InfoHub Logo

Kúndelikti sabaq jospary, ádebıet 5 synyp
Taqyryptar:
61. Mazmundama. Qus – tabıǵat perzenti
62. Mazmundama. Apam

Sabaq jospary
1. Pán aty: ádebıeti
2. Synyby: 5
3. Kúni, aıy, jyly:
4. Toqsan:
5. Muǵalim:
Sabaqtyń taqyryby: Mazmundama
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylardy shyǵarmashylyq qabiletterin bekitý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, tabıǵatty aıalaýǵa tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: oqýshylardyń jazbasha til mádenıetin damytý.
Sabaqtyń tıpi: baqylaý sabaǵy.
Sabaqtyń túri: mazmundama
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, túsindirý, jazba jumysy.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dıktanttar men mazmundamalar jınaǵy.
Pánaralyq baılanys: til, ádebıet.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.

İİ. Oqýshylardy mazmundama mátinimen tanystyrý.
Qus – tabıǵat perzenti
Kóktem kúshine enip, búkil dala qustardyń ásem únine bólendi.
Atamyz qazaq qashan da qus ataýlyny erte zamannan erekshe qurmettep kelgen. Qyran búrkit, alǵyr qarshyǵa, kók daýyl suńqar, ushqyr tuıǵyn baýlyp, olardy qıanǵa salyp, ónerin qumarta tamashalaǵan. Qus bitkendi jábirleýdi ózderine raqymsyzdyq, qıanat kórgen. Bul jóninde el aýzynda mynadaı bir ańyz bar.
Jońǵar shapqynshylyǵy kezinde adamdar el - jurtyn tastap, bas saýǵalap,
jan - jaqqa qashqany belgili. Sonda jaý kele jatqan jolda ataqty Tóle bı kóshpeı, jalǵyz úı qalyp qoıypty. Entelep kelip bas qoıǵan jaý esh qapersiz jurtta otyrǵan jalǵyz úıdi kórip, onyń bul qylyǵyna tań - tamasha qalady. Óktem jaý ordaǵa kelip oıran salmaq bolǵanda, Tóle bı shyǵyp:
- Eı, adamzattyń balalary! Bıyl kóktemde shańyraǵyma qarlyǵash uıa salyp edi. Qazir sol uıada onyń qyzylshaqa balapandary jatyr. Solardy aıap, ózgelerge uqsap údere kóshpeı, shańyraǵymdy, joldaryńda qalyp qoıdym. Eń bolmasa, sol balapandardy aıańdar. Ózime tıseńder de, shańyraǵyma tımeńder, - dep, ótinish jasaǵan eken deıdi.
Sonda jaýyzdyǵymen álemge aty jaıylǵan jońǵar basqynshylarynyń ózi Tóle bıdiń asqan adamgershiligine rıza bolyp, onyń shańyraǵyna tıispegen kórinedi.
Saıatshylyq – úlken óner, ata saltymyz. Saıatshylyq qurý – ań - qusty qyryp joıý degen sóz emes, qaıta oǵan qamqor bolý, janashyrlyq etý degen sóz. El arasynda ańdar men qustardyń qaısysynyń qaı ýaqytta ósip - kóbeıetinin, júretin jerin, olardyń mekendeıtin, jaıylatyn ornyn, júris - turys, minez - daǵdysyn óte jaqsy biletin adamdar kóp. Olar ań - qustyń ósip - kóbeıetin kezinde mazasyn almaıdy, úrkitpeıdi, qaıta qamqor bolyp júredi. Qazaq saltynda jalt etkendi jambastan, búlk etkendi búırekten, syrt etkendi sıraqtan tıgizetin, quralaıdy kózge atqan mergenderdiń ózi ań - qustyń bárine birdeı tıe bermeıdi, qalaǵanyn ǵana tańdap atatyn bolǵan. Óıtkeni Tabıǵat - ana árkimnen ózgege zalalyn tıgizbeı, qajet tap basyp taýyp alýdy, ózin aıalaýdy, shapaǵatty kózben qaraýdy qalaıdy.
Mazmundaý jospary:
1. Atalar qurmeti.
2. Ańyz izimen.
3. Saıatshylyq degen ne?
4. Qus – tabıǵat.
5. Ata – baba dástúrin saqtaý.

Sózdik jumysy:
bas saýǵalaý, qapersiz.
İV. Sabaqtyń aıaqtalýy.

Sabaq jospary
1. Pán aty: ádebıeti
2. Synyby: 5
3. Kúni, aıy, jyly:
4. Toqsan: İV
5. Muǵalim:
Sabaqtyń taqyryby: Mazmundama
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylardy óz oılaryn erkin ári saýatty jetkizýge daǵdylandyrý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy adamgershilikke, meıirimdilikke tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: oqýshylardyń ádebı dúnıetanymdaryn keńeıtý, jazbasha til mádenıetin damytý.
Sabaqtyń tıpi: baqylaý sabaǵy.
Sabaqtyń túri: shyǵarma
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, túsindirý, jazba jumysy, mánerlep oqý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dıktanttar men mazmundamalar jınaǵy.
Pánaralyq baılanys: til.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.

İİ. Oqýshylardy mazmundama mátinimen tanystyrý.
Apam
Apamnyń minezi qyzyq. Áli kúnge sheıin aınalyp - tolǵanyp, óbektep júrgeni. Meniń er jetip, eresekter qataryna qosylyp, erte turyp, kesh jatqanymda jumysy da joq. Basym jastyqqa tıip, kózim uıqyǵa ketisimen mańdaıymnan ıiskep, shashymdy sıpap, qasymnan shyqpaıdy.
Keıde oıanyp, kózimdi ashpastan uzaq jatatynmyn. Ana meıiriminiń taýsylar, sarqylar shegi bolmaıtyn da shyǵar. Ár emirenýi sonaý keýdemniń túkpirinde uıyp qalǵan balalyq shaqtyń eljireýin qaıta qozdatyp ketetin eki - úsh uldan qalǵan jalǵyz «qońyr qozysy» bolǵanyma ózimdi kináli sanaımyn ba, jurt aldynda qabaq túısem, osyndaı ońasha shaqta alaqan ıisin qushyrlana simirip, sheksiz qýanyshqa bólenem. Anaǵa jeter ne bar eken?! Ana meıirimin almastyrar qudiret bar ma eken!
Búgin de apamnyń mańdaıyma tıgen jup - jumsaq erinderiniń lebimen kúlip oıandym. Ákem jumysqa ketip qalypty. Asyǵys atyp turdym. Apam ústel ústine taǵamdaryn jasap júr. Dalaǵa shyqtym. Ótkir jaryq kóze shaǵylysyp, ti qaratar emes.
Úıge kirip, apamnyń báıek bolǵanyna qaramastan, túregep turyp sýyq etten qarbytyp birer asadym da, oraýly tústik taǵamymdy qoltyǵyma qysyp, jumysqa kettim.
Kóz aldymnan apam ketpeı keledi... ásirese, jasy móldiregen janary áldenege zaryqqandaı, áldenege kóńili yntyǵyp, soǵan muńaıa qalǵandaı.
Jaıdary jaz ótip barady. Endi birer aıdan keıin myna jasyly azaıa bastaǵan dalaǵa kúz kelip túsedi. Ondaıda bul jerdiń surqy adam kórgisiz. Sirkirep jańbyr jaýady - aı kelip. Jerdiń mıy shyǵyp, aıaq attasań aqyretke aınalyp bitedi.
Aspanǵa qaraımyn. Noqattaı bop boztorǵaı tur qos qanatyn qaıshylap. Alysqa qaraımyn. Mańaı jap - jaryq. Kún kúıdirip barady. Aınalaıyn jaz ǵoı bul.
Taǵy da apamdy oılap kelemin. Uzaq sapar ómirimniń ashshy - tushshysyn, kúıinish - súıinishin eske alǵanda, qysqa ǵumyrdyń kúńgirt kúzine tap bolǵanyn sezetin bolar. Tap sol kezderde kóz jetpeske ketken jastyqtyń jaıdary jazyn saǵynyp, ishteı eljireıtin shyǵar. Sol kúıine ańsary aýǵanda tirliginiń qaıta ashylǵan gúlindeı, qaıta kóktegen quraǵyndaı men kórinetin shyǵarmyn. Óbekteıtini de sondyqtan bolar.
(S. Smataev, 334 sóz.)

Mazmundama boıynsha jospar qurý.
1. Ana minezi.
2. «Ananyń kóńili – balada,
Balanyń kóńili – dalada».
3. Oıatqan ana alaqany.
4. Ana kóńili.
5. Jaıdary jazdyń ótýi.
6. Kúz – kóńilsizdik belgisi.
7. Ómirdiń jazy, kúzi.

İV. Sabaqtyń aıaqtalýy.