InfoHub Logo

Pozıtıvti oılaý ómirdegi nátıjelilik pen ózin-ózi baǵalaýǵa keri yqpal etedi.  Ómirlik jetistikterge jetý úshin kedergiler men qıynshylyqtar týraly da oılaý qajet. Psıhologıa ǵylymynyń profesory Gabrıel Ettıngen pozıtıvti oılaýǵa balama usynǵan Rethinking Positive Thinking: Inside the New Science of Motivation kitaptyń avtory osyndaı pikir aıtady.

Kópshilik adamdar pozıtıvti oılaý nátıjesinde maqsatqa jetýge bolady dep senedi. Psıhologıa jáne ózin-ózi damytý baǵyttaryndaǵy kóptegen kitaptardyń avtorlary  pozıtıvti oılaý únemi jaqsy kóńil-kúıde júrýge kómektesedi jáne ómirdiń jaqsy jaqqa qaraı ózgerýine alyp keledi dep tujyrymdaıdy.

Alaıda barlyǵy biz oılaǵandaı emes. Qysqa merzimdi perspektıvada  pozıtıvti oılaý ózińdi jaqsy sezinýge kómegin tıgizedi. Biraq uzaq merzimdi perspektıvada ol sizdiń ýájdemeńizdiń nátıjesizdigine jáne maqsatyńyzǵa jetýge kedergi keltiredi.

Pozıtıvti oılaý maqsatqa jetýge qalaı kedergi keltiredi?

Gabrıel Ettıngen óziniń áriptesterimen birlese otyryp,  birneshe ondaǵan jyl ishinde  júrgizgen zertteýler nátıjesinde pozıtıvti oılaý men tómen nátıjelilik arasyndaǵy baılanysty anyqtady.

The Motivating Function of Thinking About the Future: Expectations Versus Fantasies eksperımentine súıiktisi alysta turatyn stýdentter tartyldy. Tájirıbege qatysqan stýdentterden súıikti adamymen kezdesýge olardyń daıyndyǵy, sondaı-aq oqıǵalyq qarym-qatynastyń bolashaq kórinisin sıpattap berýi suraldy.

Bes aıdan keıin ǵalymdar tájirıbege qatysqan stýdentterdi taǵy da baqylaýǵa aldy. Naqty jaǵdaıda  kóptegen qatysýshylar ózderiniń bolashaqtary týraly qıal dúnıelerdi alǵa tartqan, pozıtıvti oılaǵandar arasynda qandaı da bir naqty áreketter qabyldaǵandar saýsaqpen sanarlyqtaı bolyp shyqqan.

Óz kezeginde Gabrıel Ettıngen mundaı eksperımentti basqa el ókilderiniń qatysýymen de júrgizip kórdi. Zertteý nátıjesine sáıkes pozıtıvti fantazıa kópshilik jaǵdaıda oń nátıje bermeıtindigi anyqtaldy.

Jalpy bastapqy kezde pozıtıvti oılaý nátıjelilikti joǵarlatady, óıtkeni ol oıdyń bosańsýyna múmkindik beredi. Sosyn ol bizden energıany tarta bastaıdy. Positive fantasies about idealized futures sap energy esperımenti aıasynda ǵalymdar qatysýshylardyń bolashaq týraly birneshe  mınýtqa sozylǵan pozıtıvti fantazıasyn baqylap kórdi. Osy ýaqyt ishinde olardyń sıstolalyq qysymdary aıtarlyqtaı tómendep ketti.

Jaqsy nátıje týraly fantazıa bizdiń maqsatqa qol jetkizgendigimizdi sezinýge múmkindik beredi. Alaıda qorytyndysynda biz ol boıynsha naqty áreketter jasamaımyz, pozıtıvti oılaý qıal túrinde qalyp qoıady.

Al zertteý barysynda jetistikterge kúdikpen qaraǵan qatysýshylar ózderiniń maqsattaryna jetý úshin kóp kúsh-jigerlerin jumsaǵandyǵy anyqtaldy.

Pozıtıvti oılaý kúızeliske qalaı alyp keledi?

Zertteýshiler áreket nátıjeliliginiń tómen bolýy kúızelisti týdyrady dep tujyrymdaıdy.

Psıhologtardyń pikirine qaraǵanda, kúızeliske túsken adamdardyń kópshiligi naqty jaǵdaıdy burmalanǵan kózqaraspen qabyldaıdy-mys. Olar óziniń ómirindegi jaǵymsyz aspektilerdi túıedeı etip kórsetedi. Kúızelis beısanalyqta jatqan osy burmalanǵan oılaıdan týyndaýy ábden múmkin. Bul oılaýǵa jumystaǵy sátsizdikter nemese maqsatqa qoljetkize almaý saldar bolýy yqtımal.

Gabrıel Ettıngen osy baǵytta túrli jastaǵy toptar arasynda Pleasure Now, Pain Later: Positive Fantasies About the Future Predict Symptoms of Depression birqatar zertteýler júrgizdi. Zertteý barysynda qysqa merzimdi perspektıvada  pozıtıvti fantazıa kúızelis deńgeıin tómendetetindigin, al uzaq merzimde kersinshe joǵarlatatyndyǵyn dáleldedi.

Nátıjeliliktiń tómendeýi men kúızelis belgileri arasyndaǵy baılanysty tekserý úshin ǵalymdar 148 stýdent qatysqan eksperıment júrgizdi.

Semestrdiń basynda synaqtalýshylarǵa aldaǵy úlgerimderiniń barysy týraly aıtyp berýge ótinish jasaldy, al ǵalymdar olardyń kúızelistik deńgeıin baǵalady. Eki aı ótkennen keıin stýdentter taǵy da suraqtarǵa jaýap berip, saýalnamany toltyrdy.

Ózderiniń bolashaq sabaq úlgerimi týraly pozıtıvti negizde pikir bildirgen stýdentterdiń úlgerimi nashar nátıje kórsetti Olar qysqa merzimdi pozıtıvti oılaý arqyly jaqsy úlgerimge qoljetkizdik dep sendi. Al shyndyǵynda másele basqa... Onyń basty sebebi olar oqýǵa jetkilikti deńgeıde kóńil bólmeýinde bolyp otyr.

Basqa zertteý nátıjesi boıynsha pozıtıvti fantazıa óz-ózine qol salmaqshy bolǵan syrqattarǵa kómegin tıgizdi, olardyń ómirge degen qulshynysy arttyrdy. Alaıda ýaqyt óte kele olar ekinshi ret ózderine qol salý áreketterin jasady.

Eger sizdiń dosyńyz kúızeliste júrgen bolsa, oǵan pozıtıvti oılaýǵa keńes bermeńiz. Siz oǵan jaqsylyq  jasaımyn dep, ony jamandyqqa ushyratýyńyz ábden múmkin.

Qarama-qarsy áreketpen oılaý — pozıtıvti oılaýdyń balamasy

Pozıtıvti oılaýdan bas tartpańyz, tek onyń sizge jumys jasaýyna májbúrleńiz. Armanyńyzdy shynaıy ómirmen baılanystyryńyz. Tek pozıtıvti áreketterdi ǵana alǵa tarta bermeı, aldaǵy qıyn kezder men yqtımal sátsizdikterdi de sanadan shyǵarmaǵan lázim.

Gabrıel Ettıngen men onyń áriptesteri júrgizgen birneshe zertteý qorytyndylary qarama-qarsy oılaý motıvasıa men nájıjelilikti joǵarlatatyndyǵyn dáleldedi. Self-Regulation of Goal Setting: Turning Free Fantasies About the Future Into Binding Goals barysynda Germanıada 168 stýdentpen olardyń armandary týraly suraq-jaýap júrgizildi. Sondaı-aq olar osy arman-murattarynyń oryndalý yqtımaldyǵyn da baǵalaýy tıis edi. Onda árbir stýdent óziniń maqsatyn iske asyrý barysyndaǵy pozıtıvti  múmkindikteri men kedergileri týraly sóz qozǵady.

Sosyn tájirıbege qatysqa stýdentterdi tórt topqa bólip, olardy baǵalaý júrgizildi. Onyń birinshi toby qarama-qarsy áreketpen oılaıtyn top: óziniń armanynyń birinshi pozıtıvti, sosyn negatıvti senarılerin kórsetkender. Ekinshi toby tek pozıtıvti tustaryn aıtqandar, al  úshinshi top eńserilmeıtin kedergilerdi ǵana kórsetken stýdentter. Tórtinshi top birinshi negatıvti, sosyn pozıtıvti senarıler usynǵandar.

Eki apta ótkennen soń ǵalymdar qarama-qarsy áreketpen oılaıtyn stýdent tobynyń motıvasıalyq áreketke kóshý prosesin baıqady.

Qarama-qarsy áreketpen oılaý eksperımetke qatysýshylardy shyndyqqa janaspaıtyn maqsattardan bas tartyp, barynsha múmkin maqsat-murattarǵa kúsh jumsaýyna jol ashty.

Qarama-qarsy áreketpen oılaý bizdiń kúsh jigerimizdi aqylmen jumsaýǵa ǵana kómektespeıdi, ol bizdi yqtımal kedergilerge daıyn bolýǵa baǵyttaıdy. Bul ádis kedergiler bola qalǵan kezde josparlanǵan, aqylǵa salynǵan sharalardy qabyldaýǵa múmkindik beredi.

WOOP  ádisi qarama-qarsy oılaýdyń utymdy nusqasy

Nú-Iork ýnıversıtetiniń psıhology Pıter Golvıtser jáne onyń áriptesteri  «iske asyrý ıntensıasy» ádisin sátti qoldandy Implementation Intentions. Strong Effects of Simple Plans. Bul ádiste jospar quratyn qatysýshy «Eger.... jaǵdaı oryn alǵan kezde onda...». Máselen, «Eger men maqsatyma jetý barysynda H jaǵdaıyna tap bolsam, Z  áreketin jasaımyn» degen sıaqty konstrýksıany paıdalanady.

Mundaı ádispen jospar qurýshy adamdar barynsha nátıjege qol jetkizetindigin ǵalymdar dáleldep otyr.

Gabrıel Ettıngen osy strategıany qarama-qarsy áreketpen oılaýdy utymdy úılestire bildi. Nátıjesinde  tórt satyny qamtıtyn jattyǵý tujyrymyn jasady. Muny kúndelikti ómirde ońaı jasaýǵa bolady. Ol WOOP (Wish, Outcome, Obstacle, Plan) WOOP my life dep atalady.

WOOP ádisiniń qaǵıdarttary qandaı?

1 - Siz ózińizdiń maqsatyńyz men armanyńyzdy jasaısyz (Wish).

2 - Siz qalaǵan nátıjeńizdi anyqtaısyz (Outcome).

3 - Siz maqsatqa jetý jolyndaǵy yqtımal kedergiler nemese problemalar (Obstacle) týraly oılanasyz.

4 - Siz «Eger ...., onda ....» strategıasyn paıdalana otyryp, osy kedergilerdi joıý boıynsha áreketter josparyn (Plan) qurasyz.

Mysaly, siz jumys berýshimen áńgimelesýge daıyndalýdasyz, siz óz kezegińizde áleýetti jumys berýshiniń kóńilinen shyǵyp, ózińiz qalaǵan jumysqa turǵyńyz keldi delik.

1 - Birinshi kezekte siz: «Men qabiletimmen, biliktiligimmen jáne jumys isteýge degen qulshynysymmen jumys berýshiniń nazaryn ózime aýdarýym kerek» degen maqsat qoıasyz.

2 - Sosyn kórinisti jaǵdaıǵa kóshesiz. Ózińizdi erkin ustap, jumys isteý qabiletterterińizdi bólisesiz. Jumys berýshi siz týraly jaǵymdy pikirde bolady.

3 - Siz áńgimelesý barysynda sizge kedergi keltiretin yqtımal problemalardy jáne sátsizdikterdi oılaısyz. Ótken shaqtaǵy sátsizdikterdi eskere otyryp, naqty ádiske kóshesiz. Mundaǵy eń basty problema ózińe senimdiliktiń tómen bolýy.

4 - Osy baǵytta siz jospar qurasyz. Eger áńgimelesý barysynda ózińizge senimsizdik ornaǵan jaǵdaıda, onda men ózimniń aqyldy jáne osy salany myqty meńgergendigim týraly oıdy oılaýǵa tyrysamyn.

WOOP ádisin kásibı salada qoldanýǵa shekteý joq. Bul strategıa taım-menedjment daǵdylaryn damytýǵa, sportpen aınalysýdy bastaýǵa, salmaq tastaýǵa, barynsha kóp saıahattaýǵa, jaqyn adamdarmen qarym-qatynasty jaqsartýǵa, kúızelisten shyǵýǵa kómegin tıgizedi.

Jalpy qoryty kelgende, WOOP maqsatqa jetýdiń ońtaıly ádisi. Jáne bul ádistiń  jattyǵýlary jeńil, ári nátıjeli.

WOOP — bul pozıtıvti oılaýdy almastyra almaıdy. Eger sizge qysqa merzim oılaýda oń nátıjelerge qol jetkizgińiz kelse, onda pozıtıvti oılaý taptyrmas ádis. Al merzimi uzaq jaǵdaılarda esińizdi jınap, jaǵymdy emosıany sezine otyryp, naqty árekettermen jumys jasańyz. Kez kelgen jetistik ońaı kelmeıtindigin esten shyǵarmańyz...

Shynymen de alǵa qaraı jyljý úshin tek ǵana pozıtıvti aspektilerge ǵana tujyrymdalmaı, onda kezdesetin kedergiler men qıynshylyqtar týraly da eskergen abzal.

---