InfoHub Logo

...Osy daladaǵy qaptaǵan taý-tóbeniń áıteýir bir bókterinde siz barmaǵan bir qystaq jatyr. Kádimgi Hrýshevtiń tusynda qyzyl kirpishten órilip, qalanǵan shatyrly baraq úı, baz qora, kókteminde kóńniń ıisi múńkigen sharbaq, shoq shıdiń tý bitken tusynan qazylyp, qynasyz taspen shegendelgen tushshy qudyq. Eki basty baraqtyń bir basy — fermer myrzanyń ordasy, syrtynyń sylaǵy kóshken ekinshi bóligine kúzem jún men jabaǵy jún, týlaq-teri kirip alǵan. Taý qoltyǵynda uılyqqan top terektiń ushar basynan ala qarǵa qarq etse, maýbas tóbet irgeniń maı topyraǵyn burq etkizip, úsh-tórt qarǵyp, ári baryp, keri qaıtady. Eski joldy tómen quldılatqan qotyr qaıqańnan beri qadalǵan jeti-segiz baǵannyń kisi boıy jeter tusyna deıin qońyr boıaýyn kóshirip, súıkengen tana-torpaq, qaqpaǵy qańtarylǵan qudyqqa doǵarylǵan aryq-tyryq qaýǵasap, baraq úıdiń tyqyr jelkesine tik shanshylǵan syryq-antennanyń jel shaıqaǵan teńseli bolmasa, bul mańaıda ózge qybyr etken tirlik nyshany joq. Aıtpaqshy, úı ornyndaı tóbesi taıpaq bitken tóbeshiktiń kindiginen kóterilgen oba-tastyń tapal kóleńkesinde zerikken qoıshy bala otyr. Endeshe, taý astynda tup-týra júz nemese eki júzge tarta qoı kók shópti byrt-byrt julyp, jaıylyp júr deńiz. Qoıshy balaǵa qosarlasqan shabdar sholaq ıegin aýyzdyǵymen qasyp, kelte moınyn tuqyrtyp, qońyr topyraqty pys-pys ıiskeıdi. Top terekten taǵy da ala qarǵa qarqyldaıdy, maýbas tóbet te óz mindetine adal. Al, tórgi úıde Oralhan aǵamnyń áńgimesinen kóship kelgen kúıde tósek astyndaǵy sandyqty ashyp, «anaý jyly qaınysynyń qudasy kıgizgen», «túneýkúni ortalyqtaǵy abysyny berip jibergen», «ózi alǵaly úsh kıip, qysqaryp qalǵan» kóılek-jaýlyqtyń naftalınin ıiskep, sol qalpynda uıqyǵa tutqyndaýly báıbishe qoryldaıdy. Qudaı-aý, bul netken marǵaý tirlik?!

Sálden soń qotyr qaıqańnyń a-arǵy jaǵynan kári «Moskvıchtiń», «y-y-y» dep yshqynǵan «53-tiń» úni shyǵady. Qoıshy bala, shabdar sholaq, mań tóbet pen ala qarǵa, tipti, tórgi úıdegi báıbishe de eleń-eleń etisip, tirilip sala beredi. Aıdaladaǵy aýyl áp-sátte abyr-sabyr ıý-qıý bop ketedi. Taıpaq tóbeden qoıshyekeń quldılap, báıbishe kúrkedegi peshtiń kúıesin bilegine sheıin jaǵyp alady. Mań tóbetińiz endigi qaıqańnyń jotasynda jorǵalaǵan shyǵar. Qaıqańnan, qara joldan shań shyǵady. Myjyraıǵan kúrkeniń tesik ataýlysy kók jibek (jibegi de quryǵan eken) tútindi esip ketedi. Ony, qaıdan kelgeni belgisiz, bir samal parshalap jatyr. Qara sháınek tompańdap peshke minip, «yz» ete qalǵanda, esik aldyna eki kólik toqtaıdy. Bazarǵa aparǵan maly ótip, tıyn-tebenge «jarty Qazaqstandy kóshirip ákelgen» otaǵasy shubatylǵan shań seıilmeıinshe kábeńkede búgejektep, áldeneni shuqylap, túspeı qoıady. Sáskege aýysqan Kúndi bultıǵan bult qushsa da, kózin kólegeılegen báıbishe kúrkeniń esigine súıenip, kerisinshe, esikti ıyǵyna súıep, shańnyń ústinen basyn qyltıtady.

I-ıá, amansyńdar ma?

At-kólik aman ba?

Haldaryń qalaı?

Qalaı baryp qaıttyńdar?

Mal-jan aman ba?

Máshıneleriń buzylǵannan saý ma?

It-qus mazalaǵan joq pa?

Sharshadyńdar ma?

Ne jańalyq bar?

Ózderińde ne jańalyq bar? — sekildi jaýaby joq, joq bolsa da túsinikti saýaldardyń basyn bir qaıtarǵan soń, barlyǵy eki mashınaǵa, odan soń úıge qaraı aıańdaıdy. Áýeli báıbishe esik ashýy kerek, odan soń qojaıyn kiredi, qoıshy bala qojaıynnyń saptama etigin myqshyńdap sheshýi kerek, fermer tórt-bes ret ahylap-úhilep bite bergende ekinshi kóliktegi nán sómkelerdi esikke ázer syıǵyzyp, úlken ul kirýi kerek. Munan soń qalanyń lebin ala kelgen ala sómkeniń «ishek-qaryny» aqtarylyp túsedi. Tórt-bes bólek shaı, arzan kámpıt-pishıná, bir buryshtan qytaıdyń jyltyr saǵaty shyǵa ma-aý (ony qaıteıin dep júr eken?!). Jetilik shamnyń eki-úsh metr biltesi, onshaqty páshki «Polet», «Kolanyń» qutylarynda ezilmegen tehn. spırt jatady. Munyń bári qaıdan, qalaı, qanshaǵa alynǵany, nege kerektigi sarapqa túsken soń, buryshtaǵy eski shabadanǵa attanady. Kelesi sómkeden eki-úsh kerzi etik, taǵy da qytaıdyń tápishkesi ıisin ańqytyp shyqqan soń, bir buryshtan báıbishege arnalǵan kóılek-jaýlyq qylań beredi. Báıbishe ony jymyń-jymyń etip, tekserip bite sala «naftalın álemine» baǵyshtaıdy. Endi kúrkede qalǵan qara sháınek eske túsedi, ol, bolsa-bolmasa, burq-sarq ashýǵa mingen. Qoıshy bala taýdan asyp, usaq maldy boqtap-sybap sanap ákeledi. Úlken ul men báıbishe baz qorada bes sıyrdyń jelinin qaqtaýǵa kirisken. Mań tóbet jaǵy aıyrylyp ketkenshe esinep, búgin túnniń mazasyz bolatynyn oılap, syńq etip qyńsylap qoıady.

Ras, búgingi keshten túnniń bir ýaǵyna deıin qystaqty mazasyzdyq jaılap alady. Fermer kókeń baz qorany eki-úsh aınalyp, sharbaqty yńyrsyta súıenip, qoıyn sanap yńyldap júredi. Qoıshy bala kólikke minip, dúrildetip qoıady.

Qoı, eı, qoı!

Tórgi úıdiń tórt uıaly terezesinen jetilik sham ińirge syǵalaǵanda, mań tóbet te shoq terektegi ala qarǵaǵa ún qosady. Ony túsinbegen úlken ul myltyǵyn sıpap, shatyrǵa shyǵyp túsedi. Sodan Jetiqaraqshy Temirqazyqtan shırek oram ozǵansha, mań tóbettiń arpylyna úlken uldyń kerzi etiginiń tarpyly úndesip, aırandaı uıyǵan tún irip ketedi. Qudaı-aý, bul netken mazasyz jurt?!

Ertesine bar tirlik qaıtadan óz qalpyna aýysady. Sol baıaǵy Hrýshevtiń baraǵy, baz qora, kóń sharbaq, shegen qudyq, qoı men qoıshy bala, fermer men báıbishe, ala qarǵa-mań tóbet, úılenbegen úlken ul aıdalada — «Táńiriniń nazarynan tys qalǵan» aýylda ǵumyr keship jata beredi. Ol jaqqa gazet-jýrnal da barmaıdy, telefon-televızor, radıo-magnıtofon kelmesteı bop ketken. Anda-sanda bir soqqan ortalyqtaǵy týystar men qańǵyǵan quıyn ǵana mazalamasa, bul aýyl jylyna eki-aq ret abyr-sabyr bolady: kúzde jáne kóktemde — fermer qalaǵa mal satyp qaıtqanda ǵana...

---