InfoHub Logo

Taqyryby: «Matematıka – tolyp jatqan tereń syr...
Jáýtikov Orynbek Ahmetbekulynyń matematıkaǵa qosqan úlesi»
Ótilý formasy: Intellektýaldy olımpıada

«Matematıka – tolyp jatqan tereń syr...
Jáýtikov Orynbek Ahmetbekulynyń matematıkaǵa qosqan úlesi» ıntellektýaldy olımpıadanyń ótý barysy:
Armysyzdar, qurmetti ustazdar qaýymy, ádil-qazylar alqasy jáne oqýshylar!

Ǵylymdardyń patshasy atanǵansyń,
Evklıd, Fales, Pıfagordan bata alǵansyń,
Tózbeıtin ótirikke, jalǵandyqqa!
Jasyqtan emessiń sen, qataldansyń.
Aqyl oıdy tártipke keltiretin
Naǵyz pán – matematıka atanǵansyń!

- deı kele búgingi «Matematıka – tolyp jatqan tereń syr... Jáýtikov Orynbek Ahmetbekulynyń matematıkaǵa qosqan úlesi» atty ıntellektýaldy olımpıadamyzdy ashyq dep jarıalaýǵa ruqsat etińizder!
Osynaý bilimniń ushqyrlyǵy men ónerdiń kúshi aıqasqan bul saıysta komandalardyń bilim deńgeıi men oı ushqyrlyǵyn baǵalaıtyn ádilqazy alqasymen tanys bolaıyq.
1. Sýhanberdına Ǵazıza – «Matematıka jáne fızıka» bólimi meńgerýshisi
2. Saýıaeva Nurgúl – «Tehnıkalyq bilim» bólimi meńgerýshisi
3. Ermekbaıqyzy Zarına - fızıka páni oqytýshysy
4. Arqabaev Nurqanat – ınformatıka páni oqytýshysy

Búgin «Matematıka jáne fızıka» bóliminiń «Jaratylystaný salasyn jańǵyrtý-adamı kapıtaldyń sapaly ósýiniń basty baǵyty» atty aılyǵy aıasynda 0111000 – «Negizgi orta bilim (ınformatıka)» mamandyǵynyń M-L-12 toby stýdentteri, 0111000 – «Negizgi orta bilim (fızıka)» mamandyǵynyń F-Z-12 toby stýdentteri, 0111093 – «Informatıka páninen negizgi mektep muǵalimi» mamandyǵynyń I-I-12 toby stýdentteri jáne 1304000 – EET jáne baǵdarlamalyq qamsyzdandyrý» mamandyǵynyń EET-A-12 tobynyń stýdentteri bilimderin sarapqa salý úshin «Matematıka – tolyp jatqan tereń syr... Jáýtikov Orynbek Ahmetbekulynyń matematıkaǵa qosqan úlesi» atty ıntellektýaldy saıysqa túskeli otyr. Bul sát – bizdiń jastarymyz úshin tájirıbe almasý sáti dep te aıtýǵa bolady. Sondyqtan búgingi saıysta bolashaq mamandar kásibı shyǵarmashylyq izdenis nátıjelerin usyna otyryp, jańa qyrynan tanylmaq.

Shaqyramyz, kelińder jarysýǵa,
Kúsh, óner, bilimmenen alysýǵa
Bar ónerdi salaıyq, ortamyzǵa,
Qanekı, kim shyǵady saıysýǵa.

Sonymen, saıyskerlermen tanysyp ótsek. Top basshylary komanda múshelerimen tanystyrady .
(Top basshylary ınteraktıvti taqtanyń súıekshe quralyn paıdalaný arqyly saıysqa qatysý kezegin anyqtaıdy.)

Intellektýaldy olımpıadanyń maqsaty:

- Elbasymyz N.Á.Nazarbaev bilim qoryn jasaý maqsatynda 2002 jyldan bastap ıntellektýaldyq olımpıada uıymdastyrý qajettiligin basa aıtqan bolatyn. Qazaqstannyń talantty jastaryn qoldaý, úzdikterdi anyqtaý, aqyl-oıǵa áser etetin jarys uıymdastyrý bolashaq mamandarynyń sheberlikterin shyńdaý, kásibı daǵdylaryn damytý;

- HHİ ǵasyr talabyna saı, básekege barynsha qabiletti, tolerantty tulǵa qalyptastyrý;
- bolashaq mamandardyń jan-jaqty, sheber, saýatty bolyp qalyptasýyna jaǵdaı jasaý;
- stýdentterdiń ózara tájirıbe almasyp, kásibı shyǵarmashylyq izdenispen jumys jasaýyna baǵyt-baǵdar berý.

Intellektýaldy olımpıadanyń barysy:

İ. Blıs - týrnır
İİ. Tańdaý-tabys
İİİ. Logıkalyq suraqtar
IV. Beıne suraqtar
V. Praktıkalyq tapsyrmalar
Vİ. Fınal. Kapıtandar saıysy

Biz daıynbyz bul saıysqa dostarym,
Kórsetemiz bizde qandaı kúsh baryn
Alǵa qoıǵan maqsatymyz bir eken
Sátti bolsyn saparlaryń árdaıym! – deı kele oıynshylarymyzǵa sát-sapar tileı otyryp, saıysymyzdy bastaımyz.

İ KEZEŃ. BLIS – TÝRNIR

İ kezeńde ár topqa 5 jyldamdatpa suraqtarynan qoıylady. Suraqqa «ıá» nemese «joq» dep anyq-naqty jaýap berýi tıis. Ár suraqqa 10 upaıdan esepteledi. Upaı sandary baǵalaý paraǵyna jazylady.

Suraqtar:
İ topqa:
1. Jáýtikov Orynbek 1911 jyly dúnıege keldi (ıá)
2. 5-ti 0-ge bólgende shyǵyndysy 1 (joq)
3. O.Jáýtikov Qazaqstan memlekettik syılyǵynyń laýreaty ataǵyn 1976 jyly ıelendi (ıá)
4. Ǵasyr - eń úlken ýaqyt ólshemi birligi (ıá)
5. O.Jáýtikov hımıa-bıologıa ǵylymynyń doktory (joq)

İİ topqa:
1. Jáýtikov Orynbek Qarqaraly qalasyndaǵy mekteptiń túlegi (ıá)
2. 16 sanynyń kvadraty 256? (ıá)
3. Vektor baǵyttalmaǵan kesindi? (joq)
4. O.Jáýtikov 1974 jyly Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylymı jáne tehnıka qaıratkeri ataǵyn ıelendi (ıá)
5. Úshburyshtyń buryshtarynyń qosyndysy 3600-qa teń (joq)

İİİ topqa:
1. 8 sanynyń kvadraty 56? (joq)
2. Bıyl O.Jáýtikov atyndaǵy mektepke 40 jyl (ıá)
3. O.Jáýtikov 1962 jyly Qazaqstan Ǵylym akademıasynyń akademıgi atandy. (ıá)
4. 1974 jyly O.Jáýtikovke Reseıdiń eńbek sińirgen ǵylymı jáne tehnıka qaıratkeri ataǵy berildi (joq)
5. Kvadrat – barlyq qabyrǵalary teń bolatyn tik tórtburysh (ıá)

İÚ topqa:
1. 1961 jyly O.Jáýtikov fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, profesor ataǵyn ıelendi. (ıá)
2. 2-ge qaldyqpen bólinetin sandy jup san dep ataımyz (joq)
3. 0-di 4-ke bólgende shyǵyndysy 4 (joq)
4. O.Jáýtikov atyndaǵy mekteptiń dırektory Qaırosh Bekseıituly Maqyshov (ıá)
5. 15 sanynyń kvadraty 175 (joq)

İİ KEZEŃ: TAŃDAÝ-TABYS

İİ kezeńde 3 baǵyt boıynsha 4 deńgeılik tapsyrma berilip, ár tapsyrma 10-nan 40-qa deıingi upaımen baǵalanady. Jaýap bere almaǵan jaǵdaıda suraq qarsylas komandaǵa ótedi.

ALGEBRA:
10 upaı:
Keri trıgonometrıalyq fýnksıalardy ata. (Arksınýs, arkkosınýs, arktangens, arkkotangens)
20 upaı:
fýnksıasynyń grafıgi (gıperbola)
30 upaı:
Vıet teoremasy

40 upaı:
fýnksıanyń anyqtalý oblysyn tap.
GEOMETRIA:
10 upaı:
Pıfagor teoremasy
(Tikburyshty úshburyshtyń gıpotenýzasynyń kvadraty onyń katetteriniń kvadrattarynyń qosyndysy teń bolady)
20 upaı:
Romb degenimiz ne?
(Barlyq qabyrǵalary teń bolatyn paralelogram)
30 upaı:
Trapesıanyń aýdany
Trapesıanyń aýdany onyń tabandarynyń jarym qosyndysy men bıiktiginiń kóbeıtindisine teń bolady.
40 upaı:
Úshburyshtyń aýdany úshin Geron formýlasy

SHYǴYS MATEMATIKTERİ:
10 upaı:
Ol – álemge áıgili oıshyl, fılosof, sosıolog, matematık, fızık, astronom, botanık, lıngvısık, logıka jáne mýzyka zertteýshisi (Ál-Farabı)
20 upaı:
Ol – Qazaqstan Ulttyq Ǵylym akademıasynyń akademıgi, fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory (Asqar Jumadildaev)
30 upaı:
Ol – ǵalym, fızıka–matematıka ǵylymdarynyń doktory, profesor, Qazaqstan Ǵylym akademıasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylymı jáne tehnıka qaıratkeri, Qazaqstannyń Memlekettik syılyǵynyń laýreaty (Orynbek Jáýtikov)
40 upaı:
Ol – akademık, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, matematıka ǵylymdarynyń doktory (Muhtarbaı Ótelbaev)

İİİ kezeń: Logıkalyq suraqtar
İİİ kezeń tapsyrmasy boıynsha sizderge logıkalyq tapsyrmalar beriledi. Suraqqa durys jaýap bergen jaǵdaıda 20 baldyq upaıdy ıelenesizder.

Qyzyl tús
Suraq: Sýrette kóldeneńnen jáne tiginen ornalastyrylǵan jalpy áripterdiń qosyndysy berilgen. Áripterdiń sandyq mánin tabyńyzdar
S S S O 11
O Ý O Sh 13
Sh Ý Sh Sh 11
O O O S 9
8 21 8 7
Jaýaby:
3 3 3 2 11
2 8 2 1 13
1 8 1 1 11
2 2 2 3 9
8 21 8 7
S-3, O-2, SH-1, Ý-8

Sary tús
Suraq: Sýrette kóldeneńnen jáne tiginen ornalastyrylǵan jalpy áripterdiń qosyndysy berilgen. Áripterdiń sandyq mánin tabyńyzdar

T T T T 28
T T E E 30
E Ch S T 20
S S Ch E 16
25 19 20 30

Jaýaby:
7 7 7 7 28
7 7 8 8 30
8 2 3 7 20
3 3 2 8 16
25 19 20 30
T-7, E-8, CH-2, S-3

Kók tús
Suraq: Fıgýralar sandarmen belgilengen bolsa,

Jaýaby: 12

Jasyl tús
Suraq:
Suraqta berilgen shartqa baılanysty suraq belgisiniń ornyna sáıkes keletin sandy tabyńyz

Jaýaby: 1
İÚ kezeń. «Beınesuraq»
İÚ kezeń tapsyrmasy boıynsha sizderge beınesuraq qoıylady. Suraqqa durys jaýap bergen jaǵdaıda 30 baldyq upaıdy ıelenesizder. Jaýap bere almaǵan jaǵdaıda suraq qarsylas komandaǵa ótedi.

1. Buldyryqova Balǵyn – kolejdiń «Negizgi matematıka páni muǵalimi» mamandyǵynyń M-L-10 tobynyń stýdenti
Suraq:
Akademık Orynbek Jáýtikovtyń joǵary oqý oryndaryna arnalǵan eń alǵash qazaq tilindegi oqýlyǵy jáne ol qaı jyly jaryq kórgen?
Jaýaby:
«Matematıkalyq analız kýrsy» 1958 jyl

2. Mahambetova Ásem – kolejdiń Bastaýysh bilim berý (matematıka)» mamandyǵynyń BM-L-09 tobynyń stýdenti
Suraq:
O.Jáýtikov qandaı marapattarǵa ıe bolǵan?
Jaýaby:
Orynbek Jáýtikov Ǵylymı-pedagogıkalyq kadrlardy daıarlaǵany úshin Oktábr revolúsıasy, eki ret «Qurmet belgisimen», Qazaq KSR Joǵary Keńesi Prezedıýmynyń Qurmet gramotalarymen marapattalǵan

3. Janábilova Úmitaı – kolejdiń Bastaýysh bilim berý (matematıka)» mamandyǵynyń BM-L-09 tobynyń stýdenti
Suraq:
Orynbek Jáýtikov qandaı joǵarǵy oqý oryndaryn támamdaǵan?
Jaýaby:
Abaı atyndaǵy Qazaq Ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetin jáne Sankt-Peterbýrg memlekettik Ýnıversıtetin támamdaǵan

4. Álı Meıirimkúl – kolejdiń «Negizgi matematıka páni muǵalimi» mamandyǵynyń M-L-10 tobynyń stýdenti
Suraq: Orynbek Jáýtikovtiń negizgi ǵylymı eńbekteri qandaı salalarǵa arnalǵan?

Jaýaby:
Negizgi ǵylymı eńbekteri qozǵalystyń ornyqtylyq teorıasyna, matematıka, fızıka teńdeýlerine, dıfferensıaldyq teńdeýlerdiń sheksiz júıelerine, teorıalyq jáne qoldanbaly mehanıkaǵa, matematıka tarıhy men onyń metodologıasyna arnalǵan.

V kezeń. Praktıkalyq tapsyrmalar

Ú kezeńde 4 topqa 4 esep beriledi. Esepti shyǵara alǵan top 20 upaıdy ıelenedi. Beriletin ýaqyt 2 mınýt

Vİ kezeń. Fınal. Kapıtandar saıysy

Fınalda komanda kapıtandary oıynyń ushqyrlyǵymen synǵa túsedi. Kapıtandarǵa «Randroýven» ádisi arqyly «Matematıka» sózi beriledi. Sońǵy áripinen matematıkalyq termın sóz jazyp, jalǵastyra beremiz. Ár sóz 10 upaıǵa baǵalanady.
Mysaly: Sheńber-radıýs-sektor-radıan-.....
Beriletin ýaqyt 1 mınýt.

Osymen bul saıysty tamamdasaq,
Bul jaıdy aıtamyz ba jaman bolsaq?
Úırendik bilmegendi osy joly,
Taǵy da úırenemiz aman bolsaq! - deı otyryp, «Matematıka – tolyp jatqan tereń syr... Jáýtikov Orynbek Ahmetbekulynyń matematıkaǵa qosqan úlesi» atty ıntellektýaldy olımpıadamyz da óz máresine jetti.

Saıysymyzdy qorytyndylaý úshin sóz kezegin saıysty túgel baqylap, toptarǵa ár kezeń boıynsha baǵa berip otyrǵan ádil qazylar alqasyna beremiz.
Zeıin qoıyp tyńdaǵandaryńyz úshin alǵys aıtamyz.