Mátindegi kúrdeli sózder
Men birneshe jyldan beri pedagogıka ǵylymdarynyń doktory N. A. Orazahynovanyń "Satylaı keshendi taldaý tehnologıasy" boıynsha sabaq ótkizip júrmin. Bul tehnologıanyń oqýshylarǵa teorıalyq bilimdi praktıkamen ushtastyra otyryp, ǵylymı negizde júıeli meńgertýde paıdasy ushan - teńiz dep esepteımin. Óz tájirıbemdi áriptesterimmen bóliskim keledi.
MÁTİNDEGİ KÚRDELİ SÓZDER
(6 - synyp)
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: 5 - synypta ótilgen materıaldardy eske túsire otyryp, kúrdeli sózderdi sózjasamdyq turǵydan satylaı keshendi taldaý (SKT) joldaryn qaıtalaý;
á) Damytýshylyq: SKT arqyly teorıalyq materıaldardy tildik qatynasym teorıasy (jazylym, aıtylym, tyńdalym, sóılesim) negizinde tájirıbe júzinde taldaı bilýge mashyqtandyrý, berilgen tapsyrmany saýatty, joǵary deńgeıde, shyǵarmashylyqpen oryndaı bilýge tóseldirý;
b) Tárbıelik: ár oqýshyny ana tilin jáne ulttyq qundylyqtarymyzdy baǵalaı bilýge baýlý.
Sabaqtyń tıpi: qaıtalaý sabaǵy.
Sabaqtyń túri: saıahat - sabaq.
Sabaqtyń ádisteri: suraý - jaýap, oqýlyqpen jumys, ınteraktıvti taqtamen jumys, satylaı keshendi taldaý, shyǵarmashylyq jumys, oıyn, ashyq test.
Kórnekiligi: Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, tirek syzbalary.
Jabdyqtar: ınteraktıvti taqta, vıdeoproektor, oramal, syrnaı.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, geografıa, orys tili, aǵylshyn tili, saz.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý
- Biz ónerli balamyz,
Tereń bilim alamyz.
Ana tilmen sýsyndap,
Sóz syryna qanamyz.
Qıyndyqtan qashpaımyz,
Jaqsy isterge bastaımyz.
Ylǵı alda bolamyz,
Kileń «bestik» alamyz.
Biz bilimdi bolamyz.
İİ Úı tapsyrmasy
1. Sınonım, antonım, frazeologızm, maqal - mátelder.
2. «Alpamys batyr» jyrynan sınonım, antonım, frazeologızm, maqal - mátelderdi taýyp jazyp kelý.
3. Óz qalaýy boıynsha úsh sózge fonologıalyq taldaý, yqshamdaý prınsıpimen órnekteý.
İİİ Jańa sabaq
Oı qozǵaý
- Balalar, bizder 5 - synypta týyndy sózderdiń túrlerimen tanysqan bolatynbyz. Týyndy sózder qandaı jolmen jasalatyn edi?
- Jurnaq jalǵaný arqyly, birigý jolymen, qosarlaný jáne tirkesý arqyly jasalady.
- Iá, durys aıtasyńdar. Eki nemese odan da kóp túbirlerden birigý, qosarlaný, tirkesý arqyly quralyp, jańa leksıkalyq maǵyna bildiretin sózderdi qandaı sózder dep ataımyz?
- Kúrdeli sózder dep ataımyz.
- Durys. Endeshe, bizdiń búgingi sabaǵymyz «Mátindegi kúrdeli sózder» dep atalady. Bul sabaqta bizder birigý, qosarlaný, tirkesý jolymen jasalǵan sózderge satylaı keshendi taldaý jasaımyz.
Taqtaǵa kúnniń jady men sabaqtyń taqyryby jazylady.
Interaktıvti taqtadan kúrdeli sózderdiń tirek syzbasy kórsetiledi.
Muǵalim: - Mektebimizde qazaq tili men ádebıeti pánderiniń aptalyǵy ótip jatyr. Aptalyq qalaı atalady?
- Pándik aptalyq 22 qyrkúıek – Qazaqstan halyqtarynyń Til merekesine oraı «Ana tilim – asyl oıdyń bulaǵy» dep atalǵan.
- Bizdiń sabaǵymyz da osy merekege oraı ana tilimizge baılanysty bolmaqshy. Interaktıvti taqtaǵa nazar aýdaraıyq. Ne kórip otyrmyz?
- Qazaqstannyń kartasyn kórip otyrmyz.
- Iá, biz osy elimizdiń kartasynda kórsetilgen
kórnekti qalalarǵa saıahatqa jasaı otyryp, sol qalalardan shyqqan tanymal tulǵa, aqyn - jazýshylarymyzdyń til týraly qanatty sózderimen tanys bolamyz.
Saıahatqa shyqpas buryn kúrdeli sózderge baılanysty bilimimiz qandaı dárejede ekenin tekserip alaıyq. Ol úshin oqýlyqtaǵy 50 - jattyǵýdy oryndaımyz. Jattyǵýda tapsyrmalar 3 bólimnen turady. 3 qatardaǵy oqýshylar 3 bólimdi oryndaıdy.
Oqýlyqpen jumys.
50 - jattyǵý. Kúrdeli sózderdiń túrlerin ajyratý.
İ qatar – 1 - bólim
Aqbilek – birikken sóz,
Alyp - ushyp - qos sóz,
Jaınamaz – birikken sóz,
Alańdaı berdi – tirkesti sóz.
İİ qatar – 2 - bólim
Qazaq kedeıleri – tirkesti sóz
İİİ qatar – 3 - bólim
Malaı bala – tirkesti sóz
Alǵashqy aıaldaıtyn qalamyz – Taraz qalasy.
- Jambyl oblysynda dúnıege kelgen qalamger kim?
- Baýyrjan Momyshuly.
- Baýyrjan Momyshuly jaıynda ne bilemiz?
- Uly Otan soǵysyna qatysqan jazýshy.
- Dańqty general - maıor Panfılov basqarǵan atqyshtar dıvızıasynyń quramynda bolǵan. Soǵystyń sońǵy jyldarynda gvardıalyq dıvızıany basqarǵan.
- Elimiz táýelsizdik alǵannan keıin N. Nazarbaevtyń jarlyǵymen «Halyq qaharmany» ataǵy berildi. Óz ómirinde kórgen - bilgenderin arqaý etken birneshe romandary men povesteri bar.
- Durys aıtasyńdar. Baýyrjan Momyshuly halqymyzdyń salt - dástúrin óte jaqsy bilgen jáne qurmettegen.
Taqtaǵa nazar aýdaraıyq. Til týraly batyr atamyz qandaı qanatty sóz qaldyrdy eken?
Anamyzdyń aq sútimen boıymyzǵa daryǵan tilimizdi umytý - búkil ata - babamyzdy, tarıhymyzdy umytý. (B. Momyshuly)
MÁTİNDEGİ KÚRDELİ SÓZDER
(6 - synyp)
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: 5 - synypta ótilgen materıaldardy eske túsire otyryp, kúrdeli sózderdi sózjasamdyq turǵydan satylaı keshendi taldaý (SKT) joldaryn qaıtalaý;
á) Damytýshylyq: SKT arqyly teorıalyq materıaldardy tildik qatynasym teorıasy (jazylym, aıtylym, tyńdalym, sóılesim) negizinde tájirıbe júzinde taldaı bilýge mashyqtandyrý, berilgen tapsyrmany saýatty, joǵary deńgeıde, shyǵarmashylyqpen oryndaı bilýge tóseldirý;
b) Tárbıelik: ár oqýshyny ana tilin jáne ulttyq qundylyqtarymyzdy baǵalaı bilýge baýlý.
Sabaqtyń tıpi: qaıtalaý sabaǵy.
Sabaqtyń túri: saıahat - sabaq.
Sabaqtyń ádisteri: suraý - jaýap, oqýlyqpen jumys, ınteraktıvti taqtamen jumys, satylaı keshendi taldaý, shyǵarmashylyq jumys, oıyn, ashyq test.
Kórnekiligi: Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, tirek syzbalary.
Jabdyqtar: ınteraktıvti taqta, vıdeoproektor, oramal, syrnaı.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, geografıa, orys tili, aǵylshyn tili, saz.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý
- Biz ónerli balamyz,
Tereń bilim alamyz.
Ana tilmen sýsyndap,
Sóz syryna qanamyz.
Qıyndyqtan qashpaımyz,
Jaqsy isterge bastaımyz.
Ylǵı alda bolamyz,
Kileń «bestik» alamyz.
Biz bilimdi bolamyz.
İİ Úı tapsyrmasy
1. Sınonım, antonım, frazeologızm, maqal - mátelder.
2. «Alpamys batyr» jyrynan sınonım, antonım, frazeologızm, maqal - mátelderdi taýyp jazyp kelý.
3. Óz qalaýy boıynsha úsh sózge fonologıalyq taldaý, yqshamdaý prınsıpimen órnekteý.
İİİ Jańa sabaq
Oı qozǵaý
- Balalar, bizder 5 - synypta týyndy sózderdiń túrlerimen tanysqan bolatynbyz. Týyndy sózder qandaı jolmen jasalatyn edi?
- Jurnaq jalǵaný arqyly, birigý jolymen, qosarlaný jáne tirkesý arqyly jasalady.
- Iá, durys aıtasyńdar. Eki nemese odan da kóp túbirlerden birigý, qosarlaný, tirkesý arqyly quralyp, jańa leksıkalyq maǵyna bildiretin sózderdi qandaı sózder dep ataımyz?
- Kúrdeli sózder dep ataımyz.
- Durys. Endeshe, bizdiń búgingi sabaǵymyz «Mátindegi kúrdeli sózder» dep atalady. Bul sabaqta bizder birigý, qosarlaný, tirkesý jolymen jasalǵan sózderge satylaı keshendi taldaý jasaımyz.
Taqtaǵa kúnniń jady men sabaqtyń taqyryby jazylady.
Interaktıvti taqtadan kúrdeli sózderdiń tirek syzbasy kórsetiledi.
Muǵalim: - Mektebimizde qazaq tili men ádebıeti pánderiniń aptalyǵy ótip jatyr. Aptalyq qalaı atalady?
- Pándik aptalyq 22 qyrkúıek – Qazaqstan halyqtarynyń Til merekesine oraı «Ana tilim – asyl oıdyń bulaǵy» dep atalǵan.
- Bizdiń sabaǵymyz da osy merekege oraı ana tilimizge baılanysty bolmaqshy. Interaktıvti taqtaǵa nazar aýdaraıyq. Ne kórip otyrmyz?
- Qazaqstannyń kartasyn kórip otyrmyz.
- Iá, biz osy elimizdiń kartasynda kórsetilgen
kórnekti qalalarǵa saıahatqa jasaı otyryp, sol qalalardan shyqqan tanymal tulǵa, aqyn - jazýshylarymyzdyń til týraly qanatty sózderimen tanys bolamyz.
Saıahatqa shyqpas buryn kúrdeli sózderge baılanysty bilimimiz qandaı dárejede ekenin tekserip alaıyq. Ol úshin oqýlyqtaǵy 50 - jattyǵýdy oryndaımyz. Jattyǵýda tapsyrmalar 3 bólimnen turady. 3 qatardaǵy oqýshylar 3 bólimdi oryndaıdy.
Oqýlyqpen jumys.
50 - jattyǵý. Kúrdeli sózderdiń túrlerin ajyratý.
İ qatar – 1 - bólim
Aqbilek – birikken sóz,
Alyp - ushyp - qos sóz,
Jaınamaz – birikken sóz,
Alańdaı berdi – tirkesti sóz.
İİ qatar – 2 - bólim
Qazaq kedeıleri – tirkesti sóz
İİİ qatar – 3 - bólim
Malaı bala – tirkesti sóz
Alǵashqy aıaldaıtyn qalamyz – Taraz qalasy.
- Jambyl oblysynda dúnıege kelgen qalamger kim?
- Baýyrjan Momyshuly.
- Baýyrjan Momyshuly jaıynda ne bilemiz?
- Uly Otan soǵysyna qatysqan jazýshy.
- Dańqty general - maıor Panfılov basqarǵan atqyshtar dıvızıasynyń quramynda bolǵan. Soǵystyń sońǵy jyldarynda gvardıalyq dıvızıany basqarǵan.
- Elimiz táýelsizdik alǵannan keıin N. Nazarbaevtyń jarlyǵymen «Halyq qaharmany» ataǵy berildi. Óz ómirinde kórgen - bilgenderin arqaý etken birneshe romandary men povesteri bar.
- Durys aıtasyńdar. Baýyrjan Momyshuly halqymyzdyń salt - dástúrin óte jaqsy bilgen jáne qurmettegen.
Taqtaǵa nazar aýdaraıyq. Til týraly batyr atamyz qandaı qanatty sóz qaldyrdy eken?
Anamyzdyń aq sútimen boıymyzǵa daryǵan tilimizdi umytý - búkil ata - babamyzdy, tarıhymyzdy umytý. (B. Momyshuly)
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.