InfoHub Logo

№31 T. Bıgeldınov atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
ınformatıka páni muǵalimi: Sarsenova G.

Informatıka 9 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Kóp ólshemdi jıymdar

Bilimdilik maqsaty: Oqýshylardy Paskal tilinde jıymdarmen tanystyrýdy jalǵastyryp, paskal tilinde ekiólshemdi jıymǵa berilgen qarapaıym esepterdi shyǵarýdy úıretý
Damytýshylyq maqsaty: Kóp ólshemdi jıymdar týraly tolyq maǵlumat bere otyryp, oqýshylardy baǵdarlama qurýǵa daǵdylandyrý, oı - óristerin damytý. Bilim sapasyn arttyrýǵa jáne pánge degen qyzyǵýshylyǵyn, izdempazdyǵyn, baıqaý qabiletterin jetildirý
Tárbıelik maqsaty: Taqyryp boıynsha ózbetimen jumys jasaýǵa, burynǵy bilimdi jańa aqparat úshin qoldanýǵa maqsatty oqýǵa baýlý
Sabaqtyń ádisi: praktıkalyq
Sabaqtyń túri: aralas

1. Uıymdastyrý bólim
1. Oqýshylardy túgendeý, klass tazalyǵyna kóńil bólý
2. Úı jumysyn tekserý:
1. Bir ólshemdi jıymnyń eń úlken elementi jáne onyń turǵan ornyn anyqtaý.
2. Bir ólshemdi jıymnyń eń kishi elementi jáne onyń turǵan ornyn anyqtaý baǵdarlamalaryn tekserý.
Ótken materıaldy qaıtalaý suraqtary
1. Jıym dep neni aıtady?
2. Paskal tilinde birólshemdi jıym qalaı sıpattalyp jazylady?
3. Jıym elementteriniń orny qalaı sıpattalady?
4. Indeks degenimiz ne?
5. Birólshemdi jıymdy baǵdarlamaǵa qalaı engizedi?
6. Birólshemdi jıymdy ekranǵa qalaı shyǵarady?
7. Jıym elementterine qandaı amal qoldanady?

3. Jańa taqyrypty baıandaý
Kóp ólshemdi jıymdar
Jıym – bul bir ataýmen belgilenip biriktirilgen elementter jıyny.
Týrbo Paskalda jıym ólshemine shek qoıylmaǵan, is júzinde bir jáne eki ólshemdi jıymdar jıi qoldanylady. Jalpy birólshemdi jıym matematıkada vektor, al ekiólshemdi jıym matrısa uǵymdarymen sáıkes keledi. Eger jıym ataýynda bir ǵana ındeks bolsa, onda ol jıymdy birólshemdi, al eki ındeks bolsa - ekiólshemdi jáne t. s. s. n ındeks bolsa, n - ólshemdi jıym deıdi.
Osy aıtylǵandarǵa sáıkes jıym elementteri bylaı belgilenedi: A[i], B[i, j], C[i, j, k] jáne t. s. s., kópólshemdi jıym elementterin basqasha da belgileýge bolady, mysaly, B [i] [j]. Mundaǵy A [j] bir ólshemdi jıymnyń i - shi elementi, ony matematıkada a i túrinde belgileıdi, B[i, j]- ekiólshemdi jıymnyń (kestesiniń) i - joly men j - baǵanasynyń qıylysynda ornalasqan elementiniń belgilenýi; al C[i, j, k] úshólshemdi jıym, onyń elementin keńistikte ornalasqan núkte koordınatalary (i, j, k) dep qaraýǵa bolady.
Tıpter bóliginde ekiólshemdi jıym bylaı sıpattalady:
TYPE atau= array [1…n, 1…m] of ;
Ekiólshemdi jıymdy kóbinese aınymaly bóliginde bylaı sıpattaý jıi qoldanylady:
VAR B: array [1…N, 1.. M] of ;
Kópólshemdi jıymdarmen jumys atqarǵanda bir sıkl operatorynyń ishinde birneshe sıkl operatorlary bolýy múmkin. Mysaly, jıym ekiólshemdi bolsa, onda qaıtalaý eki ret, al úshólshemdi bolsa qaıtalaý úsh ret jáne t. s. s. oryndalady. Demek, jıym elementterin engizý nemese ekranǵa shyǵarý úshin sıkl operatorlaryn mynadaı túrde paıdalanýǵa bolady:

Tolyq nusqasyn júkteý