Qosmekendiler klasy
Taqyryby: Qosmekendiler klasy
Úı tapsyrmasyn suraý:
Syzyqtyq dıktant
Durys jaýap – ●
Qate jaýap – ○
1. Balyqtardyń tynys alý múshesi – ókpe.
2. Júzbeqanat – dara jáne jup.
3. Mıy 5 bólikten turady.
4. Balyqtardyń júregi – 3 bólikti.
5. Shartsyz refleks – týa paıda bolady, tuqym qýalaıdy.
6. Balyqtar – qos jynysty omyrtqaly.
7. Atalyqbez – shoǵal.
8. Balyqtyń damý satysy – ýyldyryq, dernásil, shabaq, balyq.
9. Balyqtarda sezim múshesi damymaǵan.
10. Balyqtardyń arnaıy sezim múshesi – búıir syzyǵy.
Qos mekendiler tirshiligi
Qos mekendiler ár túrli tirshilik jaǵdaıyna qalyptasqan. Keıbir túrleri ómirin únemi sýda ótkizse (proteıler, sırender, afrıkalyq ókshe tuıaqty baqalar t. b.) endi bir ómiriniń jartysyn sýda, jartysyn qurlyqta (qurbaqa, kól baqa shóp baqasy jáne kavkazdyq salamandralar) ótkizedi. Baqalardyń keı túrleri óz ómirlerin tropıktik ormandarda aǵashtarǵa órmelep ótkizse (afrıkalyq órmelegish baqa, ıavalyq ushqysh baqalar), endi biri jerdi qazyp (ý sarymsaq baqasy, aıaqsyz qos mekendiler túri) tirshilik etedi)
Qos mekendiler ár túrli jaǵdaıda tirshilik etýine qaramastan, eriksiz tirshiligine qolaıly jaǵdaı talǵaıdy. Ondaı jaǵdaıda: aqpaıtyn jyly sýdyń bolýy, aýa ylǵaldylyǵy, sýdyń jáne topyraqtyń bir qalyptylyǵy jatady. Eger jylý +70, +80 S temperatýraǵa deıin tómendese, onda qos mekendilerdiń bári tońazyp, qımyldan qalady. Sol sıaqty kúnniń óte ystyq bolýy da qos mekendiler úshin qolaıly emes, onda qos mekendilerdiń terileri qurǵap óle bastaıdy. Sol sıaqty tuzdy sý men sortań jerlerde tirshilik ete almaıdy. Sondyqtan olar muhıt araldarynda kezdespeıdi.
Qos mekendiler jaýynan qorǵanýy.
Qos mekendilerdiń qorǵanystyq qabileti onsha jetilmegen. Eń áserli qorǵanysy – teri bezderi bólip shyǵaratyn ýly suıyqtyń. Ýly suıyqtyq qurbaqalarda, jaıyn aýyz baqalarda, ý sarymsaq baqalarda bolady. Sondyqtan bularǵa ań, qustar jolamaıdy. Qos mekendiler qorǵanytarynda túr - tústeriniń mańyzy zor. Olar terisiniń tústerin tirshilik etetin mekenine qaraı ózgertedi de jaýlarynyń nazarynan tys qalady. Qos mekendiler ishinde regenrasıaǵa qabilettiler de kezdesedi. Máselen, keıbir salamandrlar quıryqtaryn úzip tastaı alady jáne ol keıin jetilip ketedi. Sol sıaqty salamandrlar denesiniń basqa bólikterin de jaýyna «syıǵa» tarta alady eken. Qaýip tóngende aıaǵyn úzip tastaǵan salamandrlardyń aıaǵy qaıta jetile alatyndyǵy dáleldengen.
Bekitý suraqtary:
1. Baqaǵa ne sebepti eskertkish ornatty?
2. Qosmekendiler dep nege ataǵan?
3. Qosmekendilerdiń damý satysyn retimen atap ber.
4. Baqalardyń qandaı paıdasy bar?
5. Dernásilderi ne arqyly tynys alady?
Úı tapsyrmasyn suraý:
Syzyqtyq dıktant
Durys jaýap – ●
Qate jaýap – ○
1. Balyqtardyń tynys alý múshesi – ókpe.
2. Júzbeqanat – dara jáne jup.
3. Mıy 5 bólikten turady.
4. Balyqtardyń júregi – 3 bólikti.
5. Shartsyz refleks – týa paıda bolady, tuqym qýalaıdy.
6. Balyqtar – qos jynysty omyrtqaly.
7. Atalyqbez – shoǵal.
8. Balyqtyń damý satysy – ýyldyryq, dernásil, shabaq, balyq.
9. Balyqtarda sezim múshesi damymaǵan.
10. Balyqtardyń arnaıy sezim múshesi – búıir syzyǵy.
Qos mekendiler tirshiligi
Qos mekendiler ár túrli tirshilik jaǵdaıyna qalyptasqan. Keıbir túrleri ómirin únemi sýda ótkizse (proteıler, sırender, afrıkalyq ókshe tuıaqty baqalar t. b.) endi bir ómiriniń jartysyn sýda, jartysyn qurlyqta (qurbaqa, kól baqa shóp baqasy jáne kavkazdyq salamandralar) ótkizedi. Baqalardyń keı túrleri óz ómirlerin tropıktik ormandarda aǵashtarǵa órmelep ótkizse (afrıkalyq órmelegish baqa, ıavalyq ushqysh baqalar), endi biri jerdi qazyp (ý sarymsaq baqasy, aıaqsyz qos mekendiler túri) tirshilik etedi)
Qos mekendiler ár túrli jaǵdaıda tirshilik etýine qaramastan, eriksiz tirshiligine qolaıly jaǵdaı talǵaıdy. Ondaı jaǵdaıda: aqpaıtyn jyly sýdyń bolýy, aýa ylǵaldylyǵy, sýdyń jáne topyraqtyń bir qalyptylyǵy jatady. Eger jylý +70, +80 S temperatýraǵa deıin tómendese, onda qos mekendilerdiń bári tońazyp, qımyldan qalady. Sol sıaqty kúnniń óte ystyq bolýy da qos mekendiler úshin qolaıly emes, onda qos mekendilerdiń terileri qurǵap óle bastaıdy. Sol sıaqty tuzdy sý men sortań jerlerde tirshilik ete almaıdy. Sondyqtan olar muhıt araldarynda kezdespeıdi.
Qos mekendiler jaýynan qorǵanýy.
Qos mekendilerdiń qorǵanystyq qabileti onsha jetilmegen. Eń áserli qorǵanysy – teri bezderi bólip shyǵaratyn ýly suıyqtyń. Ýly suıyqtyq qurbaqalarda, jaıyn aýyz baqalarda, ý sarymsaq baqalarda bolady. Sondyqtan bularǵa ań, qustar jolamaıdy. Qos mekendiler qorǵanytarynda túr - tústeriniń mańyzy zor. Olar terisiniń tústerin tirshilik etetin mekenine qaraı ózgertedi de jaýlarynyń nazarynan tys qalady. Qos mekendiler ishinde regenrasıaǵa qabilettiler de kezdesedi. Máselen, keıbir salamandrlar quıryqtaryn úzip tastaı alady jáne ol keıin jetilip ketedi. Sol sıaqty salamandrlar denesiniń basqa bólikterin de jaýyna «syıǵa» tarta alady eken. Qaýip tóngende aıaǵyn úzip tastaǵan salamandrlardyń aıaǵy qaıta jetile alatyndyǵy dáleldengen.
Bekitý suraqtary:
1. Baqaǵa ne sebepti eskertkish ornatty?
2. Qosmekendiler dep nege ataǵan?
3. Qosmekendilerdiń damý satysyn retimen atap ber.
4. Baqalardyń qandaı paıdasy bar?
5. Dernásilderi ne arqyly tynys alady?
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Baýyrymen jorǵalaýshylar klasy (prezentasıasymen)
