InfoHub Logo

Mıtraldy qaqpaqsha prolapsy (MQP) — sıstola kezinde mıtraldy qaqpaqshalar jarmasynyń sol júrekshege qaraı qaıyrylýy, kóterilýi; alaıda, MQP túsinigine mıtraldy qaqpaqshanyń kez kelgen qaıyrylýy emes, onyń jabylý tusynan (syzyǵynan) 3 mm-ge tómen jyljýy jatady. Birshama zertteýshilerdiń tujyrymy boıynsha, 3 mm-ge deıingi qaıyrý qalypty jaǵdaı qatarynda.

Qazirgi tańda mıtraldy qaqpaqsha prolapsynyń barlyq nusqalary alǵashqy (ılıopatıalyq) jáne ekinshi qaıtara bolatyn (júre paıda bolatyn) dep bólinedi. Alǵashqy prolapsty mıtraldy qaqpaqshanyń sol jaq júrekshege qaıyrylatyn dáneker tininiń aýrýymen nemese sol júrekshe qýysyn taryltatyn júrek dertterimen baılanysy joq. Ekinshi qaıtara bolatyn MQP júrek-qantamyr aýrýlarynyń (júrektiń ıshemıalyq aýrýy, gıpertrofıalyq kardıomıopatıa, revmatıkalyq qyzba jáne dáneker tininiń júıeli qabyný dertteri, revmatıkalyq emes kardıt t.b.) saldarynan damıdy. Bul jaǵdaıda MQP klınıkasy negizgi derttiń aǵymyna baılanysty.

Áhokardıografıa (ÁhoKG) ádisi aýskúltasıada baıqalmaıtyn prolapsty balada anyqtaýǵa múmkindik beredi («jalǵan» nemese «mylqaý» MQP), sondyqtan keıingi ýaqytta osy sındromnyń jıiligi kúrt ósti.

Balalardaǵy MQP óte jıi aınymaly. MQP 9-15 jas aralyǵynda jıi tirkeldi. Al mektepaldy jasyndaǵy balalarda sırek, erte jastaǵy balalarda MQP qyzdar men uldarda birdeı jıilikte, al 9 jastan joǵary qyzdarda jıirek tirkeledi (5:1); 1-14 jas aralyǵynda MQP keıin paıda bolatyn alýan túrli kardıologıalyq patologıanyń 10%-yn quraıdy.

MQP bar balanyń kóbinde mıtraldy qaqpaqshanyń aldyńǵy jarmalarynyń teń qaırylýy baıqalady. Mıtraldy jáne úsh tarmaqty, qolqa qaqpakshalarynyń qosarlasqan prolapsy balalarda sırek kezdesedi.

MQP negizi  — qaqpaqshalardyń mıksoıdty degenerasıasy. Mıksoıdty degenerasıada kollagendik talshyqtar ydyrap, olar qyshqyl glıkozo- amınoglıkandarmen (GAG) almasady. Zertteýlerdiń nátıjesi boıynsha qaqpaqshanyń zaqymdanýy alǵashqy, ıaǵnı tuqym qýalaýshylyq dep esepteledi. Prolapsy bar kaqpaqshalardy gıstologıalyk zertteýlerdiń 94%-da spongıozdy qabattyń keńeıýi jáne 83%-da qaqpaqshalardyń fıbrozdy qabatynyń azaıýy ne joq ekeni anyqtalǵan. MQP-da mıtraldy qaqpaqshalardyń mıksomatozdy ózgerýi ádette spongıozdy qabatta júredi.

Elektrondy mıkroskopıada kollagendi fıbrılder men elastıkalyq talshyqtardyń mıksoıdty materıaldarmen erkin lızosomalarǵa ydyraýy anyqtalǵan, ıaǵnı olar matrıks-kópirshikterge aınalǵany tabylǵan. Mıtraldy kaqpaqshanyń mıksomatozǵa ushyraǵan jerlerin gıstohımıalyk zerttegende MQP bar aýrýlardyń 73%-da qyshqyl GAG jınalǵany anyqtalǵan, olardyń negizgi quramy gıalýrın qyshqylynan turady. Biraq osy bólikterde kollagenniń İ jáne III tıpteri bolmaǵan, kollagenderdiń jasalýyn qadaǵalaıtyn genderdiń de mýtasıasy anyqtalmaǵan.

Keıbir zertteýshiler MQP alǵashqy túriniń negizinde qaqpaqsha jarmalarynyń, jipshesiniń, atrıoventrıkýlárlyq saqına kurylysynyń týa bitken óte az aýytqýyna jatady, al ýaqyt óte kele gemodınamıkalyq áserler saldarynan bolǵan kishkene jaraqattardan kollagenniń III túri shamadan tys jasalynady degen joramal aıtylady.

MQP paıda bolýynda konstıtýsıalyk faktorlardyń mańyzy, onyń dáneker tininiń týa bitken júıeli kemistigimen jáne psıhovegetatıvti patologıalarmen baılanysy dáleldengen.

MQP bar aýrýlarda dáneker tininiń dısplastıkalyq belgileri biren-saran mezanhımalyq aýytqýlardan bastap, dáneker tininiń tuqym qýalaıtyn aıqyn sındromdarǵa  — Marfan, Álers-Danlos, Holt- Oram, trıhorınofalangealdyq, kóptegen lentıgo sındromdary jáne basqalarǵa deıin alýan túrli bolýy múmkin.

Sońǵy jyldarda MQP-nyń neıroendokrındik jáne/nemese vegetatıvtik qyzmetterdiń buzylýymen baılanysy da dáleldengen. MQP bar aýrýlarda qarynshalyq arıtmıa bolǵan jaǵdaıda adrenalınniń ekskresıasy joǵary. Aýrýlardy jekelep teksergende, olardyń 2/3 bóliginde táýliktik zárdegi noradrenalınniń mólsheri joǵary bolǵan. Kórsetilgen patogenetıkalyq tetikter MQP bar aýrýlarda úreıli-depressıalyq dısvegetatıvtik kórinisterdin qosarlasýyn túsindire alady. MQP bar aýrýlarda sonymen qatar teri qyltamyrlary men mıkroaınalymnyń ózgeriske ushyraǵany anyqtalǵan.

Mıtraldy kaqpaqshalardyń morfologıasyn teksergende eleýli mıtraldyq regýrgıtasıasy bar aýrýlarda mıtraldy qaqpaqsha jarmalarynyń qalyńdaýy aıqyn jáne mıtraldy tesiktiń keńeıýi (aýrýlardyń 67% jáne 29%-na sáıkes), sonymen qatar mıtraldy qaqpaqshalyq artqy jarmalarynyń sol jaq júrekshege qaraı aýytqýy (3 mm artyq) anyqtalǵan. Osy negizde MQP-da mıtraldy qaqpaqsha jarmalarynyń qalyńdaýy osy derttiń gemodınamıkalyq mańyzy bar bultartpas belgisi degen qorytyndy jasalady.

Alǵashqy MQP-nyń klınıkalyq belgileri alýan túrli, kóp qyrly jáne belgili bir júıelilikti qajet etedi. Bul tarapta kelesi sımptomdar tobyn bólýge bolady:

1. Tek mıtraldy qaqpaqsha jarmalarynyń prolapsymen baılanysty;

2. Mezenhımalyk aýytqýlar sımptomdary;

3. Vegetatıvtik qyzmettiń buzylý belgileri.

MQP bar aýrýlarǵa ÁKG, FKG, ÁhoKG (M, V-rejım, dopler ÁhoKG), 24-48 saǵat boıy holterlik ÁKG baqylaý jasaý qajet.

Balalardaǵy MQP belgileri

Júrektegi shý jáne orta sıstolalyq syryl; keýde qýysynda aýyrý sezimi; júrektiń lúpildeýi; esten taný; sharshaý; entigý sezimi; astenıalyq konstıtýsıa; joǵary tańdaı; skolıoz; keýde qýysynyń jalpaıýy; keýde qýysynyń «voronka» tárizdi bolýy; «tik» arka sındromy; júrek yrǵaǵynyń buzylýlary; júrek kóleńkesiniń ózgerýi.

MQP-nyń anyq psıhopatologıalyq fenomeni psıhovegetatıvtik paroksızmder. Shetel ádebıetinde olar úreı ustamalary, záresi ushý shabýyldary dep atalady. Olar aıaq astynan bastalatyn jáne qaıtalanatyn aıqyn úreımen, aýqymdy somatovegetatıvtik qorqynyshtarmen, esten tanýmen sıpattalady.

Alǵashqy MQP naqtamasynda júrek aýskúltasıasynyń mańyzy zor. MQP 60-85% jaǵdaıda apıkaldi sıstolalyq shý jáne sıstolalyq syrtyl estiledi, olar emdelýshiniń tik turǵan kúıinde de, dene jáne psıhoemosıalyq júkteme kezinde de údeı túsedi.

Syrtyldar júrektiń shekteýli aımaǵynda, júrek ushynda óte jıi estiledi, al basqa aımaqtarǵa taralmaıdy, qattylyǵy II tonnan kúshti emes. Syrtyldar MQP sol jaq júrekshe ishine qaraı qaqpaqsha jarmalary barynsha maıysqanda, jipshelerdiń shamadan tys kernelýinen paıda bolady. Alǵashqy MQP bar balalardy tolyq zerttegende olardyń 23%-da orta sıstolalyq shý estiledi, al kesh sıstolalyq shý - 4%-da, orta jáne kesh sıstolalyq shýlar bir mezgilde - 5%-da jáne pansıstolalyq shý - 6%-da bolǵan.

MQP naqtamasyn qoıýdaǵy eń mańyzdysy — keshendi klınıkalyk-aspaptyq zertteý nátıjelerin durys taldaý. Sońǵy jyldary klınıkalyq aspaptyq zertteý nátıjelerin saraptaý negizinde alǵashqy MQP naqtamalyq kórsetkishteri jasalǵan. Olar dıagnostıkalyq kundylyǵyna baılanysty negizgi jáne qosymsha bolyp bólinedi.

Negizgi belgileri

1. Orta jáne kesh sıstolalyq syryl, kesh sıstolalyq shýyl;

2. Júrek ushynda orta sıstolalyq shýyl;

3. Mıtraldyq syzyqtan tómen mıtraldyq qaqpaqsha jylǵalarynyń sıstolalyq aýytqýy;

4. Mıtraldyq regýrgıtasıanyń golosıstolalyq shýy.

Qosymsha belgileri

1. Jumsaq, turaqty emes kesh sıstolalyq syrtyl nemese júrek ushynda sıstolalyq shý;

2. MQP bar aýrýlardyń qandas jaqyn týystarynda MQP-nyń jáne dáneker tininiń dısplastıkalyq stıgmalarynyń bolýy;

3. Psıhovegetatıvtik sındrom;

4. Mıtraldyq regýrgıtasıamen nemese onsyz mıtraldyq jarmalardyń sıstolalyq aýytqýy (2 mm jáne odan az);

5. Mıtraldy saqınanyń (tesiktiń) keńeıýi, qaqpaqsha jarmalarynyń qalyńdaýy, qolqa túbiriniń keńeıýi;

6. Rentgendik: júrek ólshemi kishireıgen nemese úlkeıgen (regýrgıtasıa bolǵanda), pishininiń ózgerýi, ókpe lypyma tamyrynyń tompaıýy;

7. S>-Tuzarýy, T ınversıasy, júrekshelik jáne qarynshalyq ekstrasıstolıalar.

Naqtama qoıǵanda MQP túrin kórsetip, sonymen qatar MQP sındromyn da bólý kajet.

Emi

MQP bar bala mıtraldyk regýrgıtasıa, aıqyn repolárızasıa men júrek arıtmıasy bolmaǵan jaǵdaıda fızıkalyq júktemelerdi kótere alady. Dáriger baqylaýynda fızıkalyq shekteýler qoımaı, belsendi ómir súrýge ruqsat berýge bolady. Al joǵaryda aıtylǵan jaılar bolsa, dene júktemelerin shektegen jón.

Asqynbaǵan MQP-sy bar balaǵa keshendi, dárisiz em taǵaıyndalady: kún tártibiniń tıimdi bolýy, psıhofızıoterapıa, sýmen jasalatyn emsharalar, ýqalaý, ıne refleksi emi t.b.

Dári-dármektik em vegetatıvtik buzylýlardy emdeýge, mıokard dıstrofıasynyń aldyn alýǵa, juqpaly endokardıttiń aldyn alý maqsatyna baǵyttalady. EKG-da mıokard repolárızasıasynyń ózgerisi bar balalarǵa júrek etinde almasý úderisterin jaqsartatyn dáriler (panangın, rıboksın, asparkam, kokarboksılaza), úreı, qorqynysh seziminde sedatıvti dáriler (shep qaınatpasy, valerıana, Pavlov mıkstýrasy t.b.), trankvılızatorlar (sedýksen, fenıbýt) taǵaıyndaıdy. Beta-adrenobógegishterdi taǵaıyndaýdyń kórsetkishi jıi, toptalǵan, erte (K tıpti T-ge) qarynshalyq ekstrasıstolalar, ásirese Á-T aralyǵynyń uzarýy jáne onyń turakty repolárızasıalyk buzylýlarmen qosarlasýy; obzıdannyń táýliktik mólsheri dene salmaǵynyń ár kg-na shaqqanda 0,5-1,0 mg, em 2-3 aı jáne odan uzaq merzimge taǵaıyndalady, dárini birtindep toqtatady.

Qaqpaqshalyq apparattyń aıqyn morfologıalyq ózgeristerinde, eger bakterıemıa qaýpi bar hırýrgıalyq sharalar (tis julý, tonzılektomıa t.b.) jasalsa, juqpaly endokardıttiń bakterıaǵa qarsy dárilermen aldyn alýǵa bolady.

B. Habıjanov bala dárigeri, medısına ǵylymynyń doktory, profesor

---