InfoHub Logo

Kimde-kim eshkimniń kózi kórip, qulaǵy estimegendi jasasa, sol koróldiń qyzyna úılenedi, jasaýyna jarty koróldik beriledi.

Solaı dep habarlaý muń eken, barlyq jigitterdiń, olardan qalyspaı shaldardyń da bastary qatty. Bári de jappaı jantalasty: ekeýi lyqa toıyp tamaq jedi, taǵy ekeýi es-tústen aırylǵansha ishti ózderinshe kóz kórip, qulaq estimegendi jasaımyz ba dep úmittenip edi, olarynan túk shyqpady. Óz arqalaryna ózderi túkirmek bolyp kóshe balalary qyryq buratylyp álek bolysty odan ózge kóz kórip, qulaq estimegendi oılap tabýǵa olardyń shamalary da joq-tyn.

Árkimniń oılap tapqan ǵajap nársesin ádil qazynyń aldyna tartatyn kún de belgilendi. Qazylar alqasyna úsh jasar baladan toqsandaǵy shaldarǵa deıingi barlyq jastaǵy adamdar tartyldy. Qazylardyń aldy kóz kórip, qulaq estimegen zattardyń úlken kórmesine aınaldy, biraq bári de biraýyzdan ishki-syrtqy qurylysy tańǵajaıyp úlken ústel saǵatyn naǵyz kóz kórip, qulaq estimegen nárse dep sheshisti. Árqashan, saǵat soqqan kezde, ýaqyttyń qansha ekenin qozǵalmaly sýretter kórsetedi. Ondaı sýret on eki-tin, sýretter qozǵalyp qana qoımaı, sóıleıdi, án aıtady.

— Mynaý naǵyz kóz kórip, qulaq estimegen! – desti bári.

Saǵat birdi urǵanda, taý ústinde qasıetti taqtaıǵa birinshi ósıetti jazyp jatqan Musa paıǵambar kórindi. Saǵat ekini urǵanda, jumaqtyń baǵy eshtemeleri, tipti kóılek-kónshek salatyn shkaftary joq bolsa da shattyqqa bólengen eki baqytty jannyń Adam men Haýanyń turaǵy kórindi; shyndyǵynda da, olarǵa eshteńeniń keregi bolmady ǵoı!

Saǵat úshte shyǵystan Isaǵa qulshylyq jasaýǵa kele jatqan úsh patsha kórindi, onyń bireýi etiktiń qonyshyndaı qap-qara eken, alaıda óz kinásinen emes, ony maılanǵan etikteı kúıdirgen kúnniń sáýlesi edi. Úsheýiniń de qolynda qymbat syılary men hosh ıisti temekileri bar.

Saǵat tórtte jyldyń tórt mezgili shyqty: kóktemdi ústine kókek qonyp otyrǵan, ózi jańa búr jaryp kele jatqan emen butaǵy beıneledi; jazdy dánine shegirtke jabysyp, jaıqalyp pisken qara bıdaı beıneledi; kúzdi qustardyń bári ushyp ketti degendi uǵyndyryp, qutannyń bos qalǵan uıasy beıneledi; peshtiń qýysyna tyǵylyp alyp kóne áńgimelerdi kóıitetin ertegishi kári qarǵa qysty beıneledi.

Saǵat besti soqqanda, bes sezim kórinedi: jaryq qubylysyn zertteıtin adam kórý sezimin beıneledi, estýdi temir óńdeıtin mysshy, ıisti jabaıy qıaq pen fıalka satatyn áıel, dámdi aspazshy, túısinýdi qaraly kıimi ókshesine deıin shubatylǵan azashy adam beıneledi.

Alty bolǵanda, oıynshy yrshyp shyǵyp súıek laqtyrdy, súıek tómen túskende, eń úlken upaı alty kórindi.

Odan soń kóringen aptanyń jeti kúni nemese pendeniń jeti kúnási edi; olar jaıynda jurt pikiri ár jaqtylaý boldy, shynynda da, ekeýiniń qaısysy ekenin ajyratý qıyn edi.

Sodan keıin monahtar hory segiz adam shyǵyp, erteńgilik duǵasyn ándetti.

Toǵyzdy soqqanda, toǵyz mýza shyqty; biri astronomıamen aınalyssa, ekinshisi tarıhı arhıvte qyzmet jasaıdy, qalǵandarynyń bári ózderin teatrǵa arnaıdy.

Ondy urǵanda, on ósıet túgeldeı jazylǵan qasıetti taqtaıymen taǵy da Musa shyqty.

On birdi urǵanda, on bir ul-qyz júgirip shyǵyp «saǵat on birdi urdy» degen oıyńdy oınaı jóneldi.

Aqyrynda on eki bolǵanda, qolynda sholpan juldyzy, basynda dýlyǵasy, «Jarym tún degende, Qorǵaýshy keldi dúnıege» degen eski ándi aıtyp kúzetshi kórindi.

Al ol án salǵan kezde, aınala ashylǵan raýshan gúlderi qulpyrǵan qanaty bar perishtelerge aınalyp ketip jatty.

Tyńdaıtyn da, kóretin de keremeti kóp! Kópshiliktiń pikirinshe, naǵyz ǵajap; dál qulaq estip, kóz kórmegenniń ózi osy saǵat boldy.

Saǵatty jasaǵan sýretshi áli jas, aq kóńil, bala sıaqty qýanatyn, joldastyqqa berik, kedeı áke-sheshesine qarasyp turatyn úlgili ul edi. Jarty koróldikti ıemdenýge de, koróldiń qyzyna úılenýge de ábden laıyq bolatyn.

Syıdy beretin kún de keldi: búkil qala jurty merekedegideı qulpyrdy; taqta koról qyzynyń ózi otyrdy; taqtyń jastyǵyn jańa mamyqpen toltyrǵan-tyn, biraq taq odan jaıly bolyp ta, tynyshty bolyp ta jarytpady. Bılik aıtqan qazylardyń bári syıdy alatyn jigitke qýtyńdaı qarasady, al jigit kóńildi sergek, óz baqytyna kámil senimdi edi, sebebi kóz kórip, qulaq estimegen keremetti sol jasady ǵoı.

— Joq, ony men jasaımyn! – dep, uzyn boıly, bulshyq eti oınaǵan bir jas jigit aıqaı saldy, kóz kórip, qulaq estimegendi men isteımin!

Sóıtti de, ǵajaıyp saǵattyń ústine ákep, zildeı baltany tóndirdi. Shaq ete qaldy, saǵattyń byt-shyty shyqty. Dóńgelekter men serippeler edenge ushyp, barlyǵy qırady.

— Men degen, mine! – dedi álgi nán. Bir ǵana soqqy, sonymen jigittiń jasaǵanyn da qırattym, senderdi de tań qaldyrdym! Naǵyz kóz kórip, qulaq estimegendi men jasadym!

— Ónerdiń mynadaı ǵajaıybyn qıratý! – dep tańdanysty qazylar. Iá, naǵyz kózben kórip, qulaq estimegen osy!

Búkil qala jurty da sony aıtty, alaıda koróldiń qyzy, onymen qosa jarty koróldik te nán jigitke tıesi edi, óıtkeni qalaı degenmen de, zańnyń aty zań ǵoı.

Tóbeshikterden, munaralardan qala jurty úılený toıy jaıynda tegis habarlandy. Koról qyzy istiń oıda joqta bulaı buzylǵanyna ishteı rıza emes edi, biraq qalyńdyq kıimin kıgen kezde qulpyryp sala berdi. Shirkeýdiń ishi otqa tolyp ketti; neke qıý ádeıi keshke belgilengen edi áserli kórinedi ǵoı. Qalanyń aqsúıek qyzdary ándete júrip qalyńdyqty alyp kelisti; seri jigitter de ándete júrip kúıeýdi qorshap alysty, kúıeý jigittiń basyn kekjıtkendigi sondaı, tipti súriný degenniń ne ekenin bilmeıtin kisideı-di.

Án toqtaǵan kezde, shirkeýdiń ishi qulaqqa urǵan tanadaı tyna qaldy, eger qolyńnan jerge ıne túsip ketse de estiletindeı edi, kenet sol kezde shirkeýdiń esikteri sart-surt ashylyp, ar jaǵynan «Dyń! Dyń!» etken daýys estildi! Esikten ǵajaıyp saǵat saltanatty túrde attady da, qalyńdyq pen kúıeýdiń ortasyna kelip turdy. Ólgen adamnyń kórden tirilip kelmeıtinin biz bárimiz da jaqsy bilemiz, al óner týyndysy qaıta týa alady, ol, mine, týdy: onyń tek syrtynyń formasy ǵana byt-shyt bop synǵan, al shyǵarmaǵa jan bergen ıdeıa ólgen joq-tyn.

Óner týyndysy quddy qıratýshynyń qoly janaspaǵandaı taǵy da búp-bútin, buzylmaǵan qalpynda tur edi. Saǵat soǵa bastady, áýeli birdi, sonan soń ekini, sóıte-sóıte on ekige deıin soqty, sýretter de birinen keıin biri shyqty. Eń aldymen Musa kórindi, onyń shekesi jalyn atyp turdy; ol qolyndaǵy qasıetti aýyr taqtaıdy týra kúıeýdiń aıaǵyna ákep tastap jiberdi, kúıeý turǵan ornynan qozǵala almaı qatty da qaldy.

Muny men qaıtadan kótere almaımyn! – dedi Musa. Sen meniń qolymdy syndyryp tastaǵansyń. Turǵan ornyńda tur endi!

Sonan soń Adam men Haýa, shyǵystyń patshalary men jyldyń tórt mezgili keldi; árqaısysy da ony ádiletti jazǵyrdy:

«Uıalsańshy!»

Biraq ol uıalaıyn dep oılaǵan da joq.

Qalǵan fıgýralar men toptar da saǵattyń ishinen ret-retterimen shyǵa bastap, úlken bir alyp beınege aınaldy; birazdan keıin shirkeýdiń ishinde tiri adamdarǵa oryn qalmaıtyndaı kórindi. Aqyrynda saǵat on ekini soǵyp, qolynda sholpan juldyzy, basynda dýlyǵasy bar túngi kúzetshi kelgende, shirkeýdegi jurt qatty abyrjydy: kúzetshi tup-týra kúıeýge qaraı júrdi de, qolyndaǵy asasymen qaq mańdaıdan qoıyp qaldy.

— Jat osylaı! – dedi ol. — Jazańa qaraı jaza! Endi bizdiń de, sýretshiniń de kegi qaıtty! Joǵalaıyq!

Óner týyndysy joq boldy da ketti, alaıda shirkeýdiń ishindegi shyraqtar jaryq shyǵaratyn gúlge aınaldy; tóbege shashylǵan altyn juldyzdar jarqyrap, orǵan óz-ózinen oınaı jóneldi. Bári de: «Mine, naǵyz kóz kórip, qulaq estimegen osy ǵoı!» desti.

— Búgingi saltanattyń shyn sebepkerin shaqyrsańyzdar eken! – dedi koróldiń qyzy. Meniń kúıeýim de, myrzam da ǵajaıypty jasaǵan sýretshi bolady!

Búkil halyqtyń qoshemetti qorshaýynda sýretshi shirkeýge kelip kirdi. Onyń baqytyna bári de qýandy, birde-bir qyzǵanýshy bolmady. Naǵyz «kóz kórip, qulaq estimegenniń» ózi sol boldy!

Aýdarǵan B. Nurov

---