InfoHub Logo

Influencer sózi áleýmettik jelilerdegi ataqty jáne áser etýshi degendi bildiredi. Áleýmettik medıany keńinen qoldanýmen bul sóz jıi paıda bola bastady. Osy sebepti kóptegen adamdar «áser etýshi» neni bildiredi? jáne «áser etýshi» degenimiz ne? — ol óz suraqtaryna jaýap alýǵa qyzyǵýshylyq tanytady. Bul termın is júzinde áleýmettik jelilerde belgili bir bedelge ıe bolǵan adamdarǵa qatysty. Árıne, áser etýshilerdiń kóptegen túrleri jáne áser etýshi bolýdyń ártúrli tásilderi bar. Bul maqalada biz áser etýshi degen ne degen suraqqa jaýap beremiz jáne sizge áser etýshi bolý úshin ne bilýińiz kerek ekenin aıtamyz.

Áser etýshiler — bul ıdeıalary baǵalanatyn, áleýmettik medıa platformalarynda kóptegen izbasarlary bar kez-kelgen saladaǵy qoǵamdyq pikir kóshbasshylary.

Árbir áser etýshi bir-birinen erekshelenedi. Keıbir adamdar ózderiniń bilimderi men erekshe kózqarastary arqyly qundylyqqa ıe bolǵanymen, keıbireýleri jaı ǵana kóńildi, qyzyqty nemese kóńildi bolýymen erekshelenedi. Sán, ǵylym, makıaj, ádebıet, kompúterlik oıyndar jáne adamdardy qyzyqtyratyn kóptegen basqa taqyryptar úshin mazmun jasaıtyn áser etýshiler bar. Qazirgi ýaqytta kompanıalar óz ónimderi men qyzmetterin ilgeriletý úshin yqpal etýshilermen jıi yntymaqtasady. Bul jarnamalyq aksıalar demeýshilik mazmunnan bastap birlesken jarıalanymdarǵa deıin ár túrli formada bolýy múmkin. Áser etýshiler qatysatyn mundaı jarnamalyq naýqandar áser etý marketıńi dep atalady. Áser etýshilerdi jazylýshylar sanyna jáne olar jasaıtyn mazmun túrlerine baılanysty eki túrli jolmen jikteýge bolady.

Esesine áleýmettik jelidegi tanymal adamdardyń jarnamasyna senip, mıllıondaǵan qarjysynan aıyrylyp qalǵandar kóp boldy. Osydan keıin Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi men Parlament depýtattary onlaın-jarnama arqyly paıda tabatyndar da zań aldynda jaýapkershilikti sezi­nip, salyq tóleýleri qajet ekenin alǵa tartty. Zań jobasy ázirlenip, Májilis qaraýyna jiberilgennen keıin qujat birden qabyldandy.

Internet-jarnamanyń álemdik ekonomıkadaǵy qarqyny kún­nen-kúnge artyp keledi. «eMarketer» málimetterine súıensek, jyl saıyn ınternet-jarnamaǵa álemdik shyǵyn orta eseppen 15 paıyzǵa ósip keledi, al 2025 jyly ósim 2020 jyl­men salystyrǵanda 100 paıyz­dan asady dep boljanyp otyr. Máselen, 2021 jyly ınternet jelisinde taýarlardy ilgeriletýge 491,7 mıllıard AQSH dollary jumsalǵan. Qazaqstan da budan shet qalmaıdy jáne ınternettiń otandyq segmentinde barlyq negizgi kórsetkishtiń ósýi baı­qalady. Al elimizde olardyń jumys isteýi úshin zańnamalyq negiz tıisti túrde áli qalyptastyrylmaǵan. Inflúensermen birge kóptegen jańa uǵym paıda boldy. Natıvti jarnama, targettelgen jarnama, ıaǵnı naqty maqsaty bar jarnamalardyń barlyǵyna qatysty arnaıy baptar engizilgen. Osynyń negizinde memlekettik organdar tıisti toptarmen, múddeli uıymdarmen jumys isteıdi.

Quqyq qorǵaý organdarynyń málimetine qarasaq, ótken jyly ınternette jalǵan aqparat taratý oqıǵalaryna qatysty 5,5 myńnan astam qylmys jasalǵan. Sonymen qatar qazir keıbir azamat halyqtan mlrdtaǵan qarajatty qaıyrymdylyqqa jınap jatady. Al qarjynyń qaıda ketkenin eshkim eseptemeıdi, salyq ta tólenbeıdi. Osy oraıda jańartylǵan zańda onlaın-platformalarda jalǵan aqparatty ornalastyrýǵa jáne taratýǵa tyıym salynady. Onda qasaqana emes, abaısyzda taratylǵan aqparat úshin 20 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul salý kózdelgen. Al eger mundaı áreket qaıtalansa, aıyppul kólemi eselenedi. Mundaı jaýapkershilik zańdy tulǵalarǵa da qatysty.

Endi ınternetten paıda taýyp otyrǵandar salyqtan jaltaryp ketpeıdi, óıtkeni zańda kórsetilgendeı eger salyq tóle­meıtin jaǵdaılar bolsa, ınternet platforma ıesi tıisti mem­lekettik organdar aldynda jaýap beredi. Sondaı-aq onlaın platformalarda quqyqqa qaıshy kontent anyqtalǵan jaǵdaıda onyń zańdy ókiline aqparatty joıý qajettigi týraly habarlama jiberiledi. Eger bul talap oryndalmasa, onda ýákiletti organ onlaın-platformanyń qyzmetin shekteýge quqyly. Sonymen qatar onlaın platformanyń, máselen áleýmettik jelidegi belgili bir paraqshany qoldanýshylar sany asqan soń, paraqsha ıesi birqatar máselege jaýapty bolady. Sonyń biri — memlekettik tildi qoldanýǵa qatysty.

Áser etýshilerdi izbasarlar sanyna qaraı kelesi joldarmen jikteýge bolady:

— Mega-áser etýshi

— Makro-áser etýshi faktor

— Mıkro áser etý faktory

— Nano-áser etýshi faktor

Áleýmettik jelilerdegi akkaýnttarynda mıllıondaǵan izbasarlary bar áser etýshilerdi mega-áser etýshiler dep ataıdy. Negizinde, mega-áser etýshiler ataqty adamdarǵa, telehıkaıalar akterlerine, sýretshilerge jáne t.b. jaqyn tanymaldylyqqa ıe. Mega-áser etýshiler men ataqty adamdardy bóletin syzyq basqa áser etýshiler sanattarymen salystyrǵanda óte juqa. Tipti bir sátte bul eki sanat biriktiriledi dep aıtýǵa bolady. Kóptegen mega-áser etýshiler telehıkaıalarda, fılmderde oınaı alady jáne qarapaıym ataqty adamdar bolyp sanalsa da, kóptegen ataqty adamdar ózderiniń áleýmettik medıa akkaýnttaryn áser etý kózi retinde paıdalana alady. Ádette, tek iri kompanıalar marketıńtik maqsattar úshin mega-áser etýshilerge júginedi. Óıtkeni mega-áser etýshilerdiń demeýshilik jazbasy júzdegen myń dollarǵa, tipti mıllıondaǵan dollarǵa turýy múmkin.

MEGA-yqpaldy emes, biraq áli de mıkro-yqpaldy dep sanaýǵa tym kóp izbasarlary bar áleýmettik medıa qubylystary makro-yqpaldy dep atalady. Ádette makro - áser etýshiler mıllıonnan az, biraq áleýmettik jelilerde 150 000-nan astam izbasarlary bar adamdar. Árıne, izbasarlardyń ózara árekettesý deńgeıi jáne makro áser etýshi retinde qarastyrylýy kerek izbasarlar sany olar jumys isteıtin orynǵa baılanysty ózgerýi múmkin. İri kompanıalar, ortasha kompanıalar, keıde tipti shaǵyn bıznes makro deńgeıdegi áser etýshilermen yntymaqtasa alady.

Ádette makro-áser etýshiler óz salalarynda bilimdi jáne qurmetke ıe sarapshylar nemese keń aýdıtorıa baıqaı bastaǵan akterler, sýretshiler bolýy múmkin.

150 000-nan az, biraq 10 000-nan astam izbasarlary bar yqpaldy adamdardy mıkro-áser etýshiler dep ataýǵa bolady. Tutastaı alǵanda, bul áleýmettik medıa qubylystary óz elderinde tanymal, biraq olardyń ataýlary belgili bir salalardan tys az adamdarǵa belgili adamdar. Mıkroınflúenserlerdi tipti belgili bir taqyryp boıynsha aqparaty men ıdeıalary qurmetke ıe nemese adamdar oıyn-saýyq maqsatynda baqylaıtyn qarapaıym adamdar dep ataýǵa bolady.

Mıkro-áser etýshilerdiń kópshiligi turaqty jumys retinde áleýmettik medıa fenomenimen aınalyspaıdy. Olar muny negizinen ózderiniń oıyn-saýyqtary úshin jasaıdy jáne olar alatyn tabys qosymsha tabys tabý sıpatynda bolady. Kúndelikti jumysy men mansabyn jalǵastyra otyryp, olar bir jaǵynan áleýmettik medıa akkaýnttary arqyly tabys taba alady. Biraq olar kelesi deńgeıge kóterilmeıinshe, bul tabys olardyń qalypty mansabyn almastyra alatyn deńgeıge jete almaıdy.

Jańadan qurylǵan brendter men shaǵyn bıznes óz brendiniń habardarlyǵyn arttyrý úshin mıkro áser etýshilermen seriktes bola alady. Bul áser etýshiler kópshilikke belgisiz bolǵanymen, olar óz salasynda óte tanymal jáne senimdi bola alady.

Áser etýshilerdi izbasarlarynyń sanyna jáne olardyń áserine qaraı jikteý múmkindiginen basqa, olardy ózderi jasaǵan mazmunǵa sáıkes jikteýge de bolady. Árıne, áser etýshiler óz salasynan tys basqa mazmun jasaı alatynyn umytpaýymyz kerek. Basqasha aıtqanda, YouTube beınelerimen tanymal adam blog jazbasyn da jaza alady, podkasttarmen tanymal adam YouTube beınelerin de túsire alady. Shyn máninde, Facebook, Instagram jáne TikTok sıaqty áleýmettik medıa platformalary úshin mazmundy negizgi mazmun túrlerinen basqa barlyq tanymal áleýmettik medıa paıdalanýshylary jasaıdy. Osy sebepti, mazmun túrleri boıynsha jikteý kezinde adamdar arasynda eń tanymal mazmun túri men platformasyna nazar aýdarý mańyzdy.

Búgin siz bes túrli aıdar boıynsha áser etýshiler jasaǵan mazmunmen tanysa alasyz:

— Blog jazbalary

— Uzyn beıneler

— Qysqa beıneler

— Podkasttar

— Áleýmettik jelilerdegi jazbalar

Beıneler, podkasttar jáne blog jazbalary bolyp tabylmaıtyn barlyq áleýmettik medıa jazbalaryn bir taqyrypqa jınaý arqyly baǵalaýǵa bolady. Instagram sıaqty áleýmettik medıa akkaýnttaryndaǵy fotosýrettermen jáne basqa da jazbalarmen bólisýmen tanymal áser etýshiler — bul áleýmettik medıa jazbalarymen erekshelenetin áser etýshiler. Bul óz ómirimen bólisetin áser etýshiler, sondaı-aq fan-betterdi basqaratyn adamdar nemese mazmundy tek belgili bir taqyryptar boıynsha bólisetinder bolýy múmkin.

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi: 

1. Efanov A. A. Dekonstrýksıa obraza ınflúensera v sovremennom medıaprostranstve // Monıtorıń obshestvennogo mnenıa: ekonomıcheskıe ı sosıalnye peremeny.

2. Martin Gerecke. Gefährliche Posts. Werbekennzeichnung im Influencer-Marketing. — In: c’t. Nr. 26/2018, S. 126—128.

---