Muqaǵalı Maqataev ǵasyr aqyny
Muqaǵalı Maqataev ǵasyr aqyny
«Ómirim, sirá da, áriden bastalǵan,
Áriden bastalyp, máńgige tastalǵan...»
Jospar.
İ. Kirispe.
1. Aqıyq aqyn
İİ. Negizgi bólim
2. ”Ǵasyr aqyny”
İİİ. Qorytyndy
Ǵajaıyp aqyndardyń biri – Muqaǵalı Maqataev kishkentaı bala kezinen bastap qanshama qıynshylyq kórse de, moıymaı óleń – jyrǵa áýes bolǵan. Alǵashqy óleńderin on - on bir jasynan bastap jaza bastaǵan Muqaǵalı atamyz kóptegen taqyryptarǵa qalam sermegen aqıyq aqyndardyń birine aınaldy. Aqynnyń ǵumyrly poezıasy búgingi tańda barsha jurttyń júreginen berik oryn alyp, qýanyshy men qaıǵysyn bólisetin aınymas jan serigine aınaldy. Muqaǵalıdyń óleńderi shyn shabyttyń, qıyn kúızelis pen shyn qýanyshtan, shyn saǵynyshtan týǵan. Aqyn uly sezimge bas ıip, óz óleńderinde mahabbat taqyrybyn keńinen sýrettegen. Muqaǵalı atanyń ár óleńi óziniń maǵynasymen, shynaıylyǵymen, tazalyǵymen oqyrmanyn ózine baýrap alady jáne oı salady.
Aqynnyń ózi «Eger sizder shynymen meniń ómirbaıanymdy, shyǵarmashylyǵymdy zerttemek bolsańdar, ondy men ne jazam, sonyń bárin túgel oqyp shyǵýdy umytpaǵaısyzdar. Men óz óleńderimnen bólip qaramaýlaryńyzdy ótinem» degen eken.
Týǵan jerine, óz Otanyna arnaǵan óleńin ádebıettik oqýdan jattap, jatqa aıtqan kezde meniń boıymdy patrıottyq sezim bılep alǵandaı boldy. Mine, aqynnyń qudirettiligi osynda eken ǵoı dep oıladym.
Muqaǵalı atamyzdyń áserli jyrlary ár qazaqtyń júregin jaýlap aldy. Sondyqtan da osyndaı aqynyna halqy «Ǵasyr aqyny» degen at berdi.
Muqaǵalı atamyzdyń jyryn tyńdaıtyn, súıip oqıtyn urpaǵy bar da, aty sanamyzda máńgige qalady.
Muqaǵalı murasy, marjan poezıa – máńgilik, bolashaq urpaqtyń enshisi, qadirleıtin murasy.
Aqynnyń sózi ólmese, ózi de ólmegeni. Muqaǵalı – jalpyhalyqtyq, ulttyq tulǵa. Árbir óleńin oqyǵanda, onyń qazaq ekenin jazbaı tanısyń, ult aqyny ekenin aıqyn ańǵarasyń.
Muqaǵalı Maqataev qaı taqyrypqa barsa da, ne týraly jazsa da, shyǵarmalarynyń astaryna adamnyń ǵumyry men taǵdyry aıtylady.
Poezıa! Aqyn rýhy – ult rýhynyń ajyramas bólshegi. Muqaǵalı Maqataev – eshqashan ortaımaıtyn, eshqashan sónbeıtin mol qazyna qaldyrǵan aqyn.
Muqaǵalı Maqataevta qazaqtyń arý - aqyndaryn erekshe ardaq tutqan. Bárine de asa zor yqylaspen qarady. Jyly sózin ǵana aıtyp qoıǵan joq, otty jyrlaryn da arnady.
Sondaı ólmes týyndylarynyń biri – aqyn Farıza Ońǵarsynovaǵa arnalǵan ǵajaıyp óleńi.
- Farıza! Farızajan! Farıza - qyz,
Ómirde aqyndardyń bári jalǵyz...
Shydaı - shydaı aqyry jalyǵarmyz,
Birimizden birimiz arylarmyz.
Bizderdi de joqtaıtyn jan bolsa eger,
Shań basqan arhıvterden tabylarmyz, - dep bastalatyn bul óleń osy kúni qazaq jastary jatqa biletin, tipti án ǵyp aıtatyn óte tanymal shyǵarma.
Sol jyrdyń bir tusynda:
- Janarymdy tumanmen tumshaladym.
... Serippesi úzilip tur sadaǵym!
Jigitinen qazaqtyń dos taba almaı,
Qyz da bolsań men saǵan muń shaǵamyn!
Aýyrlar dep oılap pa em munsha halim!- degen joldar da bar. Aqyn - júrek nege osynsha taryqty eken? Nege qazaqtyń jigitteri bir - birine tym salqyn? Nege talanttar taǵdyry taıǵanaq, joly aýyr?
Álde... Muqaǵalı Farızany arý - aqyn bola tura Mahambet - minez baıqatyp júrgen órligi úshin unatty ma? Sol úshin basyn ıip, «Men senimen dos bolamyn» dep kóńil túkpirindegi asyl sezimin aqtaryp saldy ma?
Álde... Muqaǵalı aqyn da osy óleńdi jazyp otyryp, baıaǵy balǵyn shaǵyn saǵyna eske túsirdi me eken! Anasynyń áldıi – besik jyry sanasynda áýez bolyp turyp aldy ma eken? Búginde Muqaǵalı murasy - kópshiliktiń júreginen oryn ala bildi.
Qalaı desek te, aqyndarymyzdyń bolǵany, aramyzda jaırańdap júrgeni, syrly óleń órnektegeni ǵajap nárse ǵoı!
Qoryta kele aıtarym, «Ǵasyr aqyny» atanǵan Muqaǵalıdiń barlyq eńbegi tutastaı alǵanda, ótken ǵasyrdyń asyl muralar qataryna jatady. Óleńmen de, ómirmen de búkpesiz qaýyshyp, qaltaryssyz súıgen aqyn júregi sońǵy demine deıin kirshiksiz sezim órtinde ótti. Aqynnyń ár óleńinde, ár shýmaǵynda búkpesiz, aqjarqyn kóńilmen sazdy syr tógip otyrǵandaı. Óleńniń yrǵaǵynan da, terbelisinen de aqynnyń qımylyn, daýysyn, mánerin estip, minez - qulqyn tanımyz. Óıtkeni ol óleńnen, ónerden syr irikken emes. Óleńge óz jan dúnıesin ashty, óleńniń syrly qupıalaryn jarıa etti.
«Ómirim, sirá da, áriden bastalǵan,
Áriden bastalyp, máńgige tastalǵan...»
Jospar.
İ. Kirispe.
1. Aqıyq aqyn
İİ. Negizgi bólim
2. ”Ǵasyr aqyny”
İİİ. Qorytyndy
Ǵajaıyp aqyndardyń biri – Muqaǵalı Maqataev kishkentaı bala kezinen bastap qanshama qıynshylyq kórse de, moıymaı óleń – jyrǵa áýes bolǵan. Alǵashqy óleńderin on - on bir jasynan bastap jaza bastaǵan Muqaǵalı atamyz kóptegen taqyryptarǵa qalam sermegen aqıyq aqyndardyń birine aınaldy. Aqynnyń ǵumyrly poezıasy búgingi tańda barsha jurttyń júreginen berik oryn alyp, qýanyshy men qaıǵysyn bólisetin aınymas jan serigine aınaldy. Muqaǵalıdyń óleńderi shyn shabyttyń, qıyn kúızelis pen shyn qýanyshtan, shyn saǵynyshtan týǵan. Aqyn uly sezimge bas ıip, óz óleńderinde mahabbat taqyrybyn keńinen sýrettegen. Muqaǵalı atanyń ár óleńi óziniń maǵynasymen, shynaıylyǵymen, tazalyǵymen oqyrmanyn ózine baýrap alady jáne oı salady.
Aqynnyń ózi «Eger sizder shynymen meniń ómirbaıanymdy, shyǵarmashylyǵymdy zerttemek bolsańdar, ondy men ne jazam, sonyń bárin túgel oqyp shyǵýdy umytpaǵaısyzdar. Men óz óleńderimnen bólip qaramaýlaryńyzdy ótinem» degen eken.
Týǵan jerine, óz Otanyna arnaǵan óleńin ádebıettik oqýdan jattap, jatqa aıtqan kezde meniń boıymdy patrıottyq sezim bılep alǵandaı boldy. Mine, aqynnyń qudirettiligi osynda eken ǵoı dep oıladym.
Muqaǵalı atamyzdyń áserli jyrlary ár qazaqtyń júregin jaýlap aldy. Sondyqtan da osyndaı aqynyna halqy «Ǵasyr aqyny» degen at berdi.
Muqaǵalı atamyzdyń jyryn tyńdaıtyn, súıip oqıtyn urpaǵy bar da, aty sanamyzda máńgige qalady.
Muqaǵalı murasy, marjan poezıa – máńgilik, bolashaq urpaqtyń enshisi, qadirleıtin murasy.
Aqynnyń sózi ólmese, ózi de ólmegeni. Muqaǵalı – jalpyhalyqtyq, ulttyq tulǵa. Árbir óleńin oqyǵanda, onyń qazaq ekenin jazbaı tanısyń, ult aqyny ekenin aıqyn ańǵarasyń.
Muqaǵalı Maqataev qaı taqyrypqa barsa da, ne týraly jazsa da, shyǵarmalarynyń astaryna adamnyń ǵumyry men taǵdyry aıtylady.
Poezıa! Aqyn rýhy – ult rýhynyń ajyramas bólshegi. Muqaǵalı Maqataev – eshqashan ortaımaıtyn, eshqashan sónbeıtin mol qazyna qaldyrǵan aqyn.
Muqaǵalı Maqataevta qazaqtyń arý - aqyndaryn erekshe ardaq tutqan. Bárine de asa zor yqylaspen qarady. Jyly sózin ǵana aıtyp qoıǵan joq, otty jyrlaryn da arnady.
Sondaı ólmes týyndylarynyń biri – aqyn Farıza Ońǵarsynovaǵa arnalǵan ǵajaıyp óleńi.
- Farıza! Farızajan! Farıza - qyz,
Ómirde aqyndardyń bári jalǵyz...
Shydaı - shydaı aqyry jalyǵarmyz,
Birimizden birimiz arylarmyz.
Bizderdi de joqtaıtyn jan bolsa eger,
Shań basqan arhıvterden tabylarmyz, - dep bastalatyn bul óleń osy kúni qazaq jastary jatqa biletin, tipti án ǵyp aıtatyn óte tanymal shyǵarma.
Sol jyrdyń bir tusynda:
- Janarymdy tumanmen tumshaladym.
... Serippesi úzilip tur sadaǵym!
Jigitinen qazaqtyń dos taba almaı,
Qyz da bolsań men saǵan muń shaǵamyn!
Aýyrlar dep oılap pa em munsha halim!- degen joldar da bar. Aqyn - júrek nege osynsha taryqty eken? Nege qazaqtyń jigitteri bir - birine tym salqyn? Nege talanttar taǵdyry taıǵanaq, joly aýyr?
Álde... Muqaǵalı Farızany arý - aqyn bola tura Mahambet - minez baıqatyp júrgen órligi úshin unatty ma? Sol úshin basyn ıip, «Men senimen dos bolamyn» dep kóńil túkpirindegi asyl sezimin aqtaryp saldy ma?
Álde... Muqaǵalı aqyn da osy óleńdi jazyp otyryp, baıaǵy balǵyn shaǵyn saǵyna eske túsirdi me eken! Anasynyń áldıi – besik jyry sanasynda áýez bolyp turyp aldy ma eken? Búginde Muqaǵalı murasy - kópshiliktiń júreginen oryn ala bildi.
Qalaı desek te, aqyndarymyzdyń bolǵany, aramyzda jaırańdap júrgeni, syrly óleń órnektegeni ǵajap nárse ǵoı!
Qoryta kele aıtarym, «Ǵasyr aqyny» atanǵan Muqaǵalıdiń barlyq eńbegi tutastaı alǵanda, ótken ǵasyrdyń asyl muralar qataryna jatady. Óleńmen de, ómirmen de búkpesiz qaýyshyp, qaltaryssyz súıgen aqyn júregi sońǵy demine deıin kirshiksiz sezim órtinde ótti. Aqynnyń ár óleńinde, ár shýmaǵynda búkpesiz, aqjarqyn kóńilmen sazdy syr tógip otyrǵandaı. Óleńniń yrǵaǵynan da, terbelisinen de aqynnyń qımylyn, daýysyn, mánerin estip, minez - qulqyn tanımyz. Óıtkeni ol óleńnen, ónerden syr irikken emes. Óleńge óz jan dúnıesin ashty, óleńniń syrly qupıalaryn jarıa etti.
You Might Also Like
