InfoHub Logo

Otbasy ishindegi qatygezdik taqyryby er adamǵa mańyzdy jáne baıypty taldaýdy qajet etedi. Biz bul taqyrypqa B.Lýkaldyń tujyrymdamasynyń teorıasy turǵysynan qaraı alamyz jáne otbasylyq qarym-qatynasta er adamdarǵa qatysty zorlyq-zombylyqqa qandaı faktorlar áser etýi múmkin ekenin taldaı alamyz. Mysaly:

1. Mádenı jáne áleýmettik úmitter: mádenı jáne áleýmettik stereotıpter otbasy ishindegi qatygezdikke yqpal etýi múmkin. Keıbir qoǵamdarda er adamdar kúshti, baqylaýshy jáne álsizdik tanytpaýy kerek degen qatań rólder men úmitterge ıe. Bul er adamǵa qysym kórsetip, qatygez minez-qulyqqa yntalandyrýy múmkin.

2. Qysym jáne stress: er adamdar, áıelder sıaqty, kúndelikti ómirde qysym men kúızeliske ushyraýy múmkin. Emosıonaldy shıelenis pen jaǵymsyz emosıalar otbasy ishindegi zorlyq-zombylyqqa ákelýi múmkin. Lýkal teorıasy stress pen qysymdy basqarýdyń  ádisterin tabýdyń mańyzdylyǵyn kórsetedi.

3. Bılik jáne baqylaý: Lýkaldyń  tujyrymdamasyn «Otbasylyq qatynastardaǵy bılik pen baqylaý» máselelerin taldaý úshin de qoldanýǵa bolady. Eger seriktesterdiń biri ekinshisine ústemdik pen baqylaýǵa umtylsa, bul qatygezdikke ákelýi múmkin.

4. Qarym-qatynastaǵy problemalar: tıimdi qarym-qatynastyń bolmaýy otbasylyq qatynastarda qaqtyǵystar men shıelenister týdyrýy múmkin. Erler de, áıelder de óz sezimderi men qajettilikterin bildirýde qıyndyqtarǵa tap bolýy múmkin, bul túsinbeýshilik pen qaqtyǵystarǵa ákelýi múmkin.

5. Óziniń balalyq shaǵy men tájirıbesi: balalyq shaqtaǵy tájirıbe men tárbıe eresek ómirdegi emosıalary men qaqtyǵystaryn basqarý qabiletine áser etýi múmkin. Balalyq shaqtaǵy travmalar men jaǵymsyz tájirıbeler otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqtyń yqtımaldyǵyn arttyrýy múmkin.

Lýkal teorıasyn qoldana otyryp, otbasy ishindegi qatygezdikti taldaý osy kúrdeli máseleni otbasy ishindegi ózara árekettesýdiń konstrýktıvtiligi men tıimdiligi turǵysynan qarastyrýǵa múmkindik beredi jáne otbasy ishindegi qatygezdikti azaıtýǵa kómektesedi.
Sonymen qatar, biz otbasyndaǵy adamǵa qatygezdikti taldaý úshin sosıologıalyq jáne psıhologıalyq tásildi qoldana alamyz. Otbasyndaǵy qatygezdik, ol erkekke nemese áıelge baǵyttalǵan bolsa da, kóbinese ártúrli jaǵdaılar men faktorlarda tamyr alady. Mine, olardyń keıbireýleri:

Áleýmettik-mádenı faktorlar: otbasyndaǵy erler men áıelderdiń rólderine qatysty stereotıpter men alalaýshylyqtar qatygezdikke yqpal etýi múmkin. Mysaly, er adamnyń osaldyǵy nemese áıelderdiń agresıasy týraly jaǵymsyz stereotıpter jol berilmeıtin emdeýge ákelýi múmkin.

Emosıonaldy jáne psıhologıalyq sebepter: qaqtyǵystar, problemalardy sheshe almaý jáne baqylaýshy minez-qulyq qarym-qatynasta qatygezdik týdyrýy múmkin. Bul emosıonaldy shıeleniske, stresske, renishke nemese basqa faktorlarǵa baılanysty bolýy múmkin.

Zattardy teris paıdalaný: alkogóldi nemese esirtkini teris paıdalaný qaqtyǵystardy kúsheıtip, otbasyndaǵy qatygezdikke ákelýi múmkin.

Ekonomıkalyq faktorlar: qarjylyq qıyndyqtar men aqshaǵa baılanysty sheshilmeıtin shıelenis otbasyndaǵy qaqtyǵystar men qatygezdiktiń kózi bola alady.

Qýdalaý jáne zorlyq-zombylyq tarıhy: keıbir jaǵdaılarda balalyq shaqtaǵy qýdalaý nemese zorlyq-zombylyq tarıhy eresekterdiń qarym-qatynasyndaǵy qatygezdikke yqpal etýi múmkin.

Qorytyndylaı kele otbasyndaǵy qatygezdikti taldaý jan-jaqty kózqarasty jáne osy qubylysqa áser etetin kóptegen faktorlardy túsinýdi talap etedi. Qatygezdiktiń aldyn alý men baqylaýdyń tıimdi sharalaryna bilim berý, terapıa jáne barlyq otbasy músheleriniń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne odan ári zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý úshin zańǵa júginý kiredi.

«Áleýmettik jumys» mamandyǵynyń 2 kýrs magıstranty Sapargalıeva M.R.
Jetekshi aǵa oqytýshy Avsydykova Q.Á.

---