InfoHub Logo

Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa tirshiliktiń alǵash paıda bolýyn, onyń damýyn, tiri organızmderdiń
negizgi qasıetterin - mysal keltirý arqyly túsindirý;
damytýshylyq: oqýshylardyń jeke tulǵasyn jan - jaqty damytý, óz betinshe jumys isteý daǵdysyn qalyptastyra otyryp, oılaý qabiletin arttyrý, oqýshylardyń shyǵarmashylyq izdenisin jetildirý, pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
Tárbıelik: óz - ózine senimdilikke, izdenimpazdyqqa, tabıǵatty aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: syn turǵysynan oılaý tehnologıasy strategıalary, túsindirmeli – ıllústratıvti, baıandaý, tirek - syzba ádisi, kórnekilik ádis, áńgimelesý, ozyq tapsyrma berý.
Kórnekilikteri: sýretter, tirek - syzba
Pán aralyq baılanys: ádebıet, evolúsıa negizderi, jaratylystaný, ekologıa.

Sabaqtyń jospary:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
a) Oqýshylarmen amandasyp, túgeldep, synyp oqýshylaryn sabaqqa
psıhologıalyq daıyndaý.
b) maqsat qoıý.

İİ. Úı jumysyn tekserý
«Jan qınalmaı jumys bitpes,
talap qylmaı muratqa jetpes» suraq - jaýap ádisi.
İİİ. Úı jumysyn bekitý
«Sen bilesiń be?» tanymdyq oıyn kómegimen úı tapsyrmasyn bekitý.

1. Bıologıa qandaı ǵylym?
2. Bıologıanyń qandaı salalaryn bilemiz?
3. Tirshiliktiń deńgeıleri.
4. Tabıǵattaǵy ekologıalyq faktorlar.
5. Popýlásıa degenimiz ne?

IV. Jańa sabaqty túsindirý
«Bilgenge marjan» baıandaý, sıpattaý, salystyrý, túıindeý.
Jospar
1. Tirshiliktiń anyqtamasy.
2. Tiri organızmderdiń negizgi qasıetteri.
3. Tiri organızmderdiń hımıalyq quramynyń birkelki bolýy.
4. Tiri organızmderge zattar men energıanyń almasýy.
Tirshilik degenimiz - qurylymy nárýyzdar men nýkleın qyshqyldarynyń kúrdeli bıologıalyq polımerlerinen turatyn, ózin - ózi retteıtin, ózinen keıin ózi tektes urpaq qaldyratyn tiri organızmderdiń jıyntyǵynyń ashyq júıesi.
Óli tabıǵattan tiri aǵzalardy ózderine tán negizgi qasıetteri arqyly birden ajyratýǵa bolady. Tiri aǵzalarǵa tán negizgi qasıetter:
• hımıalyq quramynyń birkelkiligi,
• zattar men energıanyń almasýy,
• qurylymdyq deńgeıiniń uqsas bolýy,
• kóbeıý,
• tuqym kýalaýshylyq,
• ózgergishtik,
• ósý men damý,
• titirkengishtik,
• dıskrettilik (oqshaýlaný),
• ózin - ózi retteý,
• yrǵaqtylyq qasıetter de tán.

Tiri aǵzalardyń hımıalyq quramynyń birkelki bolýy. Tiri aǵzalardyń quramynda tabıǵatta kezdesetin 70 - ten astam hımıalyq elementter bolady. Tiri aǵzalar men óli tabıǵattyń quramyndaǵy hımıalyq elementterdiń mólsheri ár túrli. Mysaly, óli tabıǵattyń quramynda ottekten basqa kremnıı, temir, magnıı, alúmını, t. b. elementter kóbirek kezdesedi. Tiri aǵzalardyń hımıalyq quramynyń 98%- yn, negizinen, 4 hımıalyq element quraıdy. Ondaı elementterge — kómirtek, ottek, azot jáne sýtek jatady. Tiri aǵzalarda bul elementter kúrdeli organıkalyq molekýlalardyń túzilýine qatysady. Óli tabıǵatta bul elementter basqasha mólsherde jáne ózgeshe sapada bolady. Óli tabıǵatta kezdesetin organıkalyq qosylystar, negizinen, tiri aǵzalardyń tirshilik áreketterinen paıda bolǵan. Tiri aǵzalar quramyndaǵy organıkalyq molekýlalardyń ózderine tán erekshelikteri bar jáne olar tiri aǵzalarda belgili bir qyzmet atqarady.
Tiri aǵzalardaǵy ondaı organıkalyq qosylystardyń negizgi tobyna — nýkleın qyshqyldary — DNQ, RNQ jatady. bul qosylystar tiri aǵzalardyń tuqym qýalaýshylyq jáne ózgergishtik qasıetteri arqyly urpaqtaryna berilip, tiri aǵzalar tirshiligin únemi jalǵastyryp otyrady.

V. Bilimdi bekitý.
Semantıkalyq karta.
Refleks --------------------------------------- Tirshilik ---------- Gomeostaz ------- Metabolızm -------- Ontogenez
Qurylym nárýyzdar men
nýkleın qyshqyldarynan turady.
Zat almasý prosesi
Orta jaǵdaılaryna
jaýap qaıtarý
Túrlerdiń jekeleı damýy
Organızmniń ishki
ortasynyń turaqtylyǵy

Ol kim? Bul ne?
1. Tirshilik uǵymyna alǵash anyqtama bergen?
2. Tirshilik degenimiz ne?
3. RNQ, DNQ degenimiz ne?
4. Tiri organızmderdiń negizgi qasıetteri.
5. Metobalız degenimiz ne?
6. Dıskrettilik degenimiz ne?

VI. Oqýshylardy baǵalaý.
VII. Úıge tapsyrma.§1 oqý, mazmundaý.