek, — dep Aıbarys qýanyp ketti. Dostarymdy tapqan shyǵarmyn degen úmit jarq ete tústi.

Internet patsha Agent shapqynshysy arqyly Sotqarbekti lezde shaqyrtyp aldy. Sotqarbek aǵasyna uqsamaıtyn, qataldaý ári dóreki kórindi Aıbarysqa. Patsha aǵasynda joq qarýlardy da ilip alypty ózi. Kele sala eshkimge de amandaspastan Aıbarysqa qarap:

— Mássaǵan, ýysyma túspeı júrgen batyrymyz meni ózi iz­dep kelipti ǵoı, — dep Aıbarysqa tıise sóıledi. Ýázirler de Sot­qarbekke jaqtyrmaı qarady. İnisiniń qylyǵyn jaqsy biletin patsha máselege birden kóshti.

— Aıbarystyń dostary sende me?

— A, mynalar ma? — dep Sotqarbek úlken ekrandy kórset­kende barlyǵy shoshyp ketti. Ekrannyń arǵy jaǵynan ap-aryq, óńderi qýdaı, janarlarynda jalyn joq, máńgúrt sekildi balalar uzyn jelilermen shyrmalyp, kózderin úlken ekrandaǵy atys-shabys oıyndarynan almaı otyr.

Patsha da, ýázirleri de, Aıbarys ta:

— Ne istegensiń?

— Mynaý ne sumdyq?

— Oıbaı-aý, mynalar myna túrlerimen Otandaryn qalaı qor­ǵaıdy?

— Bolashaqtary ne bolady? — dep shýyldap ketti.

Aıbarys shydamaı ketti.

— Qane, jiber dereý dostarymdy, — dep judyryǵymen qoıyp qalyp edi, beıǵam turǵan Sotqarbek anadaı jerge ushyp ketti.

— Mende neń bar? Men be ekem bulardy shaqyrǵan? Adamdar óz­deri bylaı iste dep baǵdarlama quryp alady da, endi balalaryna ıe bola almaı meni kinálaıdy. Bulardyń erik-jigerleri osal bolsa da men kinálimin be sonda! — dep qatty ashýlanyp ketti Sotqar­bek, — Jibermeımin dostaryńdy!

Sotqarbekti ashýlandyryp alǵanyn túsingen Aıbarys endi ne isterin bilmeı:

— Aǵataı, jibershi dostarymdy! Ne aıtsań da oryndaımyn!

«Ne aıtsań da oryndaımyn» degen sózdi estigen Sotqarbek dereý ashýy basylyp, kózi jaınap shyǵa keldi.

— Shynymen de ne aıtsam oryndaısyń ba?

— Iá!

— Áı, taǵy ne oılaǵanyń bar! Dereý jiber balalardy qınamaı! — dep Internet patsha Sotqarbektiń ishinde bir qýlyqtyń bar ekenin sezip, inisine zilmen buıryq berdi.

Sotqarbek miz baqpastan:

— Aǵataıym, tutqyndy jáı jibere salǵandy qashan kórip edińiz? Barlyq nárseniń qarymtasy bolady emes pe? Kópten beri adammen saıysqa túskim kelip, qolym qyshyp júrip edi, endi sáti kelgen sekildi. Aıbarys ózi suranyp tur ǵoı. Solaı ma, baty­rym? — dep Aıbarysqa qýlana qarady.

— Iá! Ne aıtsań da oryndaımyn!

— Onda tyńda. Adamdar er kezegi úshke deıin deýshi edi ǵoı. Menimen úsh ret saıysqa túsesiń. Biraq aǵam men ýázirlerdiń kómegine júginbeı, bárin óziń isteısiń. Saǵan bir jeńildik — úshinshi saıys túrin sen tańdaısyń. Osyǵan kelisseń onda bastaımyz.

— Jaraıdy. Al basta. Men daıynmyn.

— Onda eń áýeli shahmat oınaımyz. Seniń atys-shabys oıyndardy jaqtyrmaıtynyńdy bilem ǵoı, — dep betin bir tyrjıtty da, shahmat taqtasyn jaıa saldy. Internet patsha saıysqa basynda qarsy bolyp edi, shahmat taqtasy jaıylǵanda ózine de Aıbarys pen inisiniń saıysy qyzyqty bolyp ketti. Oıyn bastaldy. Basynda jınaqtala almaǵan Aıbarys 5 júristen keıin Sotqarbek mat qoıyp, jeńilip qaldy. Sotqarbek kelesi oıynda da ózi jeńiske jeterine nyq senimmen oıynǵa kiristi. Biraq bul joly adam men baǵdarlama uzaq oınady. Aqyry 50 júristen soń da birde-bir fıshka ornynan qozǵalmaı, birde-bir tas jelinbeı oıyn pat boldy. Sońǵy sheshýshi oıynda Aıbarys óz-ózine: «Aıbarys, jınaqtal! Bul oıyn kompúterden buryn shyqqan. Adam oılap tapqan. Barlyq múmkin bolatyn jeńisti júristerdi esińe túsir», —
dep ishteı ózin-ózi qamshylap, jınaqtalyp oıynǵa kiristi. Oıyn uzaqqa sozyldy. Aıbarys terleıin dedi. Sotqarbek ashýdan qyzyp ketýdiń aldynda tur. Aqyry Aıbarysta 3 tas, Sotqarbekte 2 tas qalǵanda Aıbarys ferzá arqyly mat qoıyp shyn jeńiske jetti. Mańdaıynan ter burq ete qaldy. Sotqarbek ashýdan jarylyp kete jazdady. Internet patsha men ýázirler Aıbarysty quttyqtap, qýanyp jatty.

Kelesi saıysta Sotqarbektiń sheshimi boıynsha qultemir men Aıbarys bir-birine úzdiksiz dop laqtyrý kerek boldy. Kim birinshi túsirse, jeńilis te soniki. Oıyn bastaldy. Dop qultemir men adam arasynda oıqastap júr. Biraz ýaqyttan soń Aıbarys sharshaı bas­tady. Qoly talyp ketti. Al qultemir bylq eter emes. Sotqarbek ábden qýattap ákelgen ǵoı. Patsha da mazasyzdana bastady. Kenet Aıbarysqa bir oı sap ete qalyp qýanyp ketti de, ózine kelgen dop­ty ustaı qaldy. Sotqarbektiń kózi jaınap ketti.

— Ne boldy, jeńilgenińdi moıyndaısyń ba?

— Joq. Men oıynǵa ereje qosamyn. Dop senderden buryn paıda bolǵan ári oıynnyń erejesin adam qurady. Sondyqtan men árbir 20 mınýt saıyn 5 mınýt demalý erejesin qosamyn.

Eshkim bul sheshimge qarsy kele almady. Tipti Sotqarbek te. Oıyn jańa erejemen qaıta jalǵasty. 4 saǵatqa sozylǵan oıynda Aıbarys qansha demalyp alsa da qaljyrap sharshaı bastady. Qolyndaǵy dobyn «osy eń sońǵysy bolǵaı» dep laqtyryp qalyp edi, qultemir ony qaǵyp úlgermeı qatty qyzǵannan kúıip ketti de qulap tústi. Aıbarys ta sylq etip jerge otyra ketti. Sotqarbek bulqan-talqan bolyp ashýlandy. Taǵy da adam jeńdi! Patsha men ýázirler qýanyp, Aıbarysty quttyqtap jatty. Aıbarys qolyn kótere alar emes. Endi saıysty ózi tańdaıdy. Jaqsylap oılaný kerek. Kompúterdiń shamasy kelmeıtin tapsyrma bolý kerek. Al sporttyq oıynǵa shamasy joq, qatty sharshady. Ne isteý kerek? Kenet qýanyp ketti de:

— Aıtys! Kel, men seni aıtysqa shaqyramyn! — dep aıǵaılap ornynan ushyp turdy.

— Kádimgi qazaqsha aıtys pa? — dep Sotqarbektiń kózi baqyraıyp ketti.

— Árıne! — dep, jaýap kútpesten bastaı jóneldi.

Keldim men bul ólkege dosymdy izdep,
Balalardy shyrmapsyń myńdap, júzdep.
Qaqpanyńa túsirip uıalmaısyń,
Aldap, arbap aınymas dosyńbyz dep.

Qane, jiber barlyǵyn tez arada!
Meni, osal qarsylas dep oılama.
Dos bolamyz aǵańmen aqyly kóp,
Budan bylaı biraq ta sen jolama!

Aıtys qazaqtyń tól óneri ǵoı. Tek baǵdarlamamen ómir súretin kompúter buǵan jaýap bere alýshy ma edi? Úni óshti. Aıbarys jeńiske jetip, dostaryn bosatyp aldy. Internet patsha men ýázirler qatty qýandy. Al Sotqarbek bolsa ashýdan qatty qyzyp ketip, biraz ýaqyt isten shyǵyp qaldy. Meńireý sıaqty esh nárseni sezbeı turǵan dostaryna Aıbarys ákesi bergen jýsandy ıisketip edi, shynymen asyr salǵan taý jotalary men ata-analary olardyń esine túsip, sónip qalǵan janarlary shoqsha jaınady. Basynda eshnárseni túsinbegen olarǵa Aıbarys barlyq oqıǵany baıandap berdi. Sonymen patsha men ýázirler olarǵa aqyldaryn aıtyp, Aıbarys olarǵa alǵysyn jaýdyryp, dostaryn ertip aýylyna oraldy. Aýyl qýanyp toı jasady. Aıbarystyń ata-anasy balalaryna rıza boldy. Atyna laıyq azamat bolyp óserine sendi. Balalar ata-analaryna endi atys-shabys oıyndardy oınamaýǵa, tyıym salynǵan saıttarǵa kirmeýge ýáde berdi. Aýyl balalardyń shýymen qaıta jandanǵandaı boldy.

* * *

Osylaısha bul ertegi de basqa ertegilerdeı sátti aıaqtaldy. Aıbarys óz dostaryn qutqardy. Biraq, balalar, ol tek óz dostaryn ǵana qutqara aldy. Sotqarbektiń quryǵynda áli talaı bala qaldy. Jan-jaǵyńa, dostaryńa qara. Bálkim olar da Sotqarbekten bosanyp shyǵýǵa erik-jigeri jetpeı, seniń kómegińe zárý bolyp júrgen shyǵar...

---