Kóshpelilerdiń salt - dástúri men dinı - nanymdary
6 synyp Qazaqstan tarıhy
Sabaqtyń taqyryby: Kóshpelilerdiń salt - dástúri men dinı - nanymdary
Sabaqtyń maqsaty: Ejelgi qazaqstannyń ertedegi turǵyndary kóshpeli taıpalardyń mádenıeti, salt - dástúri dinı nanymdary týraly keń kólemde bilim berý.
Damytýshylyq maqsaty: Kóshpeli taıpalardyń salt dástúri jáne dinı nanym – senimderi týraly túsinik berý arqyly oqýshylardyń bilimderin tolyqtyrý tereń oılaý, izdený óz betimen jumystaný qabiletin damytý.
Tárbıelik maqsaty: Adamgershilik, ımandylyqqa, ulttyq salt - dástúr men ulttyq rýhqa tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: QR kartasy, sýretter, tirek - syzbalar.
Sabaqtyń túri: Aralas - sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap, áńgime, kesteler venn dıogrammasy, test
Jumysy.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý.
II. Úı jumysyn suraý.
Tómendegi keste boıynsha suralady.
Taıpa ataýy Ómir súrgen kezeńderi Mekendegen jerleri
Saqtar B. z. b. YII – IY ǵasyrlar Orta Azıa men Qazaqstandy mekendegen
Úısinder B. z. b. III ǵasyr
B. z. b. IY ǵasyry Jetisýdy mekendegen
Qańlylar B. z. b. III - II ǵasyr Ońtústik Qazaqstan Syrdarıa alqabyn mekendegen.
Ǵundar B. z. b. IY ǵasyr
B. z. b. III ǵasyr Orta Azıadan b. z. b. I ǵasyrdyń sońy men b. z. I ǵasyrda keldi.
Sarmattar B. z. b. YIII ǵasyr
B. z. b Y ǵasyr Batys Qazaqstanda Jaıyq, Jem boılary.
Taıpalardyń mekendegen jerlerin kartadan kórsetý.
Suraq jaýap arqyly úı tapsyrmasyn bekitý.
1. Ejelgi Qazaqstan turǵyndary nelikten kóshpeli mal sharýashylyǵymen aınalysýǵa kóshti (klımattyń ózgerýinen)
2. « Ań stıli» qaı taıpanyń ómir súrgen kezeńinde paıda boldy.
(Saqtardyń tusynda b. z. b. YII ǵasyrda)
3. Kóshpelilerdiń qandaı zattardy oılap tapqanyn aıt.
(at ábzelderin, buıymdar kıiz úı, bezený buıymdary)
4. Qańlylardyń arheologıalyq eskertkishterin ata.
(Qaýynshy, Jetiasar, Otyrar - Qarataý)
5. Uly Jibek joly arqyly júıeli qarym - qatynas qaı ǵasyrda qalyptasty?
(b. z. b. II ǵasyr.)
6. Qazaqstan aýmaǵy arqyly qandaı taýarlar tasymaldandy?
(Jibek mata, Qytaı ydystary, Irannyń órnekti asyl júzikteri t. b.)
Úı tapsyrmasyn bekitip jańa sabaqqa ótý kezeńi.
Jańa sabaqtyń jospary.
1. Kóshpelilerdiń dinı - nanym senimderi.
2. Jerleý dástúri.
3. Kóshpeli halyqtardyń salt - dástúri.
Túsinik berip ótý. Din degenimiz
(Adam balasynyń jaratýshyǵa, aınalany qorshaǵan ortaǵa degen nanym, senim)
Tómendegi keste boıynsha túsindirý.
● Taıpa ataýy
● Dinı - nanym senimderi.
● Jerleý dástúri
1) Saqtar
Otqa tabyný, soǵys qudaıyna aspan denelerine, taıpa kósemderine, rý aqsaqaldary arýaǵyna tabynǵan olardy qaıtip tiriledi dep oılaǵan.
Jerlengen adamǵa merekelik saltanatty kıim kıgizgen. Janyna qarý jaraq buıymdaryn, dúnıe - múlkin qosa jerlegen.
2) Úısinder
Jaratýshy kúshke sengen, soǵan arnap qurbandyqtar shalyp otyrǵan.
Tiri kezinde paıdalanǵan zattaryn qoıǵan, tamaq ishetin ydystar, saýyt - saımany qarý - jaraǵy t.b.
3) Qańlylar
Aıǵa, kúnge juldyzdarǵa tabynǵan. Ata - babalar arýaǵyna sıynǵan. Tabıǵattan tys kúshterge tabynyp úı maldaryn qurbandyqqa shalǵan.
Qaıtys bolǵan adamdy kıimimen jerlegen tamaq salatyn, sý quıatyn ydysy qajet zattar jáne bezený buıymdary áshekeı zattar qoıylǵan.
4) Ǵundar
Aspanǵa, jerge ata - baba arýaǵyna, kóktegi táńirge arnap qurbandyq shalǵan.
Aýqatty adamdardyń zırattarynan altyn - syrǵalar, júzikter, áshekeılep jasaǵan kemer beldikter qymbat baǵaly qytaı matalary kezdesedi.
5) Sarmattar
Sarmat eskertkishterinde adamdy jerlegen oryndarmen qosa arýaqtarǵa as berý, minajat jasaý úshin salynǵan ǵıbadathanalar kezdesedi. Ǵıbadathanada ot jaǵylǵan oryndar kóp kezdesedi.
Erlerdiń jáne áıelderiniń de qabirlerine qarý - jaraq mindetti túrde qoıylǵan. Sarmat qorymdarynan grek qudaıy. Dıonıstiń beıneleri salynǵan ydystar kóbirek tabylǵan. Dıonıs Grekıada júzim sharýashylyǵy men sharap qudaıy.
Oqýshylarmen jumys.
1. Kóshpeli taıpalardyń o dúnıe týraly túsinigi qandaı bolǵan.
(Ólgen adam tiriledi dep eseptegen)
2. Kóshpeli jerleý dástúri men dinı - nanym senimderinde uqsastyq barma bar bolsa ata.
Venn dıagramsy: dinı nanym senimderdiń uqsastyǵy men aıyrmashylyǵyn taýyp toltyrý.
● Kóshpelilerdiń dinı - nanym senimderi.
● Uqsastyq.
● Qazirgi kezdegi nanym - senimder.
Islam dinine qysqasha toqtalý. Qazirgi kezeńde qazaqtar ıslam dinine senedi. Islam dini Qazaqstanda YIII - IX ǵasyrdan bastap taraǵan IX - X ǵasyrlardan bastap Qazaq jerin mekendegen halyqtar arasynda jerleý dástúrin ózgeris engizilip musylmandyq sıpat aldy. Qazirgi ýaqytta da qazaq arasynda otqa, sýǵa, aı men kúnge t. b. táý etý ıslamdyq qaǵıda - josyndarmen qatar jalǵasyp keledi. Islam dini negizinen adamdy ımandylyqqa, adamgershilikke, syılastyqqa baýlıdy.
Taqyrypty test jumysy arqyly qorytyndylaý.
Tolyqtyrý testi.
1. Grek, parsy, qytaı jazbalary boıynsha qazaq dalasynda....,....,....,,....,..... taıpalary turǵan.
2. Qazaqstan aýmaǵyn jaılaǵan ejelgi taıpalar..........-........................
3. B. z. b 7 ǵasyrdan bastap dalaly aımaqtar óńirinde ańdardy beıneleý «..........».
4. Buıymǵa túrli tústi tastardy japsyrý «......................... stıli».
5. Kóshpeli taıpalar ómirinde áleýmettik teńsizdik bolǵandyǵyn........................ dáleldeıdi.
Úı tapsyrma: Ótken taqyrypqa baılanysty test qurastyrý, sóz jumbaqtar, rebýstar
Taqyrypty oqyp kelýdi tapsyrý.
Baǵalaý kezeńi.
Sabaqtyń taqyryby: Kóshpelilerdiń salt - dástúri men dinı - nanymdary
Sabaqtyń maqsaty: Ejelgi qazaqstannyń ertedegi turǵyndary kóshpeli taıpalardyń mádenıeti, salt - dástúri dinı nanymdary týraly keń kólemde bilim berý.
Damytýshylyq maqsaty: Kóshpeli taıpalardyń salt dástúri jáne dinı nanym – senimderi týraly túsinik berý arqyly oqýshylardyń bilimderin tolyqtyrý tereń oılaý, izdený óz betimen jumystaný qabiletin damytý.
Tárbıelik maqsaty: Adamgershilik, ımandylyqqa, ulttyq salt - dástúr men ulttyq rýhqa tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: QR kartasy, sýretter, tirek - syzbalar.
Sabaqtyń túri: Aralas - sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap, áńgime, kesteler venn dıogrammasy, test
Jumysy.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý.
II. Úı jumysyn suraý.
Tómendegi keste boıynsha suralady.
Taıpa ataýy Ómir súrgen kezeńderi Mekendegen jerleri
Saqtar B. z. b. YII – IY ǵasyrlar Orta Azıa men Qazaqstandy mekendegen
Úısinder B. z. b. III ǵasyr
B. z. b. IY ǵasyry Jetisýdy mekendegen
Qańlylar B. z. b. III - II ǵasyr Ońtústik Qazaqstan Syrdarıa alqabyn mekendegen.
Ǵundar B. z. b. IY ǵasyr
B. z. b. III ǵasyr Orta Azıadan b. z. b. I ǵasyrdyń sońy men b. z. I ǵasyrda keldi.
Sarmattar B. z. b. YIII ǵasyr
B. z. b Y ǵasyr Batys Qazaqstanda Jaıyq, Jem boılary.
Taıpalardyń mekendegen jerlerin kartadan kórsetý.
Suraq jaýap arqyly úı tapsyrmasyn bekitý.
1. Ejelgi Qazaqstan turǵyndary nelikten kóshpeli mal sharýashylyǵymen aınalysýǵa kóshti (klımattyń ózgerýinen)
2. « Ań stıli» qaı taıpanyń ómir súrgen kezeńinde paıda boldy.
(Saqtardyń tusynda b. z. b. YII ǵasyrda)
3. Kóshpelilerdiń qandaı zattardy oılap tapqanyn aıt.
(at ábzelderin, buıymdar kıiz úı, bezený buıymdary)
4. Qańlylardyń arheologıalyq eskertkishterin ata.
(Qaýynshy, Jetiasar, Otyrar - Qarataý)
5. Uly Jibek joly arqyly júıeli qarym - qatynas qaı ǵasyrda qalyptasty?
(b. z. b. II ǵasyr.)
6. Qazaqstan aýmaǵy arqyly qandaı taýarlar tasymaldandy?
(Jibek mata, Qytaı ydystary, Irannyń órnekti asyl júzikteri t. b.)
Úı tapsyrmasyn bekitip jańa sabaqqa ótý kezeńi.
Jańa sabaqtyń jospary.
1. Kóshpelilerdiń dinı - nanym senimderi.
2. Jerleý dástúri.
3. Kóshpeli halyqtardyń salt - dástúri.
Túsinik berip ótý. Din degenimiz
(Adam balasynyń jaratýshyǵa, aınalany qorshaǵan ortaǵa degen nanym, senim)
Tómendegi keste boıynsha túsindirý.
● Taıpa ataýy
● Dinı - nanym senimderi.
● Jerleý dástúri
1) Saqtar
Otqa tabyný, soǵys qudaıyna aspan denelerine, taıpa kósemderine, rý aqsaqaldary arýaǵyna tabynǵan olardy qaıtip tiriledi dep oılaǵan.
Jerlengen adamǵa merekelik saltanatty kıim kıgizgen. Janyna qarý jaraq buıymdaryn, dúnıe - múlkin qosa jerlegen.
2) Úısinder
Jaratýshy kúshke sengen, soǵan arnap qurbandyqtar shalyp otyrǵan.
Tiri kezinde paıdalanǵan zattaryn qoıǵan, tamaq ishetin ydystar, saýyt - saımany qarý - jaraǵy t.b.
3) Qańlylar
Aıǵa, kúnge juldyzdarǵa tabynǵan. Ata - babalar arýaǵyna sıynǵan. Tabıǵattan tys kúshterge tabynyp úı maldaryn qurbandyqqa shalǵan.
Qaıtys bolǵan adamdy kıimimen jerlegen tamaq salatyn, sý quıatyn ydysy qajet zattar jáne bezený buıymdary áshekeı zattar qoıylǵan.
4) Ǵundar
Aspanǵa, jerge ata - baba arýaǵyna, kóktegi táńirge arnap qurbandyq shalǵan.
Aýqatty adamdardyń zırattarynan altyn - syrǵalar, júzikter, áshekeılep jasaǵan kemer beldikter qymbat baǵaly qytaı matalary kezdesedi.
5) Sarmattar
Sarmat eskertkishterinde adamdy jerlegen oryndarmen qosa arýaqtarǵa as berý, minajat jasaý úshin salynǵan ǵıbadathanalar kezdesedi. Ǵıbadathanada ot jaǵylǵan oryndar kóp kezdesedi.
Erlerdiń jáne áıelderiniń de qabirlerine qarý - jaraq mindetti túrde qoıylǵan. Sarmat qorymdarynan grek qudaıy. Dıonıstiń beıneleri salynǵan ydystar kóbirek tabylǵan. Dıonıs Grekıada júzim sharýashylyǵy men sharap qudaıy.
Oqýshylarmen jumys.
1. Kóshpeli taıpalardyń o dúnıe týraly túsinigi qandaı bolǵan.
(Ólgen adam tiriledi dep eseptegen)
2. Kóshpeli jerleý dástúri men dinı - nanym senimderinde uqsastyq barma bar bolsa ata.
Venn dıagramsy: dinı nanym senimderdiń uqsastyǵy men aıyrmashylyǵyn taýyp toltyrý.
● Kóshpelilerdiń dinı - nanym senimderi.
● Uqsastyq.
● Qazirgi kezdegi nanym - senimder.
Islam dinine qysqasha toqtalý. Qazirgi kezeńde qazaqtar ıslam dinine senedi. Islam dini Qazaqstanda YIII - IX ǵasyrdan bastap taraǵan IX - X ǵasyrlardan bastap Qazaq jerin mekendegen halyqtar arasynda jerleý dástúrin ózgeris engizilip musylmandyq sıpat aldy. Qazirgi ýaqytta da qazaq arasynda otqa, sýǵa, aı men kúnge t. b. táý etý ıslamdyq qaǵıda - josyndarmen qatar jalǵasyp keledi. Islam dini negizinen adamdy ımandylyqqa, adamgershilikke, syılastyqqa baýlıdy.
Taqyrypty test jumysy arqyly qorytyndylaý.
Tolyqtyrý testi.
1. Grek, parsy, qytaı jazbalary boıynsha qazaq dalasynda....,....,....,,....,..... taıpalary turǵan.
2. Qazaqstan aýmaǵyn jaılaǵan ejelgi taıpalar..........-........................
3. B. z. b 7 ǵasyrdan bastap dalaly aımaqtar óńirinde ańdardy beıneleý «..........».
4. Buıymǵa túrli tústi tastardy japsyrý «......................... stıli».
5. Kóshpeli taıpalar ómirinde áleýmettik teńsizdik bolǵandyǵyn........................ dáleldeıdi.
Úı tapsyrma: Ótken taqyrypqa baılanysty test qurastyrý, sóz jumbaqtar, rebýstar
Taqyrypty oqyp kelýdi tapsyrý.
Baǵalaý kezeńi.
You Might Also Like
-
Ǵylymı jobanyń taqyryby: “Úı ósimdikteri - adam ómirinde” (prezentasıasymen)
