InfoHub Logo

Kúndelikti sabaq jospary, qazaq tili 5 synyp.
Taqyryptar:
36. Kirme sózder
37. Kirme sózder – halyq tarıhynyń aınasy
38. Dıalekt sózder
39. Kásibı sózder
40. Termınder

Sabaq jospary
1. Pán aty: Qazaq tili
2. Synyby: 5
3. Kúni, aıy, jyly:
4. Toqsan: İİİ
5. Muǵalim:
Sabaqtyń taqyryby: Kirme sózder
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: tilimizdegi kirme sózder, olardyń tilimizge kirý sebepteri týraly maǵlumattar berý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy halqymyzdyń tarıhyn qasterleýge, ultjandylyqqa, adamgershilikke tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: ómir aǵymynan qalmaı ilesip otyrý úshin de kirme sózder men jańa sózderdi meńgere bilýlerin, basqa halyqtar týraly da kóptegen maǵlumattar bilýlerin damytý.
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaq
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádis - tásili: túsindirý, suraq - jaýap, jattyǵý, taldaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: taqyrypqa baılanysty keste, úlestirmeler.
Pánaralyq baılanys: qazaq ádebıeti, tarıh

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý

İV Jańa sabaqqa daıyndyq
1. Sabaq taqyrybyn taqtaǵa jazý
2. Sabaq maqsatyn túsindirý

V. Jańa taqyrypty túsindirý:
Kirme degen sóz «jergilikti» nemese «turǵylyqty» emes degen uǵymdy bildiredi. Jer betinde birde bir basqa tilden enbegen sóz joq desek qatelespeımiz. Sebebi kez kelgen halyq basqa halyqpen aralas - quralas bolady, kórshi turady. Sol sebepti bir tilden ekinshi tilge mindetti túrde sózder aýysady, kiredi. Qazaq tiline arap, parsy, monǵol tilderi engen kóp sózder búginde qazaq tiliniń óz sózine aınalyp ketti, tipti aıyra almaı da qalamyz. Mysaly: Qaskeleń, Shamalǵan degen jer ataýlary monǵoldyń batyrlarynyń aty eken, ókinishke oraı áli ózgerte alma kelemiz. Sol sıaqty, Tarbaǵataı, Narynqol, ulys, nóker, jasaq, aımaq, t. b. sózder osylaı kirgen eken. Al, ǵasyrlar boıy birge ómir súrip kele jatqandyqtan orys tilinen de kóptegen sózder tilimizge engen. Jáshik, kereýet, báteńke, kámpıt, tárelke, t. b. al, orys tilinen kirgen kóptegen sózder ózgerissiz sol qalpynda aıtylady. telefon, telegraf t. b. Orys tiline shet tilderinen kirgen fýtbol, basketbol, voleıbol degen sózder orys tili arqyly bizge endi. Al endi qazaq tilinen orys tiline engen sózderdi kóreıik; orys tiline túrki tilinen ıarkıı degen sóz jaryq, ıaryq degen sózinen, toptat – taptaıdy, kreml – kremin t. b. sózder engen eken t. b. sózdermen túsinik beredi. Orys tiline túrki tilinen engen sózder týraly qazaqtyń belgili aqyny Oljas Súleımenov «AZıa» degen kitap jazǵan. Keıin úlken bolǵanda osy kitapty oqyńdar t. b. dep túsinikter beredi.
Ózderiń baıqap otyrǵandaı, bul sózder qazaq tiliniń dybystyq qalpyna túsip ózgergen. Keıin, keńestik dáýirde, orys tilinen engen termın sózder ózgerissiz qalpynda qoldanyldy: telefon, telegraf, avtomobıl, t. b.
Sońǵy jyldary kirme sózderdiń birazy qazaqshaǵa aýdaryldy: samolet – ushaq, vertolet – tik ushaq, kollektıv – ujym t. b.

Vİ. Jańa taqyryp boıynsha túsinik tekserý:
1. Qandaı kirme sózderdi bilesińder?
2. «Túsindirme» sózdikpen tanystyryp, olarmen qalaı jumys isteýdi úıretý, 5 - 6 kirme sózder jazý

Vİİ. Jańa sabaqty bekitý.
1. Oqýlyqpen jumys
1. 173 – jattyǵýdy aýyzsha oryndap, maqsatqa jetý.
2. Taqtamen jumys. Taqtaǵa 2, 3, oqýshy shyǵarylyp olarǵa 171, 172, 176 – jattyǵýlardyń ishinen kirme sózderdi terip jazý tapsyrylady. Qalǵandarymen 175 - jattyǵýmen jumys júrgiziledi.

2. Úlestirme qaǵazdar boıynsha jumys.
İ deńgeı
1. Tómendegideı sózer qaı tilden engen?
Dúnıe, habar, azamat, baǵa, sábı, ulys, nóker, baǵa, jasaq, qoıan, quryltaı, bóshke, bojy, bıshik, barhyt, sirińke, sháınek.
İİ deńgeı
Monǵol tilinen engen sózderdi bir bólek, arap – parsy tilinen engen sózderdi bir bólek, orys tilinen engen sózderdi bir bólek jaz.
Sábı, jarıa, gazet, baqyt, sısa, kúrshek, ulys, dúnıe, ábdire, sot, áıel, bóshke, tebek, duǵa, kúreń mahabbat, jasaq, shákirt, quryltaı, shen.
İİİ deńgeı
İshinde kirme sózderi bar maqal – mátelder jaz jáne maqal – mátelde ne sebepten kezdesetinin túsindir.
Úlgi: Adam baqytyn qonǵanyn bilmeıdi, ushqanyn biledi.
Vİİİ. Sabaqty qorytý:
1. Baǵalaý
2. Úıge tapsyrma berý:

1. Kirme sózder týraly túsinik
2. 177 - jattyǵý



Tolyq nusqasyn kórý