Jylýlyq qozǵalys. Broýndyq qozǵalys. Dıfýzıa
Atyraý qalasy
M. Áýezov atyndaǵy №7 orta mektep
fızıka - ınformatıka páni muǵalimi
Amanıazova Zamzagýl Toktabaevna
Fızıka 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Jylýlyq qozǵalys. Broýndyq qozǵalys. Dıfýzıa.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Molekýlalyq fızıka sansyz kóp bólshekterden turatyn júıe túrlerin qarasytratynyn túsindirý, uǵyndyrý;
2. Oqýshylardyń tabıǵı – ǵylymı kózqarastaryn qalyptastyrý jáne damytý. Oqýshylardyń oılaý qabiletterin damytý;
3. Baqylanyp otyrǵan qubylys bólikteriniń arasyndaǵy baılanystar men táýeldilikterdi tabýǵa úıretý.
Sabaqtyń túri: jańa uǵymdy ıgerý sabaǵy
Sabaqtyń ádis - tásili: áńgimeleý, baıandaý, oı qozǵaý, suraq - jaýap, tájirıbe, pikirlesý
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, margansovka, sý, stakan, oqýlyq, sýretti ılústrasıa
Sabaqtyń júrisi:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylarmen amandasý, túgendeý;
2. Sabaqqa daıyndyqty tekserý;
İİ. Ótkendi eske túsirý
1. «Oı qozǵaý» Suraq - jaýap
● Atom – hımıalyq elementtiń qasıetterin boıyna saqtaǵan eń kishi bólshegi
● Molekýla – hımıalyq elementtiń qasıetterin boıyna saqtaǵan onyń eń kishi bólshegi
1. Barlyq deneler molekýlalardan (atomdardan) turady;
2. Molekýlalar úzdiksiz beı - bereket qozǵalysta bolady,
3. Molekýlalardyń(atomdardyń) arasynda tartylys kúshi jáne tebý kúshi áreket etedi
İİİ. Jańa sabaq a) Kirispe. /Oqýlyqpen tanysý/
- Balalar, mine, sender 7 - synypta "Fızıka jáne astronomıa" páninen qorshaǵan orta, tabıǵat qubylystary jáne olardyń zańdylyqtary t. b. qyzyqty ári jańa dúnıeni, oqyp úırendińder.
- Al, endi bul oqý jyly sizder jylý, elektr, magnıt jáne jaryq sıaqty tabıǵat qubylystaryn sıpattaıtyn uǵymdar men shamalardy oqyp - úırenip, olardyń ózara baılanystaryn jáne fızıkalyq zańdylyqtaryn zerdeleısizder.
á) Jylý qubylystary
Deneler únemi qozǵalyp turatyn molekýlalardan quralady. Al, árbir jeke molekýlalardyń qozǵalysyn – mehanıkalyq qozǵalys dep ataımyz.
Mehanıkalyq qozǵalysta jeke molekýlanyń júrgen jolyn jáne qozǵalystyń υort ortasha jyldamdyǵyn anyqtap, sol molekýlanyń deneniń basqa molekýlalarymen soqtyǵysýyn da kóz aldymyzǵa elestetýge bolady.
Barlyq molekýlalardyń tutas alǵandaǵy qozǵalysy budan da kúrdelirek (1sm3 sýda - 3, 34*1028 molekýla bar)
Mehanıkalyq qubylystardan keıingi qubylystar – jylý qubylystary.
Olar denelerdi qyzdyrý nemese sýytý, ıaǵnı olardyń temperatýrasyn ózgertýmen baılanysty. Bul prosester denelerdiń keıbir qasıetterin ózgertedi. Jylýlyq prosesterdiń júrýi zattyń qurylysymen tyǵyz baılanysty.
Gaz, suıyq jáne qatty tárizdi kez kelgen dene qarqyndylyǵy temperatýraǵa baılanysty bolatyn retsiz (haosty) qozǵalystaǵy sansyz kóp molekýlalardan turady. Keı jaǵdaıda deneniń molekýlalyq qurylysy eskerilmeı termodınamıkalyq ádis arqyly zertteledi(jylý+kúsh).
b) Jylýlyq qozǵalys
Jylýlyq qubylystaryn túsindirý úshin ǵalymdar uzaq ýaqyt boıy eńbek etti (M. Lomonosov, R. Djoýl, Dj. Maksvell, L. Bolsmandar).
Molekýlalardyń retsiz qozǵalysyn jylýlyq qozǵalys dep ataıdy. (Jelsiz tynyq aýadaǵy túıdektelgen shirkeı).
v) Broýndyq qozǵalys
Molekýlalardyń retsiz qozǵalysynyń nátıjesi broýndyq qozǵalys bolyp tabylady.
Sýda qalqyǵan ósimdik sporasynyń qozǵalysyn baqylaǵan aǵylshyn botanıgi R. Broýnnyń qurmetine osylaı atalǵan. Sporanyń bólshekteri usaq bolǵan saıyn jyldamyraq qozǵalǵan. Olardy kózge kórinbeıtin qandaı da bir kúshter únemi qozǵap turǵandaı bolady. Al temperatýra artqan saıyn olardyń qozǵalysy údeı túsedi.
Tolyq nusqasyn júkteý
M. Áýezov atyndaǵy №7 orta mektep
fızıka - ınformatıka páni muǵalimi
Amanıazova Zamzagýl Toktabaevna
Fızıka 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Jylýlyq qozǵalys. Broýndyq qozǵalys. Dıfýzıa.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Molekýlalyq fızıka sansyz kóp bólshekterden turatyn júıe túrlerin qarasytratynyn túsindirý, uǵyndyrý;
2. Oqýshylardyń tabıǵı – ǵylymı kózqarastaryn qalyptastyrý jáne damytý. Oqýshylardyń oılaý qabiletterin damytý;
3. Baqylanyp otyrǵan qubylys bólikteriniń arasyndaǵy baılanystar men táýeldilikterdi tabýǵa úıretý.
Sabaqtyń túri: jańa uǵymdy ıgerý sabaǵy
Sabaqtyń ádis - tásili: áńgimeleý, baıandaý, oı qozǵaý, suraq - jaýap, tájirıbe, pikirlesý
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, margansovka, sý, stakan, oqýlyq, sýretti ılústrasıa
Sabaqtyń júrisi:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylarmen amandasý, túgendeý;
2. Sabaqqa daıyndyqty tekserý;
İİ. Ótkendi eske túsirý
1. «Oı qozǵaý» Suraq - jaýap
● Atom – hımıalyq elementtiń qasıetterin boıyna saqtaǵan eń kishi bólshegi
● Molekýla – hımıalyq elementtiń qasıetterin boıyna saqtaǵan onyń eń kishi bólshegi
1. Barlyq deneler molekýlalardan (atomdardan) turady;
2. Molekýlalar úzdiksiz beı - bereket qozǵalysta bolady,
3. Molekýlalardyń(atomdardyń) arasynda tartylys kúshi jáne tebý kúshi áreket etedi
İİİ. Jańa sabaq a) Kirispe. /Oqýlyqpen tanysý/
- Balalar, mine, sender 7 - synypta "Fızıka jáne astronomıa" páninen qorshaǵan orta, tabıǵat qubylystary jáne olardyń zańdylyqtary t. b. qyzyqty ári jańa dúnıeni, oqyp úırendińder.
- Al, endi bul oqý jyly sizder jylý, elektr, magnıt jáne jaryq sıaqty tabıǵat qubylystaryn sıpattaıtyn uǵymdar men shamalardy oqyp - úırenip, olardyń ózara baılanystaryn jáne fızıkalyq zańdylyqtaryn zerdeleısizder.
á) Jylý qubylystary
Deneler únemi qozǵalyp turatyn molekýlalardan quralady. Al, árbir jeke molekýlalardyń qozǵalysyn – mehanıkalyq qozǵalys dep ataımyz.
Mehanıkalyq qozǵalysta jeke molekýlanyń júrgen jolyn jáne qozǵalystyń υort ortasha jyldamdyǵyn anyqtap, sol molekýlanyń deneniń basqa molekýlalarymen soqtyǵysýyn da kóz aldymyzǵa elestetýge bolady.
Barlyq molekýlalardyń tutas alǵandaǵy qozǵalysy budan da kúrdelirek (1sm3 sýda - 3, 34*1028 molekýla bar)
Mehanıkalyq qubylystardan keıingi qubylystar – jylý qubylystary.
Olar denelerdi qyzdyrý nemese sýytý, ıaǵnı olardyń temperatýrasyn ózgertýmen baılanysty. Bul prosester denelerdiń keıbir qasıetterin ózgertedi. Jylýlyq prosesterdiń júrýi zattyń qurylysymen tyǵyz baılanysty.
Gaz, suıyq jáne qatty tárizdi kez kelgen dene qarqyndylyǵy temperatýraǵa baılanysty bolatyn retsiz (haosty) qozǵalystaǵy sansyz kóp molekýlalardan turady. Keı jaǵdaıda deneniń molekýlalyq qurylysy eskerilmeı termodınamıkalyq ádis arqyly zertteledi(jylý+kúsh).
b) Jylýlyq qozǵalys
Jylýlyq qubylystaryn túsindirý úshin ǵalymdar uzaq ýaqyt boıy eńbek etti (M. Lomonosov, R. Djoýl, Dj. Maksvell, L. Bolsmandar).
Molekýlalardyń retsiz qozǵalysyn jylýlyq qozǵalys dep ataıdy. (Jelsiz tynyq aýadaǵy túıdektelgen shirkeı).
v) Broýndyq qozǵalys
Molekýlalardyń retsiz qozǵalysynyń nátıjesi broýndyq qozǵalys bolyp tabylady.
Sýda qalqyǵan ósimdik sporasynyń qozǵalysyn baqylaǵan aǵylshyn botanıgi R. Broýnnyń qurmetine osylaı atalǵan. Sporanyń bólshekteri usaq bolǵan saıyn jyldamyraq qozǵalǵan. Olardy kózge kórinbeıtin qandaı da bir kúshter únemi qozǵap turǵandaı bolady. Al temperatýra artqan saıyn olardyń qozǵalysy údeı túsedi.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
«Pavlodar qalasy M.Áýezov atyndaǵy
