InfoHub Logo

BAQ-taǵy bir maqaladan úzindi:

1960 jyldary Mıkronezıa araldarynda ózine qol jumsaý degendi eshkim bilmeıtin. Keıin edáýir túrde kóbeıe bastap, 1980 jyldary dúnıe júzi boıynsha aldyńǵy orynǵa shyqty. Kishkentaı ǵana araldaǵy jastardan bolmashy ǵana sebepterdi jeleý etip ómirine qol salatyndar kóbeıip ketti. Munyń sebebi aqparat quraldarynda jaryq kórgen bir oqıǵa bolatyn. Sıma atty 17 jasar jetkinshek ákesimen urysyp, úıden qýyp jibergen ákesine jaýap retinde asylyp óledi. Bul oqıǵa aqparat quraldarynyń yqpalymen qulaqtan qulaqqa jetip, Sımanyń ólimi tákapparlyǵyna nuqsan tıgensymaq jastar arasynda ózin kórsetýdiń rıtýaly haline aınaldy. Jastar arasynda osyndaı mándegi óleńder, kóshe dýaldarynda, fýtbolkalarda jazylǵan jazýlar kóbeıip jastardyń sanasynda qalypty qubylystaı ornyǵa bastady...

Joǵarydaǵy mysalda ótkenindeı jaman jańalyqtardyń efırge shyǵýy arqyly osyndaı mándegi jamandyqtyń basqa jerde de qaıtalanýy arasynda baılanys bar ekendigin kórýge bolady. BAQ-ta bir jańalyqtyń jarıalanýy adamdardyń ol nárseni qalypty nársedeı qabyldaı bastaýy, ol ýaqıǵanyń ózinen de jaman ekendigi sózsiz.

Sheteldik kıno, serıaldarda kóp qylyqtar bizdiń qazaqı mentalıtetke jat, arsyz qylyqtarǵa toly ekendigin baıqaýǵa bolady. Biraq ýaqyt óte kele adamdardyń sanasynda sol tirlikter qalypty qubylystaı ornyǵa bastady. Sheteldik kınolardaǵy arsyzdyqty batystyqtar erkindik degen uranmen perdelegisi keledi. Al negizinde adam men maldy ajyratyp turǵan birden-bir faktor ar-namys, uıat sezimderi emes pe?

Ar-namys tek adamǵa ǵana tán qasıet. Eger ar-uıat joǵalatyn bolsa, maldan parqymyz qalmaıdy. Bul taqyrypta Asanáli Áshimov aǵamyz osyndaı arsyz kórsetilimderdi zańmen tyıý kerektigin aıtqan bolatyn. Sondaı-aq kınoda qandaı da bir bolmashy sebeppen ajyrasyp jatsa, dál sondaı sebepke tap bolǵandar sanasyna sińip qalǵan senarı boıynsha ajyrasýǵa daıar turady. Kınodaǵy ashýlanǵan kezde kórsetiletin dóreki minez, zorlyq-zombylyqtar da dál sony qaıtalaýǵa sebep bolady.

Túrkıalyq psıholog Rektor proffessor Ahmet Ataoǵlý kınodan tálim alýdyń zıanyn bylaı túsindiredi: «Ashýdan nemese qaıǵydan esin, oılaý qabiletin joǵaltatyn áreketter de ózine qol salýǵa nemese aldyndaǵy adamǵa zıan berý áreketterine ıtermeleýi múmkin. Ásirese beıneli kórsetilimderde osyndaı mándegi epızodtar oryn alýy qoǵamǵa jáne jastarǵa áser etpeı qoımaıdy. Teledıdarda ózine qol salý habarlary kóbeıgen saıyn, osyndaı mándegi oqıǵalar, áńgimeler adamnyń sanasyna otyrǵan saıyn, aldaǵy kúni aldynan shyqqan keleńsizdikterde sanamyzdaǵy qalyptasqan osyndaı áreketter oryn alýy múmkin.

Teledıdardan romantıkalyq baılanystardyń quldyraýy sekildi sebepterden ózine qol salý jáne sol sıaqty basqa da ómirlik jaǵdaılarǵa tap bolǵanda, teledıdardan kórgen dál sondaı jaǵdaıdaǵy keıipkerdiń áreketterin qaıtalaı bastaıdy. Sondyqtan teledıdardaǵy kórsetilimder jáne aqparat quraldaryndaǵy basylymdar ásirese jastarǵa áser etetin ózine qol salý áreketterine romantıkalyq boıaý qospaǵandary jón. Múmkin bolsa ózine qol salý habarlaryna múldem oryn bermeý, kún tártibine qoımaý kerek. Oryn berilmese zıany bolmaıdy, al oryn berilse zıany kóp bolady.»

---