InfoHub Logo

Oqyp-úırenýdi qashan bastasańyz da kesh emes. Al osy isti júıeli etý paıdaly bolmaq. Osy maqalada biz oqyp-úırenýdi ádetke aınaldyrýǵa kómektesetin segiz qarapaıym erejeni qarastyramyz.

Grethen Rýbın (Gretchen Rubin)

Advokat, bloger ári psıhologıa týraly birneshe tanymal kitaptyń avtory. «Erteden góri jaqsyraq» («Better than Before») kitabynda ol biz ádetten arylatyn nemese qalyptastyratyn kezde qoldanatyn birneshe túrli strategıany qarastyrady. Negizgi taraýy oqýdy ádetke aınaldyrýǵa arnalǵan.

Ádet joq jerden paıda bolmaıdy: kóp jaǵdaıda bul bizdiń sanaly tańdaýymyzdyń saldary bolady. Olar bizge bostandyq beredi, tańdaý jasaýdaǵy qıyndyqtarymyzdan jáne sekýnd saıyn ózimizdiń júris-turysymyzdy túzeýimiz kerektigi jaıly shyrǵalańynan qutqarady. Ádettegi ómir saltymyzdyń 40 paıyzyn ádetten turady desek, bizdi baqyttyraq, tabysty jáne ónimdi etýge kómektesetin ádetterdi úırensek jaqsy bolar edi. Oqýdy ádetke aınaldyrý joldaryn qarastyryp kóreıik. 

Neni oqyp-úırengińiz keletinin bilip alyńyz.

1. İri oılaryńyzǵa ýaqyt bólińiz.

Kúıbeń tirshilikte ómirlik negizgi maqsattar týraly oılanýǵa ýaqyt bola bermeıdi. Ózińizdi bes jyldan keıin kim retinde kórgińiz keledi? Jumysyńyzdy ónimdi etý úshin, al ózińizdi qundy maman qylýyńyz úshin qabiletterińizdi qalaı damytqyńyz keledi? Biz, barlyǵymyz bir-birimizge uqsamaımyz, bireýge muny oılaýǵa aptasyna jarty saǵat ta jetedi, al bireý uzaqqa sozylatyn veloserýenge ketip, álemdik masshtabtaǵy máselelerdi  oılaýdy uıǵarady. Taǵy bireýler úshin qoıyn dápterine oılaryn jazý yńǵaıly, keıbireýi tipti basqa joldy tańdaıdy jáne áriptesterimen nemese senetin eski dostarymen talqylaıdy.

2. Jaı-japsaryna deıin oılaýǵa ýaqyt bólińiz.

Keıde kórikti oı men maqsattardy tezirek júzege asyrý úshin ózimizdi qınap, shaǵyn turmys sharýalaryn umytyp ketemiz. Biraq olar da mańyzdy: keıde qarapaıym ári shaǵyn isterdi óz kezinde, keshiktirmeı tyndyrý paıdaly. Jumysyńyzdy jeńil etý úshin jáne kóbirek aqsha tabý úshin búgin ne isteý kerek?

3. Ózińizden surańyz: men kimdi qyzǵanamyn?

Qyzǵanysh – jaǵymsyz emosıa, biraq ol ózin-ózi taný úshin keremet stımýl bola alady. Eger siz bireýdiń ómirine qyzyǵa da, qyzǵana da qaraıtyn bolsańyz, sol adamnyń siz qalaǵan bir dúnıesi bar degen sóz. Kimdi qyzǵanasyz: árdaıym saıahattap júretin dosyńyz nemese eshqaıda da asyqpaıtyn dosyńyz bar shyǵar? Bolmasa MBA baǵdarlamasynan ótken áriptesińiz álde ótirikti kóp aıtatyn bir áriptesińiz. Qyzǵanysh bizdiń qaı baǵytta damyp, qaı baǵytta óskimiz keletinin anyqtap beredi.

Oqýdy ádetke aınaldyryńyz.

4. Naqty maqsat qoıa bilińiz.

«Kóp oqý», «Erte turý» nemese «jańa dúnıeni taný» sıaqty josparlar naqty emes ári belgisiz. Maqsatyńyzdy naqtylaı bilińiz. Maqsatyńyzǵa ólsheýge keletin, áreketke aınaldyra alatyn naqty forma berińiz. Máselen: «aı saıyn maǵan qyzyqty bolatyn baǵyttaǵy konferensıalarǵa baryp turý», «bir jyl ishinde kásibime baılanysty 52 kitapty oqyp taýysý» nemese «ár beısenbi saıyn apta boıynda túrtip alyp júrgen maqalalardy oqýǵa eki saǵat jumsaý». Naqty qoıylǵan maqsat sizdi áreket etýge shabyttandyrady. 

5. Ádetterińizdi baqylańyz.

Baqylaýdyń bizdi basqara alatyn qasıeti bar. Zertteýler boıynsha, óz ádebimizdi baqylaı otyryp, biz tapsyrmalardy jaqsyraq oryndaı bastaıdy ekenbiz. Munyń qandaı ádet bolatyny mańyzdy emes: páterden taıaýdaǵy dúkenge deıin qansha qadam bar nemese kún boıynda telefonmen soǵylǵan qońyraýlardyń sany. Dál osy ádisti úıretetin materıaldardy qanshalyqty jıi kóretińizge de qoldanýǵa bolady. Sebebi bul arqyly jańa ádetti qalyptastyrasyz. Jańa ádet qalyptasa bastaǵanda ony baqylap júrińiz, bul arqyly siz ádetińizdi durys baǵytta qalyptastyrasyz.

6. Ádetterińizdiń kestesin quryńyz.

«Áıteýir bir dúnıeni qalaı meńgerý kerek» dep qurastyrylǵan maqsat atqaratyn isterińizdiń eń bir túkpirinde qalyp qoıady. Ol shyn máninde mańyzdy, biraq onyń naqty bir oryndalý merzimi joq, sondyqtan ony ár kezde de erteńgi kúnge qaldyra beremiz. Sondyqtan da jańa oqýǵa naqtyly ýaqytty josparlaǵanyńyz jón.

7. Erteńge qaldyrmańyz

Atqarylatyn jumysty kúnde keıinge qaldyra bermeńiz. Belgili bir merzimge josparlap qoısańyz, odan basqa eshbir ispen aınalyspańyz. Eshqandaı da elektrondyq poshtany tekserý, shaıǵa úzilis nemese telefonnan qońyraý shalý sizdiń negizgi isińizge kedergi bolmasyn. Munyń barlyǵy keıinge qalsyn, al dál qazir qalaǵan isińizdi aıaqtańyz, áıtpese isińiz ónbegendeı sezimmen ómir súretin bolasyz.

8. Siz qalyptastyrǵyńyz keletin ádetteri bar adamdarmen birge kóp ýaqytyńyzdy ótkizińiz.

Zertteýlerge qaraǵanda, biz aınalamyzdaǵy adamdardyń ádetterin alýǵa beıim ekenbiz, sondyqtan aınalańyzdaǵy adamdardy durys tańdańyz. Eger keıbir áriptesterińizdiń oqýy ádetke aınalǵanyn túsinseńiz, olarmen kóp ýaqytyńyzdy birge ótkizýge tyrysyńyz. Bul sizdiń jańa ádetińizdiń qalyptasýyna kómektesip, septigin tıgizedi.

Eń bastysy, eń mańyzdysy, ádet týraly bilýińiz tıis másele. Biz ádetterdi ózimizge paıda ákelýi úshin qalyptastyrýymyz kerek. Mysaly: kórkem minezdi qalyptastyrý, aqyldy bolý, kásibı mashyqty jetildirý. Biz ózimiz úshin ıgi maqsattar qoıyp, soǵan jetip jatsaq, jańa ádetterdi eki ese sátti qalyptastyramyz.

Derekkóz: hbr.org - How to Make Learning More Automatic

---