Kásibı bilim berý oryndarynda ınovasıalyq ádister men tehnologıalardy kásibı túrde oqytý
Kásibı bilim berý oryndarynda ınovasıalyq ádister men tehnologıalardy kásibı túrde oqytý
Bilim berý júıesi aldynda turǵan talaptardy júzege asyrý jolynda ǵalymdar men pedagogtar tanymdyq is - áreketti damytý ádisterin izdestirýde. I. P. Pavlov «... jaqsy ádispen talantty emes adam kóp nárse jasaıdy, al nashar ádispen uly adamnyń ózi de tekke jumys isteıdi» - degen bolatyn.
Mine, sondyqtan jeke tulǵany oqytý men damytýdaǵy belgili ádisterdiń rólin baǵalaı otyryp, qoǵam damýynyń ár kezeńinde adam aqyl - oıynyń «tereń qaınaryna boılaı alatyn» ádisterdi paıdalaný jolyndaǵy izdenister men usynystar búgingi tańda ózekti dep sanaý qajettigin aıtý kerek.
Qazirgi tańdaǵy elimizdegi bilim berý júıesindegi eń basty mindeti – bilim berýdiń ulttyq modýline kóshý arqyly jas urpaqtyń bilim deńgeıin halyqaralyq dárejege jetkizý. Qazirgi zaman talabyna saı pán oqytýshysy ǵana bolý az, oqytýshy - ustaz, ınnovator, ınnotehnık bolýy tıis. Muǵalim ınnotehnık dárejesine kóterilý úshin ınovasıalyq tehnologıalardy meńgerý kerek, sodan keıin pán boıynsha qandaı taqyrypqa paıdalaný kerektigine tıimdi zertteý júredi. Iaǵnı árbir ınovasıalyq tehnologıalardy meńgeredi, sodan keıin meńgergen tehnologıalardy aprobasıadan (sabaq barysynda qoldaný) ótkizedi, muǵalim taldaý jasaı otyryp, taqyrypqa saı tehnologıany tańdaıdy. Oqytýshy bilim alýshynyń tabıǵı daryn, qabiletin ashý jas ereksheligin eskere otyryp, tehnologıa elementterin tıimdi paıdalana alý kerek.
Inovasıa degenimiz – bul laboratorıalyq emes jańa ıdeıany birinshi ret júzege asyrý, ǵylym júzinde paıda bolsa da praktıkada negizdelgen. Jańalyq engizý – mekemege, uıymǵa jergilikti aımaqtyq, memlekettik mekemelerge engizilgen úlgige baǵyttalǵan.
Inovasıa sózi latyn tilinen aýdarǵanda jańalyqty endirý degen maǵynany bildiredi.
Tehnologıa degen sóz grek tilinen alǵanda tehne – óner, kásip, ǵylym, logos – uǵym, oqý degen túsinikti bildiredi.
Tehnologıalyq ınovasıalar – bul jańa zamannyń kompúterlik jáne telekomýnıkasıalyq tehnologıalary. Tehnologıalyq ınovasıalar ekonomıkalyq mehanızmderde, oqytýshylar men bilim alýshylar eńbegin uıymdastyrýda túbegeıli ózgeristerge, oqytýshylyq qyzmet sıpatyna zor úles qosylady.
Qazirgi zamanǵy oqytý tehnologıalaryna kelesi talaptar qoıylady:
● oqytý maqsatynyń naqty qoıylýymen, onyń ǵylymı negizdelýi, is - áreketiniń nátıjesiniń joǵary sapaly bolýy;
● oqý materıalyn tolyq qabyldaý múmkindiginiń bolýy;
● oqý prosesinde qarym - qatynastyń erkin bolýy;
● ony únemi jetildirip, tolyqtyrylyp otyrý múmkindiginiń bolýy.
Inovasıalyq ádisterdiń eń negizgisiniń biri – «ınteraktıvti oqytý ádisi». Negizgi qaǵıdasy - pedagogıkalyq qarym - qatynas pen qarym - qatynas dıalogy arqyly jeke tulǵany qalyptastyryp damytý.
Interaktıvti ádis - tásilderdi jıi paıdalaný, ár sabaqta onyń múmkindikterin túrlendirip otyrý – pedagogtar qaýymynyń basty mindeti.
Interaktıvtik oqý tehnologıasy (IOT) – dep nátıjesinde oqý áreketi barysynda olardyń ózara motıvasıalyq, ıntellektýaldyq, emosıalyq jáne basqa da jaqtarynan jetistikterge jetýdi seziný sıtýasıasyn týdyra alatyn, bilim alýshylarǵa pedagogıkalyq áserli tanymdyq qarym - qatynas qurýǵa kepildik beretin, oqytýshy men bilim alýshynyń is - áreketin oqý - oıyndar túrinde uıymdastyrý tásilderin aıtamyz.
Interaktıvti ádisterge mynalar jatady:
♦ mıǵa shabýyl ádisi;
♦ toppen jumys;
♦ problemalyq shyǵarma ádisteri;
♦ róldik oıyndar;
♦ zertteýler;
♦ iskerlik oıyndar;
♦ syn turǵysynan oılaý ádisi;
♦ pikirtalastar jáne t. b.
Oqýdyń ınteraktıvti ádisteriniń úlgisi:
«Mı shabýyly», «mı shtýrmy» («delfı» ádisi) – bul ádis, berilgen suraqqa kez - kelgen oqýshy jaýap bere alatyn ádis. Mańyzdysy aıtylǵan kózqarasqa birden baǵa qoımaý kerek, barlyǵyn qabyldaý qajet jáne árqaısysynyń pikirin taqtaǵa nemese paraq qaǵazǵa jazǵan durys. Qatysýshylar olardan negizdeme nemese suraqqa túsinikteme talap etilmeıtinin túsinýleri kerek. «Mı shabýyly» habarlandyrýdy anyqtaý kerek bolǵanda jáne qatysýshylarynyń belgili suraqqa qatynasy kezinde qoldanylady. Jumystyń bul nysanyn keri baılanys alý úshin qoldanýǵa bolady.
Ótkizý algorıtmi:
1. Qatysýshylarǵa talqylaý úshin belgili bir taqyryp nemese suraq berý.
2. Osy másele boıynsha óziniń oıyn aıtýǵa usynys jasaý.
3. Aıtylǵandardyń barlyǵyn jazý (olardyń bárin qarsylyqsyz qabyldaý kerek). Eger sizge ol túsiniksiz bolatyn bolsa, aıtylǵandardy qaıtalap anyqtaýǵa jol beriledi (kez - kelgen jaǵdaıda ıdeıa qatysýshynyń aýzynan qalaı shyqsa, solaı jazylady).
4. Barlyq ıdeıalar men talqylaýlar aıtylyp bitkennen keıin, berilgen tapsyrma qandaı bolǵanyn qaıtalaý kerek qatysýshylardyń sózinen siz ne jazyp aldyńyz sonyń barlyǵyn tizip shyǵý kerek.
5. Qatysýshylardan, olardyń pikiri boıynsha alynǵan nátıjeden qandaı qorytyndy jasaýǵa bolatynyn jáne trenıńtiń taqyrybymen baılanysty onyń qalaı bolatynyn suraı otyryp jumysty aıaqtaý kerek.
«Mı shabýyly» aıaqtalǵannan keıin (kóp ýaqytty almaı, ortasha 4 - 5 mınýt), jaýaptyń barlyq nusqalaryn talqylaý kerek, bastylaryn jáne kelesilerin tańdaý qajet. «Mı shabýyly» qajettiligine qaraı tıimdi ádis bolyp tabylady:
♦ daýly máselelerdi talqylaý;
♦ talqylaýǵa qatysýǵa onsha senimdi emes qatysýshylardy yntalandyrý;
♦ qysqa merzim ishinde ıdeıany kóptep jınaý;
♦ oqýshynyń daıyndyǵyn anyqtaý.
Oqytýdyń ınteraktıvtik modeliniń negizgi sharttary:
1. Emin - erkin pikirtalasqa túsý múmkindigi
2. Belgili bir materıaldy emin - erkin baıandaý.
3. Semınar sabaqtarynyń kóp bolýy, oqýshylardyń ınısıatıvasynyń jetekshiligi.
4. Toptyq tapsyrmalardyń qoldanylýy jáne sol arqyly ujymdyq is - áreketterdi damytý.
5. Jazbasha jumystardy oryndaý.
Búgingi memlekettiń bilim berý salasyndaǵy saıasattyń tujyrymdamasyndaǵy mindetterdiń biri – bilim berý júıesi men oqytýdyń sapasyn arttyrý, sabaqtyń ádisterin jáne mazmunyn jetildirý, ádistemelik jaǵynan damytý bolyp tabylady. Qazirgi bilim berý salasyndaǵy oqytýdyń ozyq tehnologıalaryn meńgermeıinshe, saýatty ári jan - jaqty maman bolý múmkin emes. Jańa tehnologıany meńgerý oqytýshynyń ıntellektýaldyq, kásiptik, adamgershilik, rýhanı azamattyq jáne basqa da adam kelbetiniń qalyptasýyna ıgi áserin tıgizedi, ózin - ózi damytyp oqý - tárbıe prosesin tıimdi uıymdastyrýyna kómektesedi. Bilim alýshy is - áreketiniń mazmuny aqparatty qabyldaý, ony uǵyný, bilimdilik daǵdylaryn jetildirý. Oqytýshynyń mindeti bilim alýshynyń is - áreketin uıymdastyrý, aqparatty júıeleý, ony qabyldaýǵa jaǵdaı jasaı otyryp, bilim alýshyǵa baǵyt, baǵdar berý.
Tehnologıalyq oqytý, bilim berýdiń, jeke tulǵany jan - jaqty damytýdyń jańa izdenisterin talap etedi. Oqýshynyń bilim alý, damý t. b. is - áreketterin maqsatty túrde uıymdastyra bilý, oǵan basshylyq etý, bilimdi óz belsendilikterimen alýlaryna túrtki jasaý tehnologıanyń basty belgileri.
Bilim berý júıesi aldynda turǵan talaptardy júzege asyrý jolynda ǵalymdar men pedagogtar tanymdyq is - áreketti damytý ádisterin izdestirýde. I. P. Pavlov «... jaqsy ádispen talantty emes adam kóp nárse jasaıdy, al nashar ádispen uly adamnyń ózi de tekke jumys isteıdi» - degen bolatyn.
Mine, sondyqtan jeke tulǵany oqytý men damytýdaǵy belgili ádisterdiń rólin baǵalaı otyryp, qoǵam damýynyń ár kezeńinde adam aqyl - oıynyń «tereń qaınaryna boılaı alatyn» ádisterdi paıdalaný jolyndaǵy izdenister men usynystar búgingi tańda ózekti dep sanaý qajettigin aıtý kerek.
Qazirgi tańdaǵy elimizdegi bilim berý júıesindegi eń basty mindeti – bilim berýdiń ulttyq modýline kóshý arqyly jas urpaqtyń bilim deńgeıin halyqaralyq dárejege jetkizý. Qazirgi zaman talabyna saı pán oqytýshysy ǵana bolý az, oqytýshy - ustaz, ınnovator, ınnotehnık bolýy tıis. Muǵalim ınnotehnık dárejesine kóterilý úshin ınovasıalyq tehnologıalardy meńgerý kerek, sodan keıin pán boıynsha qandaı taqyrypqa paıdalaný kerektigine tıimdi zertteý júredi. Iaǵnı árbir ınovasıalyq tehnologıalardy meńgeredi, sodan keıin meńgergen tehnologıalardy aprobasıadan (sabaq barysynda qoldaný) ótkizedi, muǵalim taldaý jasaı otyryp, taqyrypqa saı tehnologıany tańdaıdy. Oqytýshy bilim alýshynyń tabıǵı daryn, qabiletin ashý jas ereksheligin eskere otyryp, tehnologıa elementterin tıimdi paıdalana alý kerek.
Inovasıa degenimiz – bul laboratorıalyq emes jańa ıdeıany birinshi ret júzege asyrý, ǵylym júzinde paıda bolsa da praktıkada negizdelgen. Jańalyq engizý – mekemege, uıymǵa jergilikti aımaqtyq, memlekettik mekemelerge engizilgen úlgige baǵyttalǵan.
Inovasıa sózi latyn tilinen aýdarǵanda jańalyqty endirý degen maǵynany bildiredi.
Tehnologıa degen sóz grek tilinen alǵanda tehne – óner, kásip, ǵylym, logos – uǵym, oqý degen túsinikti bildiredi.
Tehnologıalyq ınovasıalar – bul jańa zamannyń kompúterlik jáne telekomýnıkasıalyq tehnologıalary. Tehnologıalyq ınovasıalar ekonomıkalyq mehanızmderde, oqytýshylar men bilim alýshylar eńbegin uıymdastyrýda túbegeıli ózgeristerge, oqytýshylyq qyzmet sıpatyna zor úles qosylady.
Qazirgi zamanǵy oqytý tehnologıalaryna kelesi talaptar qoıylady:
● oqytý maqsatynyń naqty qoıylýymen, onyń ǵylymı negizdelýi, is - áreketiniń nátıjesiniń joǵary sapaly bolýy;
● oqý materıalyn tolyq qabyldaý múmkindiginiń bolýy;
● oqý prosesinde qarym - qatynastyń erkin bolýy;
● ony únemi jetildirip, tolyqtyrylyp otyrý múmkindiginiń bolýy.
Inovasıalyq ádisterdiń eń negizgisiniń biri – «ınteraktıvti oqytý ádisi». Negizgi qaǵıdasy - pedagogıkalyq qarym - qatynas pen qarym - qatynas dıalogy arqyly jeke tulǵany qalyptastyryp damytý.
Interaktıvti ádis - tásilderdi jıi paıdalaný, ár sabaqta onyń múmkindikterin túrlendirip otyrý – pedagogtar qaýymynyń basty mindeti.
Interaktıvtik oqý tehnologıasy (IOT) – dep nátıjesinde oqý áreketi barysynda olardyń ózara motıvasıalyq, ıntellektýaldyq, emosıalyq jáne basqa da jaqtarynan jetistikterge jetýdi seziný sıtýasıasyn týdyra alatyn, bilim alýshylarǵa pedagogıkalyq áserli tanymdyq qarym - qatynas qurýǵa kepildik beretin, oqytýshy men bilim alýshynyń is - áreketin oqý - oıyndar túrinde uıymdastyrý tásilderin aıtamyz.
Interaktıvti ádisterge mynalar jatady:
♦ mıǵa shabýyl ádisi;
♦ toppen jumys;
♦ problemalyq shyǵarma ádisteri;
♦ róldik oıyndar;
♦ zertteýler;
♦ iskerlik oıyndar;
♦ syn turǵysynan oılaý ádisi;
♦ pikirtalastar jáne t. b.
Oqýdyń ınteraktıvti ádisteriniń úlgisi:
«Mı shabýyly», «mı shtýrmy» («delfı» ádisi) – bul ádis, berilgen suraqqa kez - kelgen oqýshy jaýap bere alatyn ádis. Mańyzdysy aıtylǵan kózqarasqa birden baǵa qoımaý kerek, barlyǵyn qabyldaý qajet jáne árqaısysynyń pikirin taqtaǵa nemese paraq qaǵazǵa jazǵan durys. Qatysýshylar olardan negizdeme nemese suraqqa túsinikteme talap etilmeıtinin túsinýleri kerek. «Mı shabýyly» habarlandyrýdy anyqtaý kerek bolǵanda jáne qatysýshylarynyń belgili suraqqa qatynasy kezinde qoldanylady. Jumystyń bul nysanyn keri baılanys alý úshin qoldanýǵa bolady.
Ótkizý algorıtmi:
1. Qatysýshylarǵa talqylaý úshin belgili bir taqyryp nemese suraq berý.
2. Osy másele boıynsha óziniń oıyn aıtýǵa usynys jasaý.
3. Aıtylǵandardyń barlyǵyn jazý (olardyń bárin qarsylyqsyz qabyldaý kerek). Eger sizge ol túsiniksiz bolatyn bolsa, aıtylǵandardy qaıtalap anyqtaýǵa jol beriledi (kez - kelgen jaǵdaıda ıdeıa qatysýshynyń aýzynan qalaı shyqsa, solaı jazylady).
4. Barlyq ıdeıalar men talqylaýlar aıtylyp bitkennen keıin, berilgen tapsyrma qandaı bolǵanyn qaıtalaý kerek qatysýshylardyń sózinen siz ne jazyp aldyńyz sonyń barlyǵyn tizip shyǵý kerek.
5. Qatysýshylardan, olardyń pikiri boıynsha alynǵan nátıjeden qandaı qorytyndy jasaýǵa bolatynyn jáne trenıńtiń taqyrybymen baılanysty onyń qalaı bolatynyn suraı otyryp jumysty aıaqtaý kerek.
«Mı shabýyly» aıaqtalǵannan keıin (kóp ýaqytty almaı, ortasha 4 - 5 mınýt), jaýaptyń barlyq nusqalaryn talqylaý kerek, bastylaryn jáne kelesilerin tańdaý qajet. «Mı shabýyly» qajettiligine qaraı tıimdi ádis bolyp tabylady:
♦ daýly máselelerdi talqylaý;
♦ talqylaýǵa qatysýǵa onsha senimdi emes qatysýshylardy yntalandyrý;
♦ qysqa merzim ishinde ıdeıany kóptep jınaý;
♦ oqýshynyń daıyndyǵyn anyqtaý.
Oqytýdyń ınteraktıvtik modeliniń negizgi sharttary:
1. Emin - erkin pikirtalasqa túsý múmkindigi
2. Belgili bir materıaldy emin - erkin baıandaý.
3. Semınar sabaqtarynyń kóp bolýy, oqýshylardyń ınısıatıvasynyń jetekshiligi.
4. Toptyq tapsyrmalardyń qoldanylýy jáne sol arqyly ujymdyq is - áreketterdi damytý.
5. Jazbasha jumystardy oryndaý.
Búgingi memlekettiń bilim berý salasyndaǵy saıasattyń tujyrymdamasyndaǵy mindetterdiń biri – bilim berý júıesi men oqytýdyń sapasyn arttyrý, sabaqtyń ádisterin jáne mazmunyn jetildirý, ádistemelik jaǵynan damytý bolyp tabylady. Qazirgi bilim berý salasyndaǵy oqytýdyń ozyq tehnologıalaryn meńgermeıinshe, saýatty ári jan - jaqty maman bolý múmkin emes. Jańa tehnologıany meńgerý oqytýshynyń ıntellektýaldyq, kásiptik, adamgershilik, rýhanı azamattyq jáne basqa da adam kelbetiniń qalyptasýyna ıgi áserin tıgizedi, ózin - ózi damytyp oqý - tárbıe prosesin tıimdi uıymdastyrýyna kómektesedi. Bilim alýshy is - áreketiniń mazmuny aqparatty qabyldaý, ony uǵyný, bilimdilik daǵdylaryn jetildirý. Oqytýshynyń mindeti bilim alýshynyń is - áreketin uıymdastyrý, aqparatty júıeleý, ony qabyldaýǵa jaǵdaı jasaı otyryp, bilim alýshyǵa baǵyt, baǵdar berý.
Tehnologıalyq oqytý, bilim berýdiń, jeke tulǵany jan - jaqty damytýdyń jańa izdenisterin talap etedi. Oqýshynyń bilim alý, damý t. b. is - áreketterin maqsatty túrde uıymdastyra bilý, oǵan basshylyq etý, bilimdi óz belsendilikterimen alýlaryna túrtki jasaý tehnologıanyń basty belgileri.
You Might Also Like
