InfoHub Logo

1868-1910 jyldar aralyǵynda Sıamdy basqarǵan koról Chýlalongkorn memleket tarıhyndaǵy eń uly bıleýshilerdiń biri bolǵan. Ol óz koróldigin Anglıa men Fransıa otarshylyǵynan aman saqtap qalǵandyqtan, halqy Uly Súıikti Koról atap ketken-di. Alaıda el qamy úshin janyn aıamaǵan batyl koróldiń ómiri kádimgi sirińke qoraby úshin úzile jazdaǵan.

Chýlalongkornnyń bar yntasymen berilgen qumarlyǵy – sirińke qorabynyń zattańbasyn jınaý. Myńdaǵan sirińke qoraby korólge dúnıeniń bar baılyǵynan da qymbat edi. Tipti, ol úshin alys elderden aldyrǵan sirińke qorabynan asqan qýanysh bolmaǵan.

Saıahattarynyń birinde sıamdyq koról Londonǵa barǵan. Bondstrıtte Saraı adamdarymen birge júrgen Chýlalongkorn kópir mańyndaǵy jerde jatqan sirińke qorabyn kórip qalǵan. Dál mundaı zattańbaly qorap koróldiń koleksıasynda bolmaǵan edi. Quddy baǵa jetpes asylyn kórgendeı ol qorapqa jolbaryssha atylady. Ony Anglıa astanasynyń kóshelerindegi kólikter legi de toqtata almaǵan edi.

Dál osy sátte kópir mańynan ótip bara jatqan kólik bıleýshini qaǵyp kete jazdaıdy. Koról men kólik arasyndaǵy nebary birneshe santımetr koróldik bıleýshisiniń ómirin qutqaryp qalǵan-dy. Esi shyqqan saraı adamdary shýlaı jónelip, korólge qaraı júgiredi. Al Chýlalongkorn qaýipti sezbegen, tipti, sekem almaǵan da. Qolynda qysqan qoraby bar. Júzine kúlki úıirile saraı adamdaryna qaraǵan koról shattyqtan bal-bul jaınap turǵan edi.

Aıtpaqshy, sirińkege qatysty zattardy jınaý fılýmenıa dep atalady. Ol Keńes Odaǵynda da úlken tanymaldyqqa ıe bolǵan. Bul sózdiń grek tilinen aýdarmasy «otty súıý» degen maǵynaǵa saıady. Alaıda bir kezderi KSRO-da koleksıanyń bul túrine qatysty qyzyqty jaǵdaı oryn alǵan edi.

60 jyldardyń sońyna deıin «fılýmená» sózi «fıllýmenıa» túrinde jazylyp kelgen. Sonymen qatar memlekette koleksıa jıýshylarǵa kúdikpen qarap, tipti, jınaýǵa ruqsat etiletin zattar tizimi de jasalǵan. Sirińke qoraby men zattańbasyn jınaýǵa ruqsat etilgen. Alaıda mundaı koleksıa ataýy qujattarda «fılýmenıa» retinde jazylǵan. Qujatqa partıa ıdeology M.A.Sýslov qol qoıǵandyqtan, jiberilgen aǵattyqty túzeýge eshkimniń batyly jetpegen.

Tipti, bul jaǵdaıǵa qatysty qıynnan qıystyryp syltaý da tapqan: «fılokratıa» nemese «fılatelıa» sózderinde bir ǵana «l» árpi kezdesedi, sondyqtan «fılýmenıa» sózinde túzeıtindeı eshteńe joq.

Sirińke zattańbasyn jınastyrý jóninde sóz qozǵaǵannan keıin, rekord jasaǵan adam jóninde aıta ketkenimiz jón. Eń kóp koleksıa jınaǵan - japondyq Ioshızava. Onyń koleksıasynda álemniń 130 elinen jınalǵan 743 512 sirińke qoraby bar.

---