InfoHub Logo

Aýdan ortalyǵyndaǵy aýrýhananyń travmotologıa bólimine Kókenaı men Baqan jeksenbi kúni tús aýa jetkizildi. Demalys kúni qaı dáriger bálniste bolýshy edi? Ári naýqan — qys qyrqa syrtynda qylpytyp qylyshyn qaırap jatyr. Eki naýqas eriksiz dúısenbini kútedi. Kókenaıdyń «Jasyl oraq» kámpánıasynyń sońy birdeńege uryndyratynyn qurǵyr ishi sezgen Baqan — átteń, tili bolsa jaqsylap bir sybar edi — “atamanyn” kózben atyp, yzbarlanyp jatyr. Anaý ókpelegen kisishe buǵan jelkesin berip toń-torys...

* * *

Kókenaıdyń otbasyndaǵy naýqandyq «Kásipodaq jıylysy» bıyl jyldaǵydan erterek, ári kórineý jaıma-shýaq atmosferada ótti. «Kásipodaq jıylysynyń» kún tártibindegi negizgi ám jalqy másele — «Jasyl oraq — 199...» naýqany. “Odaq tóraıymy” Kókenaıdyń kempóshkesi Rázıa kúıeýi meni inisine (kásipodaq músheleri) byltyrǵy, odan arǵy jyldarǵa sholý jasap, shúıligip ótip, bıylǵy jylǵy jalpy shyǵyndar men daıyndyq máselesi týraly habarlama jasady. Týra artyq-kemsiz eki aptaǵa sozylatyn kámpánıaǵa 2 toqty, jarty móshek un, 1 keli sháı, 3 keli qant, 1 páshki tuz, sálerkege 8000 teńge (sálerke ýdaı qymbat!), tráktirdiń maı-paı, ony-punysyna plús 200 teńge, 200 gr. kámpıt, týra sonsha pishıná, aıran, degendeı 7 páshke «Polet», spırt (spırt ót-te az!), 10 páshke sirińke bólinedi.

— Kempir, spirt bólgeniń jaqsylyqtyń nyshany eken...

— Ádirem, saǵan bereıin dep otyrmyn. «Berekeli bolsyn» dep kórshi mańaıdyń ishkishteri kelmeı me? Óziń-aq ertip ákelersiń...

— Báse, neǵyp ıiı qaldy desem, kámpıt-pishıná jegizbeksiń ǵoı, bıóner kezdegideı...

— Ádirem...

— Birajola salat-mánti qospadyń ba?..

— Jaraıdy, ol kirmeıdi smetaǵa... Bossyńdar, erteń ertemen turyp, tiráktir zábáıt et, qosqa sheıin jeterlik sálerke bar. Sosyn 8000 teńgeni týra shóp shaýyp bitken kúni alasyń, tasýǵa. Qalǵan biródýktiń daıyn. Shalǵy shyńdaýly, kıim jýýly. Otboı, jatyńdar.

— Qup bolady, tábárish.., tábárish birápsóıúz. Qyz daıyn bolsa, biz daıyn.

— Qyzshylyn...

Jıylys sonymen tarqaǵan. Taýyq shaqyra bastaǵannan-aq tiráktirdi «zábáıt» etken ekeý telejkany tirkep ap, eki aptalyq tamaqtaryn tıep ap, tartyp bergen. Arshaly saıdaǵy shabyndyq ájeptáýir jer. Oǵan ekeýi qalaı jetip, qalaı qos tigip, bir toqtyny qubylaǵa qaratyp shalyp jiberip, birin qazyqqa arqandap, t.b. óıtken-búıtkenin tize berse kóp. Sóz shyǵyn. Áýpirimmen jeti kún ótken...

* * *

«Jatyr edim jaılaýda pishen shaýyp-aı,

Aq kóılegim sý boldy jańbyr jaýyp-aı...»

Tópelep ótken kóp tamshy kónetoz aq kóılegin denesine japsyryp ketken Kókenaı sheship, syǵyp kıýge erinip, yńyrsyp áýen tógip, ysqyryp otyr. «Qaıran, qazaqtyń ánderi-aı, týra maǵan arnalǵan. Biraq, osynyń ylǵı arǵy jaǵyn eske túsire almaı qor bolam. Qoıshy. Shópti aıtsaıshy. Myna jaýyn aınalyp kele berse, shópti sý ǵyp aýyrlatyp jiberedi-aý. Onda plan buzylady».

— Áı, Pahan, mende ınteresneıshiı bir ıdeıa bar. Aıtaıyn ba? Týra tóbeńnen tómen qaraı altyn quıǵandaı tógip jibereıin be? Eh, shirkin..!

— Ne bop qaldy? Japan túzde qańǵyǵan ne ıdeıa ol?..

— Aıtaıyn ba? Aıtyp kep jibereıin be?..

— Aıtsaıshy endi, úzdiktirmeı. Qyzyn buldaǵan qudaǵısha...

— Ol bylaı. Má, áýeli kúbińdi ystap al (qaltasynan alyp temeki usyndy). Ol bylaı. Jeldirtip jeti kún ótti. Shabyndyqty páshtı bittik. Jalpy, sen máládessiń, týra atmáshıneden kem emessiń...

— Já, kópshik qoımaı. Ideıa?!

— Endi eki-úsh kúnnen soń shóp tasý úshin sálerkege aqsha alamyz. 8000 teńge! Biz birápsóıúzdiń sheshimimen senbi kúni sońǵy reıs — onynshy reısti jasap bitýimiz kerek. Ol apań juma kúni qalaǵa balalardyń sabaq kıimin ákelýge ketedi. Sol kezde biz on reıstiń ornyna jeti ne segiz reıs jasap, qalǵan aqshaǵa góláıt etýimiz kerek. Túsindiń be?

— Vot, másele qaıda! Sodan?!

— Sodany nesi-oý! Bir reıske sálerke — 800 teńge. Eki reıs 1600 teńge. 1600 teńge lıtrin 400 teńgeden alǵannyń ózinde spırt. Jete me saǵan! Jete me apań kelgenshe eki kún býra bolýǵa?

Baqan ornynan qalaı qarǵyp turǵanyn bilmeı qaldy.

— Jetedi. Jetpek túgili asyp ketedi! Seniń basyń bas-eı. Qaıdan bárin oılaı beresiń, a?!

— Oınama, jaman jezdeńmen. Eh, shirkin, sosyn bir góláıttasaq, á! Kórshi aýyldyń brákónerlerine baryp qaıtsaq, motosıklmen. Biraq, ol úshin eńbek etý kerek. Kúnniń jaýmaýyn tile, sonda men jaýam, sel ǵyp jiberem. Sylqıtyp turyp, on reıstiń shóbin segiz reıske syıdyryp tıeý kerek. Shóptiń sýlanbaýyn tile. Iskýsstvo trebýet jertv! Ózińdi, tráktirdi aıama. Vo, sonda. «Aýylyń seniń irgeli, sháıi kóılegiń búrmeli...»

Eki kúngi tamaq ishilmeı qaldy. Eki kún boıy eki shópshi qosqa ot ta jaqqan joq. Qolǵa attaı 8000 teńge túsetin atty kúndi kútken. Jaı kútken joq, shópti shómelelep, táıt dese tura qashýǵa daıyn otyrdy. ...Áýpirimmen eki kún ótti. Jańbyr jaýmady. Úsh kúnnen soń kásipodaq tóraıymy qalaǵa ketpek. Aqsha kássiden shyqty. Sodan ne kerek, ekeýi shópti sylqıta, telejkanyń ressoryn qaıqıta tıep, úsh kúnde aýylǵa alty qatynady. Bári oıdaǵydaı. Kókenaıdyń jobasynsha endi eki reıstik shóp qaldy. Rázıa da qalaǵa ketti. «Demalys kúni tús aýa kelem, amandyq bolsa. Shóbińdi bitirip, etińdi asyp, daıyn otyr».

Óz esebi túgel Kókenaı ony uǵyp jatqan joq...

* * *

Juma kúni keshtetip, Arshaly saımen kelesi jazǵa deıin qoshtasqan eki shópshi Kókeń qorasynyń tóbesine shoshaıta maıalap, ala sıyrdyń nápaqasyn úıip bite sala, jaqsylap shańbasar uıymdastyryp, uıqyǵa ketken. Sodan senbi kúni tań bozara shólirkep oıanǵan Kókenaı Baqandy julqylap turǵyzyp ap, motosıkldi aýyl syrtyna ıterip aparyp, «kórshi aýyl, qaıdasyń, áıt, shúý» dep tartyp otyrdy. Aıtyp-aıtpaı ne kerek, sol kúni túnniń bir ýaǵyna sheıin Qońyrattyń qalyń ıtin abalatqan eki seri áldebir dostarynyń senegindegi ústel basyna túnep shyqty. Tań ata taǵy shólirkep oıanǵan Kókenaı «Ijdiń» bordacheginde qalǵan 300 gr. spirtti ákep, birge sulaǵan bes bórini oıatyp, bas jazyp alyp, «aýyl, qaıdasyń» dep attyń basyn elge burǵan.

«Qosh bol, qalqam, kórgenshe,

Qaıta aınalyp kelgenshe...»

Kún jeksenbi. Túske sheıin Kún de órtenip, motosıkl qaıta-qaıta qyzyp, júris ónbeı qoıdy.

— Oı, ıtaıaq, ne podvedı mená!

— Esegińe mingenshe, jaıaý ketem.

— Qoı, eı, Pahan, kemedeginiń jany bir. Sál shyda, áne, qarashy, bult aınalaıyn dedi. Quryǵanda shybyshtyń kishásindeı sirkiretedi.

— Ras-aý, á?!

Motosıkldiń «qany» jáne bir kóterilip sýyı bere badanadaı iri tamshylar jetti jerge.

— Iá, sát. Jolymyzdy ońǵara kór. Birápsóıúzdiń qaharyna qaldyra kórme. Kettik.

— Davaı, tart. Tús bop qaldy.

— Eı, jatyr edim jaılaýda pishen shaýyp-eı,

Aq kóılegim sý boldy jańbyr jaýyp-aý...

— Dalshe?..

— Arǵy jaǵyn umytyp qalyppyn. Ylǵı esime túsire almaımyn.

— Sen quda shyǵaryp salǵanǵa jete almaı, mas bop qalasyń ǵoı, postoıanno.

— Vozmojno...

Ózen jaǵalaı bitken qalyń shıleýit arasyndaǵy jalǵyz aıaq jolmen tótesinen tartyp kele jatqan motosıkldegi qos qyran kenet oń qaptaldaǵy ózenge qarap ańyryp qaldy. «Apyr-aý, bu neǵylǵan pláj?!» Ózenniń tal-butasy sıregen qumdaýyt jaǵalaýynda bir top qyz-kelinshek sýǵa túsip jatyr eken. Jańbyr sirkirese de, Kúndi bult qushpaǵan. Jazdyń sońǵy qyzyǵyn sarqyp alǵysy kelmegen beımaral, móldir, beıqam, shadyman sát. Topty arý jaıdaq ózende sý shashysyp, dalanyń darqan tynyshtyǵyn máz-meıram karnavalǵa aınaldyryp jibergen.

— Mássaǵan, qyzdar, e-heı!

— Aıdalada neǵylǵan qyzdar-eı?!.

— Pa, shirkin! Jatyr edim jaılaýda pishen shaýyp-eı,

Aq kóılegim sý boldy jańbyr jaýyp-oý...

Kenet taspadaı sıyr soqpaqta lekitip kele jatqan qosaıaq «Ijdiń» dońǵalaqtary kókten kep ushty da ketti. Eki kózi qyzdarda bop joldy oılamaǵan Kókenaı bul mańda eski toǵandardyń soraby baryn tars umytypty. Oń qanattaǵy ózenge qarap ándete «ushyp» bara jatqan Kókenaıdyń esine óleńniń jalǵasy saq ete qaldy:

...Sen esime túskende, beý qaraǵym-aı,

Aq boz attan jyǵyldym esim aýyp-aı! «Týra maǵan arnalǵan óleń!» Kelesi sátte dúnıe buldyr tarta berdi.

* * *

Eki seri esterin «GAZ-63-tiń» bortynda, qalyń qyzdyń ortasynda jıdy. Ekeýiniń de sóıleýge jaǵdaılary kelmeı, bastary ózen jaqqa qaraı qısaıyp, jaqtary qarysyp qalǵan. Álginde bular aýdarylǵanda kórip qalǵan qyzdar jyldam mashınalaryn jetkizip, aýdan ortalyǵyna bir-aq tartqan. Bular álde, Almaty, álde, Jezqazǵannan kelgen Ortalyq Qazaqstan arheologıalyq ekspedısıasynyń músheleri eken.

Dúısenbi kúni bálnistiń bar dárigeri, Kókemaıdyń kempóshkesi, kórshi-qolań bári jıylyp, eki shópshiniń basy birdeı nege ońǵa qarap qısaıyp qalǵanyn bilmeı dal boldy...

---