InfoHub Logo

«Jańa tehnologıalardyń údemeli damyǵan zamanynda ómir súrip jatyrmyz. Gýgle kózildirikte ornalasqan kompúterler shyǵarýdy jolǵa qoıdy». «Aqyldy qabyrǵa sizdiń kez kelgen suraǵyńyzǵa qınalmaı-aq jaýap beredi». «Bir qýattanǵan Teslo avtokóligi 400 shaqyrymdyq qashyqtyqty eńseredi». «AQSH prezıdenti ozyq tehnologıamen jasalǵan robottyń jańa múmkinshilikterimen tanysty». «Úı kútýshi robottardyń qoldanylý shegi keńeıtildi». Bul oqtyn – oqtyn adamzatty tańqaldyrtyp, jarqyn bolashaqqa úmitpen qaratqyzatyn, «Sonda bizderde de...» degen tátti qıalǵa jeteletetin jańalyqtar. Osy tizbektiń ishinde eleń etkizer jańalyq bar eken. Ońtústik Koreıada aldymen tájirıbeden ótkizilgen robot muǵalimderdiń qabileti joǵary baǵalanǵany sol, endi olardy óndiristik jolmen jasap shyǵarý úshin zaýytqa tapsyrys berilgen. Tiri muǵalimder robotqa aıyrbastala bastasa bilimberý isi múldem jańa baǵyt alary sózsiz, al bala tárbıesin bolashaqta robotqa tapsyrmaq jer sharynyń turǵyndaryn ne kútip turmaq?

Álemde robottar muǵalimdik jumysqa jappaı kiristi delik, damyǵan elderden qalyspaımyz dep júrgen biz de jaǵalaı jar salyp «abattaný» joq robottanýǵa bel sheshe kiriser edik. Osylaı da osylaı dep aldymen otandyq telearnalardyń jańalyqtary súıinshileter. Sóıtip, eń alǵash ákelingen robot muǵalimder aýrýly vaksınasy bar Avstrıalyq sıyrlardyń kúıin keshedi dep boljasaq kóripkeldik bolmas. Ózimizge tán jemqorlyq sıaqty usaq - túıek saldarynan vırýsty robottar muǵalimdik qyzmetti shala atqaryp baryp, kósh júre túzelermen qaıta jabdyqtalar. Qaıta jabdyqtar sátte biraz qıyndyqtar shyǵatyny anyq. Ákesindeı adamǵa qol jumsaýdan taıynbas bizdiń oqýshylardyń aldyna robotty jiberý úshin, ony birqatar qorǵanys, kerek bolsa shabýyl tásilderine baǵyttaý qajet. Áıtpese, alǵashqy qaqtyǵysta – aq shet eldik aqsaýsaq robottaryńyz kabınettiń bir buryshynda qańyltyr qaqpaǵy maıysyp dármensiz kúı keshpek. Bul robottarǵa jetik bilimdi de kóp engize bermegen durys. Onyń ornyna bilim ordasynyń ákimshiligine aýadaı qajetti jan semirter jaqsy sózder men qyzdaı syzylǵan qylyq júktelsin. Sol kezde jan-jaqty bilimdi robot qýat kózine jartylaı qosylyp, «lábbaıshyl» robot energıaǵa toıǵanynsha keńelmek. Sóıtip birtindep bilimpaz robotyńyz da «lábbaıshyl» robotqa op-ońaı aınala salady. Al shet eldik muǵalim robottardy kóshe sypyrýǵa, tizim toltyrýǵa bizdiń jaqta qosymsha daǵdylandyratyny bylaı da túsinikti shyǵar. Árqashan bilim ordasynyń úlken úlken máselelerin eptilikpen, óziniń taýdaı bıik jeke abyroıyn sala júrip iske asyratyn, sondyqtan da qaramaǵyndaǵy muǵalimderi qudaıdaı tabynýy tıis bilim ordasynyń basshysyna robot muǵalimder qandaı qolaıly bolar edi. Máselen, senbilikke shyǵarý, saılaýǵa kómektesý, tizim jınaý úshin eshqandaı jınalys ashyp, túsindirý – májbúrleý túrinde sóz sóıleýdiń qajeti joq. Aıttyń bitti, robottaryń nusqaǵan jaǵyńa saldyr – gúldir etip kete barady. Teatrdaǵy konsert pe, premera ma, turǵyndarmen kezdesý me joǵarydan buıryq kelse boldy, mine bizdiń qyzmetkerler osy – dap daıyn. Al túgel robottansa múmkin bastyqtar da robottan taǵaıyndalar. Joq, ol múmkin emes, bizdiń qazaq dırektorlyqty ońaılyqpen qolynan shyǵara qoımas. Beretinin berip, oryntaǵyna jaıǵasqan soń, tipti qol astyndaǵylary robot bolsa  meıli, olardyń jyp-jyly súıispenshilikterine bólený sezimi basqa ǵoı. Robot bolǵan soń oǵan shókimdep jalaqysyn ósirýdiń keregi ne? Olardyń pikirin surap áýre bolmańyz, oqýlyqty kim jazsyn báribir, jansyz zat mán bermes, tıisti mindetin atqaryp tura bermek.

Bizde álemdik ozyq úlgiden alynǵan, biraq ózgeshe sıpatqa engen UBT bar. Jańa muǵalim – robotqa ony da táptishtep túsindirý qajet. Oqýshylardyń myna bóligi UBT – ǵa barmaıtyndar, oǵan kóp ýaqyt shyǵyndaýdyń qajeti shamaly, óz atyn saýatsyz jazsa da kóńil aýdarmańyz, al UBT – ǵa baratyndar jyldap testpen tómpeshteledi. Suraqqa durys jaýap bir bólek te, ol jaýaptyń talqylanýy bir basqa emes pe? Bizdiń bilimberýde mektep bitirýshińiz test suraǵyna, mánisine barmaı – aq avtomatty túrde jaýap bere berse bolǵany. Qanshama daıyndyqpen kelip, bir ret atylatyn zeńbirek sıaqty, UBT – dan soń mektep bitirýshiniń alǵan bilimi kereksiz aqparat retinde sanadan óshiriletini eshkimdi tolǵandyrmas. Al shet eldik robotqa keıbir aqshaly ata ananyń ul – qyzy eshqandaı bilimsiz – aq UBT - nyń joǵary nátıjesine qol jetkizetinin túsindirý qıynǵa soǵatyn shyǵar, múmkin, «sıqyrshylyq» dep kórermiz.

Japon roboty japondyq tárbıemen, aǵylshyn roboty aǵylshyn tárbıesimen júkteletinine tań qala qoımassyz. Bizdiń elde bul muǵalim robotyńyzǵa balalarǵa beretin tárbıe retinde qazaqy dástúr engiziler me eken? Qaıdam?! Daıyn jahandyq tárbıe turǵanda qazaqy saltty qaıtsyn, endi biraz kóz úshin...

Muǵalimmin bul kúnde, robot emespin be ózi?!    

Ibraev Nurlan Balhashuly. Oqytýshy

---