InfoHub Logo

Ekinshi dúnıe júzilik soǵysta fashısik Germanıa armıasyna Fransıany basyp alý úshin 44 táýlik, Golandıa men Belgıany basyp alý úshin bar joǵy 19 táýlik jetkilikti bolsa, Lenıngrad túbindegi shaıqas 900 táýlikke sozylyp, aqyry fashısik German men Fınlándıa agresorlary oısyraı jeńilip, sheginýge májbúr boldy. Lenıngradqa týra shabýyl 1941 jyly 10 ıýlde bastaldy. Nemis fashıseriniń 741 myń soldaty men ofıseri, 10070 zeńbirek pen menometi, 385 tank pen ózdiginen júretin zeńbiregi, 370 samoleti boldy. Qalaǵa qasqyrdaı antalaı umtyldy. Sol kúnnen bastap, basqynshylar 900 táýlik boıy qalaǵa tolassyz shabýyl jasady. Ozbyr jaý qalaǵa 1941 jylǵy sentábr — noıabr aılarynda Lenıngrad kóshelerinde 64930 órtegish, 3055 fýgastyq bomba tastap, 30154 artılerıalyq snarád atty. Jalpy Lenıngradqa tikeleı shabýyldaýshy nemis fashıs jáne Fınlándıa armıasy 38 dıvızıadan, olardyń 32 jaıaý, 3 tankili, 3 matorlandyrylǵan bir atty ásker, eki jaıaý ásker brıgadadan turdy. Lenıngradtyqtar revolúsıa besigin jaýǵa bermeýge ant etti de qalany qamalǵa aınaldyrdy. Jaý qanshama jantalassa da, lenıngradtyqtardyń quryshtaı berik qorǵanys shebin buza almady. 1941 jyly 20 noıabrden Lenıngradtyń bir táýlik paek jan basyna shaqqanda 125—250 gramnan boldy. Qalada ashtyq bastaldy. 1941 jyldyń noıabrinen 1942 jyldyń oktábrine deıin ashtan ólgen adamdar sany 641 803 kisi boldy. Ashtyq aranyn ashty, oǵan sýyq qosyldy, úılerge ot ta, shamda jaǵylmady. Tramvaı, troleıbýs, avtobýs júrmeı qaldy. Bárinen de aýyz sýdyń tapshylyǵy aýyr tıdi. Kún saıyn myńdaǵan adam jaryq dúnıesimen qoshtasyp jatty. Áıtse de, qaısar qala jaýǵa jalbarynbady. Ol oq tesken ór keýdesimen bostandyǵyn qorǵaı berdi, qorǵaı berdi. Lenıngradty búkil Sovetter eli bolyp qorǵady. Onyń irgesinde sosıalısik Otanymyzdyń barlyq týysqan halyqtarynyń ókilderi qoıan-qoltyq shaıqasty. «Qustyń kúshi — qanatynda, adamnyń kúshi — dostyǵynda» demekshi osy bir qıyn-qystaý kúnderde sovet halqynyń, dostyǵy burynǵydan da nyǵaıa tústi. Sol bir qıyn shaqta qazaq eliniń qart aqyny Jambyl atanyń lenıngradtyq baýyrlarǵa joldaǵan sálemi — «Lenıngradtyq órenderim» maıdan shebindegi árbir jaýyngerdiń, qorshaýdaǵy árbir azamattyń boıyna sarqylmas jiger quıyp, daýylpazdaı dabyl qaqty. Jazýshy V. Vıshnevskııdiń sózimen aıtsaq «Týysqan qazaq halqy óziniń súıispenshiligi men dostyǵyn» Jambyl sáleminiń qanatyna baılap jiberdi. Júz jasaǵan shejire aqyn:

Lenıngradtyq órenim,

Maqtanyshym sen ediń.

Neva ózenin súıkimdi

Bulaǵyndaı kóremin.

Qazaqstan jerinen,

Tutanǵandaı el kegi,

Jolda kernep qol jetti.

Senderge dem bergeli», —

dep jyrlady.

Qart Jambyldyń bul óleńi onyń sýretimen birge derbes lıstovka bolyp basylyp, jaýyngerlerge taratyldy. Aqynnyń asqaq úni, jalyndy jyry qalany qorǵaýshylarǵa dem berdi, olardyń jigerine jiger qosty. Sóıtip, qıyn-qystaý shaqta qart aqyn Lenıngrad qalasyn qorǵaýshylardyń sapynda, maıdannyń alǵy shebinde boldy.

Lenıngrad maıdanynda uly qalany qorǵaýǵa alǵashqy kúnderden bastap Qazaqstanda qurylǵan 310-ynshy, keıin 314-inshi dıvızıalar qatysty. 310-ynshy dıvızıanyń, quramynda Aqmolanyń kolhozshylary, Stepnáktyń kenshileri, Qaraǵandynyń temirjolshylary, dárigerler, muǵalimder, ınjenerler boldy. Dıvızıa komandovanıesi men jaýyngerleriniń 1942-jyldyń 8-aprelinde «Akmolınskaıa pravda» gazetinde jarıalanǵan Aqmola oblysynyń eńbekshilerine joldaǵan raportynda ózderiniń alǵashqy tabystary jóninde baıandady.

«Keskilesken alǵashqy urysta, dep jazdy olar,— biz «saıdyń tasyndaı» degen nemisterdiń tańdaýly áskerlerin toqtatyp qana qoıǵan joqpyz, sonymen birge esinen tanardaı etip soqqy berdik». Lenıngrad pen Novgorod úshin shaıqastaǵy asqan erligi úshin qazaq halqynyń ardager uly — starshına Júnisbaı Qaıypov Sovet Odaǵynyń Batyry ataǵyna ıe boldy. Batyr 1944 jylǵy fevral aıyndaǵy shaıqasta erlikpen qaza tapty. Joldastary batyrdyń denesin Novgorod oblysyndaǵy Bateskoe selosynda jerledi. Komýnıs Sultan Baımaǵambetov Lenın qalasyn qorǵaýda óz keýdesin oqqa tosty.

1943 jyldyń sońynda Lenıngrad jáne Volhov maıdandary áskerı tehnıkamen, qarý-jaraqpen tolyqtyrylyp, adam sany kóbeıtildi. Endi Lenıngradóa tóngen jaýdyń qorshaýyn buzýǵa qolaıly jaǵdaı týdy. Lenıngrad túbindegi jaýdyń qorshaýyn buzý Qyzyl Armıanyń 1943 jylǵy maıdandarda qol jetken jalpy tabystarymen jáne Stalıngrad, Kýrsk túbinde fashısik áskerlerdi talqandaýmen tyǵyz baılanysty boldy. Lenıngrad túbinde jaýdyń qorshaýyn buzyp talqandaý isin búkil elimiz ázirledi. Bul iske Ortalyq Komıtet úlken maǵyna berdi. Jaýyngerler arasynda partıalyq — saıası jumysta Lenın qalasynyń revolúsıalyq dástúrleri nasıhattaldy. Lenıngradty qorǵaýshylardyń bir qadam da keıin sheginbeı kórsetken erlikterin keńinen taratý jaýyngerler ishinde keń oryn aldy.

1944 jylǵy ıanvarda bizdiń áskerlerdiń jaýǵa kúırete soqqy berýimen Lenıngrad fashısik qorshaýdan azat etildi. Lenıngrad pen Volhov maıdandarynyń áskerleri 2-shi Prıbaltıka maıdanymen, Qyzyl týly Baltyq flotymen jáne avıasıamen ózara qımyl jasaı otyryp, fashısik armıalardyń «Soltústik» tobynyń qýatty korǵanysyn buzyp ótip, jaý áskerlerin Prıbaltıkaǵa qaraı qýyp tastady, sóıtip Lenıngradty qorshaýdan tolyq azat etti.

---