Ottegi
Ottegi
Aýada tynys alý men janýdy qoldaıtyn tússiz, ıissiz jáne dámsiz bir gaz bar. Bul – ottegi. Barlyq tirshilik ıesi kún saıyn orasan kóp ottegimen tynys alady. Al bizdiń planetamyzda kún saıyn jaǵylatyn irili - ýaqty peshtiń sany qanshama deseńshi. Olar tek úı jylytý peshteri ǵana emes, óndiristik peshter – domna, marten, órteý peshteri.
Jasyl ósimdikter bolmasa, biz ottegi jetispeı baıaǵyda-aq tunshyǵyp qalǵan bolar edik. Olar kún sáýlesi túsken kezde aýadan kómirqyshqyl gazyn sińirip, ottegin bólip shyǵarady da, onyń jer atmosferasyndaǵy qoryn tolyqtyryp otyrady.
Ottegi aýada ǵana emes, basqa jerde de bar. Ol sýtegi gazymen qosylyp sý túzedi. Jer qyrtysyndaǵy árbir eki atomnyń biri ottegi bolyp tabylady.
Budan eki júz jyldaı buryn adamdar ottegi baryn bilmegen. Tek 1770 j. hımıkter keıbir zattardy qyzdyrǵanda gaz bólinetinin, onda maı sham aýadaǵy tárizdi janatynyn baıqaǵan. Fransýz ǵalymy Antýan Lavýaze bul gazdyń «jebir» suıyqtyq, ıaǵnı qyshqyldar túzýge qatynasatynyn ashqan. Sondyqtan ony Lavýaze latyn sózimen «oksıgenıým» - «qyshqyl túzýshi» dep ataǵan. Onyń «ottegi» degen qazaqsha aty budan góri qasıetine tolyq sáıkes keledi: «ot týdyrýshy» degen maǵynany bildiredi.
Aýada tynys alý men janýdy qoldaıtyn tússiz, ıissiz jáne dámsiz bir gaz bar. Bul – ottegi. Barlyq tirshilik ıesi kún saıyn orasan kóp ottegimen tynys alady. Al bizdiń planetamyzda kún saıyn jaǵylatyn irili - ýaqty peshtiń sany qanshama deseńshi. Olar tek úı jylytý peshteri ǵana emes, óndiristik peshter – domna, marten, órteý peshteri.
Jasyl ósimdikter bolmasa, biz ottegi jetispeı baıaǵyda-aq tunshyǵyp qalǵan bolar edik. Olar kún sáýlesi túsken kezde aýadan kómirqyshqyl gazyn sińirip, ottegin bólip shyǵarady da, onyń jer atmosferasyndaǵy qoryn tolyqtyryp otyrady.
Ottegi aýada ǵana emes, basqa jerde de bar. Ol sýtegi gazymen qosylyp sý túzedi. Jer qyrtysyndaǵy árbir eki atomnyń biri ottegi bolyp tabylady.
Budan eki júz jyldaı buryn adamdar ottegi baryn bilmegen. Tek 1770 j. hımıkter keıbir zattardy qyzdyrǵanda gaz bólinetinin, onda maı sham aýadaǵy tárizdi janatynyn baıqaǵan. Fransýz ǵalymy Antýan Lavýaze bul gazdyń «jebir» suıyqtyq, ıaǵnı qyshqyldar túzýge qatynasatynyn ashqan. Sondyqtan ony Lavýaze latyn sózimen «oksıgenıým» - «qyshqyl túzýshi» dep ataǵan. Onyń «ottegi» degen qazaqsha aty budan góri qasıetine tolyq sáıkes keledi: «ot týdyrýshy» degen maǵynany bildiredi.
You Might Also Like
