InfoHub Logo

Kópshilik adamdar nootroptyq quraldardy farmakologıalyq kózboıaǵysh quraldardyń biri, olardyń adam aǵzasy úshin esh paıdasy joq dep biledi. Alaıda ǵylymı turǵydan dáleldengen paıdaly nootroptar bar.

Nootropty qarapaıym tilmen aıtqan kezde, dárilik qural bolyp tabylmaıtyn, taǵamǵa qosylatyn  bıologıalyq belsendi qospa. Sizderdiń nazarlaryńyzǵa eń paıdaly nootroptardy usynamyz.

1. Kofeın

Kofe jáne sháı — eń tanymal nootroptardyń qatarynda. Alaıda kofeınniń paıdasy men zıany týraly kóptegen qarama-qaıshy pikirler bar.

Nootroptyq áseri

Naqty bir aıtatyn jaıt kofeın psıhıkaǵa áser etýdi yntalandyrýǵa múmkindik beredi.

Kofeınniń áser etýi ony qabyldaǵannan keıin birneshe mınýttan keıin bilinip jáne onyń kúshi 20 mınýttan bastap birneshe saǵatqa sozylady. Kofe ishken adam ózin sergek sezinip, jumys jasaý qabileti artady, konsentrasıa joǵarlaıdy. Eger bir kese kofeın áseri sezilmese, onda onyń mólsherin kóterý qajet. Bul ásirese sháıǵa qatysty, kofeınniń mólsheri sháıda kofege qaraǵandaı aıtarlyqtaı az.

Kofeınniń áseri bitkennen keıin adam  del-sal kúıde bolady, kúshi bitip qalǵandaı áser beredi. Kofeni turaqty tutynýdyń zıany men paıdasy paıdaly túrli pikirler aıtylsa da, eshkim áli de toq eterin aıtar emes.

Ol gormandy júıe qyzmetterine tikeleı jáne jyldam áser etedi – bul kóptegen esirtki zattarynyń áser etý qaǵıdaty bolyp sanalady.

Kofeni turaqty tutyný aǵzada eń aýyr esirtki zaty bolyp tabylatyn amfetamınge qatysty toleranttylyqty damytady, bul ǵylymı turǵydan dáleldengen.

2. Glısın

Glısın eń qaýipsiz jáne keń taralǵan nootrop bolyp tabylady. Bul biz taǵamdar arqyly qabyldaıtyn amın qyshqyly jáne medısınalyq zertteýler onyń paıdaly zat ekendigin dáleldep shyqty.

Nootroptyq áseri

Glısın mıǵa baryp túsken kezde GAMK — tejegishtik neıromedıatordyń shashyraýyna túrtki bolady. Glısınniń ózi ortalyq júıke júısesine belsendi áser beredi. Kópshilik adamdar onyń dárihanalyq mólsherlemeniń áserin sezinbeı jatady. Eger bir siz bir tabletkanyń ornyna ondaǵan tabletke ishseńiz, jarty saǵattan keıin deneńiz bosap, uıqy qysatyn bolady. Tolyq qanaǵattaný úshin tájirıbe jasaýda medısınalyq mólsherlemeni ulǵaıtyp paıdalanýdan qorqýdyń qajeti joq,  óıtkeni glısındi kóp mólsherde tutyný adam aǵzasy úshin qaýipsiz bolatyndyǵy dáleldengen.

Sondaı-aq glısın jady jumysyna jaýap beretin NMDA-reseptorlary qyzmetin belsendiredi. Glısınniń tynyshtandyrý áserimen birge uzaq merzimdi perspektıvada qabilettilikti arttyrýǵa da tıgizer paıdasy mol.

3. Taýrın

Taýrın kópshilikke energetıkalyq sýsyn retinde jaqsy tanys. Ony gazırovkadan ǵana emes barlyq tiri aǵzalar úshin zattardan alýǵa bolady.

Nootroptyq áseri

Taýrın ortalyq júıke júıesine tejeýishtik jaǵdaımen áser etedi.  Taýrınniń paıdaly tusy ol kópshilik jaǵdaıda bizdiń kognıtıv qabiletimizdi, ásirese jadymyzdy anyqtaıtyn gıppokampedegi jasýshalardyń belsendigine áser etedi.

4. Gotý kola

Gotý kola nemese azıattyq sentella — tropıkalyq elderde ósetin ósimdik.  Onyń quramynda asetılholın shyǵaryndylaryn yntylandyratyn, sınaptıkalyq bólikterdegi sıgnaldardy berý jyldamdyǵyn retteıtin zattar bar. Ósimdikti bizdiń klımattyq beldeýde kezdestirý qıyn, alaıda olardy azıattyq sentell syǵyndysy retinde dárihanalardan alýǵa bolady.

Nootroptyq áseri

Ejelgi shyǵys medısınasy azıattyq sentell uzaq ýaqyt tutyný jady jumysyn jaqsartyp jáne qabilettilikti arttyrady dep bilgen. Onyń ǵylymı negizdemeleri de bar.  Ony tutynǵannan keıin  jandúnıeńiz tynyshtanyp, sedatıvtik áserdi sezine alasyz.

5. Dvýlopasty gınkgo

Qatań tabıǵat ortasynda da tirshilik ete alatyn ósimdik túri. Olar paragıttermen jáne túrli aýyrýlarmen kúresa alatyn, sýyqqa tózimdi, qunarly emes topyraqta da tamyr jaıa beredi. Gınkgo Qytaı aýmaǵynda kóp ósedi.

Nootroptyq áseri

Gınkgo adam aǵzasyn qalypqa keltirýshi qabiletke ıe. Eger adamda ony qabyldaǵanǵa deıin konsentrasıamen, kóńil-kúımen, jumys isteý qabiletimen qandaı da bir problemalar bolǵan kezde, onyń áseri birden bilinedi. Gınkgo aqyl estiń damýynyń tejelýi jáne basqa da mı aýyrýlaryn emdeý úshin qoldanylady. Jady jumysyn da jaqsartatyndyǵy ǵylymı turǵydan dáleldengen.

6. Rodıola

Taǵy da bir ejelgi shyǵys ósimdikteriniń bir. Rodıolanyń paıdasy shash etekten, ol  qysymdy qalypqa keltirýge, júrek jumysyn jaqsartady jáne tábetti ashýǵa yqpal ete alady. Ortalyq júıke júıesiniń de jumysyn da retke keltiredi.

Nootroptyq áseri

Ǵalymdar rodıola jalpy adam aǵzasynyń jalpy qabilettiligin arttyrýǵa áser ete alady degen tujyrym jasaıdy. Rodıoldy qabyldaǵannan keıin siz birden ózińizdiń sharshaǵandyǵyńyzdy bilesiz. Sondaı-aq rodıola serotonındi shyǵarady. Ósimdik gormandar sanyn qalpyna keltirý qabiletine ıe, alaıda olar gormandardy artyq bolýyn yntalandyrmaıdy.

7. L-tıanın

Kofeden basqa, kók sháıda bolatyn taǵy bir nootroptyq zat. Biz bir kese nootroptyq sýsyndy ishkennen keıin birden sergektikti sezine qoımaısyz. Biraq onyń mólsherin arttyrýǵa bolady. Konsentrırasıalanǵan L-tıanındi dárihanadan satyp alýǵa bolady.

Nootroptyq áseri

L-tıanın mólsherli bóligin qabyldaǵannan keıin adam aǵzasy tynyshtalyp, qalypty kúıge túsedi, alaıda ol nazar aýdarý qabiletin nasharlatpaıdy.

L-tıanın mıdaǵy álfa-belsendilikti joǵarlatady. Iaǵnı adamardyń kúızeliske qarsy jumys jasaý qabileti artatyn bolady. Bul rette sedatıvtik áseri baıqalmaıdy. Onyń ústine L-tıanın kofeınmen onyń negatıvti áserlerin deńgeılestire otyryp onymen tyǵyz baılanysta jumys jasaıdy.

8. Levzeıa (maraltamyr)

Levzeıa — ár nársege kúmánmen qaraýshylar úshin naqty jaýap.  Eger siz nootroptyq áserdi birden sezingińiz kelse, onda siz levzeıany tańdańyz. Ósimdik tamyryn dárihanadan alýǵa bolady, ol zıansyz ónim, al onyń áserin birden sezinesiz.

Nootroptyq áseri

Levzeıany sportshylar sergitkishtik qural retinde jıi paıdalanady. Ol denedegi aýyrlyqty túsirip, ortalyq júıke júıesiniń belsendi jumys jasaýyna múmkindik beredi. Egeýquıryqqa jasalǵan zertteý qorytyndysyna sáıkes levzeıazdy paıdalaný ıntellektýaldyq qabilettiń de damýyna da oń áserin tıgizgen.

 

---