InfoHub Logo

Joldar, joldar barasyń
bolashaqtarǵa jańylmaı,
Jetelep armandarymdy
Úmitpen kútken tańymdaı
Quba jon qalaı jatty eken,
ǵasyrlar, seni saǵynbaı?
Shartaraptardan toǵystyq
adamnyń taǵdyrlaryndaı.

Maqattan Beıneýge qaraı sozylyp jatqan shól dalanyń keýdesin tilip ótetin bolat jol boıymen asyǵa basqan jolaýshylar poezy ara-tura kezdesetin shoqıǵan jalǵyz úıli razezderge mezgil-mezgil «aıaq sýytyp» alyp, ilgeri jortyp barady. Bul bolat jol trassasyn jurt «ómir joly» deıdi.

Aryqsha kelgen, uzyn boıly kózildirikti jigit etpetinen jatyp alyp, terezeden dalaǵa qaraıdy. Tómengi oryndaǵy eki qazaq ózara sambyrlap áńgime soǵady. Grıgorıı kóbine túsinedi, biraq aıtýǵa joq. Munyń orny tómende edi. Jasy qyryqtar shamasyndaǵy qoıý qara murtty tórtbaq kisi de tómendegi ekinshi orynǵa jaıǵasqan. Poezd júrýge taıaǵanda kelgen qarıany joǵaryǵa shyǵarýdy jónsiz kórgen Grıgorıı ózi qarǵyp shyǵyp alyp, aqsaqalǵa «tómenge jaıǵasyńyz» dep edi. Býryl saqaly salalanǵan, qyran qabaqtyń astynan, sál bozaraıyn degeni bolmasa, áli de oty ketpeı jyltyldaǵan shegir kózder men qońqaqtaý qyr muryn qarıany ertegilerdiń keıipkeri etip elestetetin tárizdi. Grıgorııdiń túsinigi — qarıa buryn jylqy baqqan, qazir pensıada kórinedi. Maqattaǵy qudasynyń úıinen aýylǵa qaıtyp barady.

— Alsheke, buryn-soń bul jaqqa kelip-ketip júrgen bolarsyz? — deıdi murtty.

— Kóp kelmeımin. Baıaǵyda sonaý Bozashydan osy Maqat boıyna jaıaý kelgem. Odan keıin etke jylqy tapsyrý úshin Górıevke kólikpep barǵanym bar. Mynaý — úshinshi kelýim. Áı, aınalaıyn úkimet-aı, alty aıshylyq jerdi alty attatyp otyr emes pe!

Qart múıiz shaqshasyn aldy da, kishkene kópshikti kaqpaqtaı jaýyrnyna basyp, shalqaıyńqyrap otyrdy.

Grıgorıı shaldyń júzine qyzyǵa qarap jatyr. «Tula boıy tolǵan shejire bolar, átteń qazaqsha jaqsy bilsem», — dep oılap qoıady. Shal oǵan sonshalyq unap otyr. Sonsoń tómendegi murttyǵa qarap:

— Bir kezde jaıaý keldim deı me? Siz surasańyzshy qalaı kelgenin, — dep orysshalady.

— Biz balalaý kúnimizde Mańqystaýda bir jyly jut boldy. Maldan tigerge tuıaq qalmaı qyrylyp, dúrildep turǵan baılaryńnyń ózi arqaǵa dorba salyp shyqqan. Barar jol, basar taý joq — búkil el bolyp bosyp ketti:bireýler sonaý Túrkmenstan, Qaraqalpaq asyp, endi bireýleri osy Jaıyq boıyna bet aldy. Men sonda on jastamyn. Bıyl jetpiske shyǵyp otyrmyn, neshinshi jyly ekenin óziń eseptep shyǵara ber. Kóktem, laısań kez. Ákemiz sol qysta dúnıe salǵan. Bir apa, bir qaryndasym bar, sheshemiz tórteýmiz kópshilikke ilesip, osylaı shyqtyq. Elin-jerin tastap bosqan jurttyń jylaý-syqtaýynan saı-súıegiń shymyrlaıdy. Malǵa qarap otyrǵan el emes pe, mal qyrylǵasyn ne kún keris bolmaq. Sonan ne kerek, áıteýir, aı jarymdaı júrgen bolarmyz, osy Maqatqa jettik. Aı, sumdyq jyl edi-aý...

Qarıa basyn shaıqap, únsiz otyryp qaldy.

— Kishkene qaryndasym jolaı qaıtys boldy. Ashtyqqa shydaı almady ma, sýyq ótti me, qaıdam. Jol-jónekeı júrgen adamda kúrek bolsyn ba, ári ashtyq, ál joq — bir shońqaldyń túbine sábıdiń óligin tasalaǵan boldyq. Mań dala, mıdaı qatqyl. Ár jerde ózimiz sekildi bosqyndar. Senderge — ótirik, maǵan — shyn, adam ábden kózi qaraıǵanda kóringendi jeıdi eken: sonda qýraǵan sorańnyń túbin sýyryp kemirdik...

Grıgorıı óz oıymen ózi bop biraz jatty. Kitap oqyp kórip edi, basyna eshteńe qonar bolmady. Qarttyń ertegi sıaqty áńgimesi kóńilinen keter emes. Qazir uıyqtap jatyr. Oqta-tekte tunshyǵyp bara jatqandaı qor etip oıanyp ketedi. Grıgorıı Býrdyko — Atyraý aımaǵyndaǵy komsomoldyq ekpindi qurylystar shtabynyń bastyǵy. Jaqynda ǵana Volgogradtan komandırovkadan oralyp, Gýrevtegi úıine birer túnedi de, Beıneý — Qońyrat trassasyna bet alǵan. Shtab bastyǵynyń aralaspaıtyn jumysy bar ma... Sonaý Qońyrattan Astrahanǵa deıingi aralyqta qanshama qurylys obektisi bar — solardyń bárin kózben kórip, adamdardyń jáı-kúıin jete bilip júrý kerek. Ózi sonaý Belorýssıanyń bir derevnásynda týyp-ósken. Atyraý aımaǵyna 1962 jyly keldi. Mısha Shahoves ekeýi bir kúni aýdan ortalyǵyna baryp júrip ekpindi qurylystar jarnamasyn kórdi de, kóp keshikpeı Qazaqstanǵa, onyń ishinde Mańqystaýǵa bet alǵan. Áýeli Maqat pen Beıneý aralyǵynda ıesiz dalada jol tóseýden bastady. Bul jaqtyń kúni qandaı ystyq. 40-50 gradýsta elsiz, shól dalada topyraq tógip, shpal tósedi. Sóıtip temir jol bitti. Bir top eńbek ozattarymen birge Grıgorıı VLKSM Ortalyq Komıtetinde qabyldaýda bolǵany bar. Onan soń Gýrev — Astrahan, Beıneý — Qońyrat temir jol qurylysy bastalyp ketti. 3-4 jyl jol qurylysymen bir qaınasqan jigitti shtab bastyǵyna taǵaıyndaǵan. Oǵan da 4-5 jylǵa jýyqtap qalypty.

— Beıneýge kelip qalyppyz ǵoı, — dep kúbir etken murttynyń úni estildi. Jótkirinip qarıa da turdy. Keshqurym edi. Beıneý poselkesiniń ottary samaladaı jarqyraıdy.

— It baılasa turmaıtyn jer edi osy. Keshegi soǵystyń bergi jaǵynda biz jylqy aıdap bara jatyp, osy mańǵa túnegenimiz bar-dy.

Iá, qarıa aıtsa aıtqandaı, mynaý edáýir qala bop qalǵan Beıneý stansıasy sońǵy 7-8 jylda ǵana ómirge kelgenin Grıgorıı de jaqsy biledi. Beıneý — qazir osy aımaqta elimizdiń ortalyq aýdandarymen baılanystyryp jatqan «Dostyq trassalarynyń» toǵysar jeri. Maqattan bastalyp Mańqystaýǵa sozylyp jatqan temir jol Beıneýmen ótedi. Bir kezde patsha úkimeti abaqty retinde paıdalanyp, tutqyndardy ustaǵan eni 30, uzyndyǵy 70 shaqyrym «Barsakelmes» soryn basyp etetin Beıneý — Qońyrat magıstrali osy Beıneýden bastalady.

---