InfoHub Logo

Synyby: 9 - synyp
Taqyryby: § 55. Ottekti organıkalyq qosylystar. Spırtter
Maqsaty:
1. Bilimdilik. Ottekti organıkalyq qosylystar. Spırtter. Spırtterdiń jiktelýi. Etıl spırtiniń alynýy, hımıalyq qasıetteri jaıynda málimet berý.
2. Tárbıelik: Ottekti organıkalyq qosylystar. Spırtterdi túsindire otyryp, oqýshylardy tazalyqqa, qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, adamgershilik qasıetterin qalyptastyrýǵa, qoǵamdyq sana men alkogólge qarsy bolý kerek jaıynda tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: Ottekti organıkalyq qosylystar. Spırtterdi túsindire otyryp, Hımıa páninen alǵan bilimderin jetildirý, óz betinshe izdený qabiletin damytý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaqty meńgertý
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq (tirek syzba, )
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, hımıalyq dıktant
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, D. I. Mendeleev kestesi
Pán aralyq baılanys: fızıka, matematıka, bıologıa

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Sálemdesý, túgeldeý
Oqýshylardyń qural – jabdyǵyn tekserý
Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý
İİ. Oqýshy bilimin jan - jaqty tekserý:
Kim kóp biledi?
1. Ertedegi adamdarjylý energıasyn neden alǵan?
2. Qazirgi kezde jylý energıasy qalaı óndiriledi?
3. Otyn energıasykózderine qandaı zattar jatady?
4. «Otynnyń jylý shyǵarǵyshtyǵy» degen ne?

İİİ. Jańa túsinik berý.
Spırtterdiń quramynda gıdroksıl toby – ON bolady. Gıdroksıl toby – spırtterdiń fýnksıonaldyq toby. Fýnksıonal toby dep zattyń osy klasyna tán hımıalyq qasıetterin anyqtaıtyn atomdar tobyn aıtady. Quramyndaǵy sýtek atomdary bir nemese birneshe gıdroksıl toptarymen almasqan kómirsýtekterdiń týyndylary spırtter dep atalady. Mysaly, metıl spırti SN3ON metannyń SN4 týyndysy. Spırtter quramyndaǵy gıdroksıl toptarynyń sanyna baılanysty bir atomdy jáne kópatomdy bolyp bólinedi. Quramynda bir gıdroksıl toby bar metıl jáne etıl spırtteri – biratomdy spırtterge, al birneshe gıdroksıl toptary bar etılenglıkol men glıserın – kópatomdy spırtterge jatady. Biratomdy spırtterdiń jalpy formýlasy ROH, bundaǵy R - kómirsýtek radıkaly.

Jańa túsinikter men is - áreketter tásilin qalyptastyrý.
Jańa uǵymdar: «Spırt» sózi latynnyń «spiritus vini» - «sharaptyń rýhy»
Alkogól (arabsha alcohol – maıda untaq) «sharap rýhy»

V. Muǵalimniń problemalyq jáne aqparattyq suraqtar
1. Ottekti organıkalyq qosylystardyń qandaı túrlerin bilesińder?
2. Spırtter dep qandaı zattardy aıtady?
3. Spırtter qalaı jikteledi?

Jańa túsinikti tekserý
Metalonnyń fızıkalyq qasıetteri men adam organızmine áseri týraly aıtyp berińder
Etıl spırti qaıda qoldanylady?
Jańa sabaqty bekitýge arnalǵan jattyǵýlar.

Jańa sabaqty qorytyndylaý.
Spırtterdiń quramynda gıdroksıl toby (ON) bolady. Biratomdy spırterdiń ókilderi – metanol SN3ON jáne etanol S2N5ON. Etanol qantty zattar ashyǵan kezde túziledi. Metanol men etanol fızıologıalyq belsendi jáne ýly zattar. Etıl spırtin jıi qabyldaý adamdardy alkogolızm aýrýyna dýshar etedi. Etanol eritkish, motor otynyna qospa retinde paıdalanylady jáne kóksaǵyz, lak, t. b, alýda qoldanylady.
Oqýshylar eńbegin baǵalaý.
Úı tapsyrmasy: §55. Ottekti organıkalyq qosylystar. Spırtter
№ 11 esep (180 - bet)