InfoHub Logo

Fólklorlyq materıaldar jınap, tájirıbeden ótip júrgen bir top stýdent Jandilda aǵaıdyń úıine tańerteń erteletip kelgeninde, ustaz sonda tańǵy shaıyn iship dastarqan basynda otyr edi. Jandilda aǵaı stýdentterdi Nuǵyman aǵaıǵa bastap ertip barmaq bolatyn. Óıtkeni stýdentter ardager ustaz Nuǵyman aǵaıdan áńgime suramaq. Al Jandilda aǵaıdyń ózi bul kezde mektepte áli sabaq berip júrgen kezi edi.

Ǵylymnyń jaratylystaný baǵytyndaǵy bıolog degen mamandar baqa-shaıan, jándik ataýlyǵa úıir keletin kórinedi. Qybyr-qybyr etip jatqan jándikti kórse, janynan aınalsoqtap, úıirilip shyqpaı sonyń tynys-tirshiligin úlkeıtkish shynymen kúnuzaq baqylap otyrýǵa bar deıdi. Al fılologtardyń maqsaty basqa, fılologtyń dittegeni – sóz. Qaı jerde esti sóz bar, qaı jerde eski sóz bar, at-kóliksiz, jaıaýlatyp, jalpylatyp jetse de, baryp jazyp ala qoımaq. Esti sóz jerde qalmasyn deıdi ǵoı. Bıolog pen fılologtyń biriniń jándik ataýlyǵa úıir keletin minezine qaraı, biriniń sóz izdep, sózge úıir keletin minezine qaraı ózge fakúltettiń stýdentteri olarǵa «estfak – baqa-shaıan, fılfak – ósek-aıań» dep qaljyńdaıdy eken. Myna osyndaı maqsattaǵy fólklorlyq materıaldar jınap júrgen Qyzylorda pedınstıtýty stýdentteriniń bir toby Qojabaqy aýylyna kelip túsken edi. Fılologıa fakúltetinde oqıtyn stýdentter 1-kýrs bitirgennen keıin fólklorlyq tájirıbeden ótetin, al 2-kýrs bitirgennen keıin dıalekt sózder jınaý tájirıbesinen ótedi. 3-kýrs bitirgennen keıin ózge pedagog mamandyqtary sekildi lagerlerde balamen jumys isteý tájirıbesinen ótedi, al 4, 5-kýrstarynda qalanyń mektepterine baryp oqýshyǵa sabaq berip kórý tájirıbesinen ótetin.

Nuǵyman Ábdirazaqov – Qojabaqy aýylyndaǵy №25 mektepte uzaq jyldar bastaýysh synyp balalaryna sabaq bergen ustaz. Bul kezde zeınet demalysyna shyǵyp ketken ardager ustaz edi. Aqyn ustazdyń jazǵan óleńderi bir kezde aýdandyq «Lenın týy» gazetine (keıin «Qazynaly Qazaly», búgingi «Qazaly» gazeti) basylyp shyǵatyn. Nuǵyman aǵaıdyń ózi de balalarynyń bárine aqyn-jazýshylardyń esimin qoıa bergen kisi. Tipti bir ulyna esimin qoıýǵa ruqsat surap Almatydaǵy Sábıt Muqanovqa hat jazǵan eken. 60-jyldardyń basynda Almatydaǵy ataqty jazýshydan aýyl ustazyna hat kelýi talaı kóńilderge áserin bergen oqıǵa bolǵan. Nuǵyman aǵaıdyń stýdenttermen kezdesip áńgimeleseıin deýiniń ózinde de ustazǵa tán zıalylyq minez jatyr edi. Óıtkeni Nuǵyman aǵaıdyń bul kezde qatty naýqastanyp jatqan kezi edi. Keıin ol kisi dúnıeden ótip ketti. Sonda stýdent qyzdar ústel ústine dápterlerin jaıyp tastap Nuǵyman aǵaıdyń aýzynan shyqqan sózdi jazyp alyp jatqanda, ustaz eki ıininen ázer demalyp sóılep otyrdy.

Jandilda aǵaı stýdentterdi jadyrańqy qabaqpen qarsy aldy. «Kelińder, balalar, «Tańǵy asty tastama...» degen bar ǵoı», – dedi Jandilda aǵaı.

Ustaz Jandilda Súndetovtiń ózi de bir kezde osy stýdentter sekildi Qyzylorda pedınstıtýtynyń qazaq tili men ádebıeti mamandyǵynda oqyǵan kisi ǵoı. Uzaq jyldar №25 mektepte osy pánnen sabaq berip, zeınet demalysyna 1994 jyly shyqty. 1994 jyly qazan aıynda, Muǵalimder kúni merekesinde ustaz Jandilda Súndetovti jáne №25 mektepte uzaq jyldar dırektordyń oqý isi jónindegi orynbasary bolǵan ustaz, fızıka mamany Sábıt Jalǵasbaevty qurmetti demalysqa shyǵaryp salý rásimi ótken edi. Oǵan Qazaly aýdandyq bilim bólimi basshysynyń orynbasary kelip qatysyp, quttyqtaý tilegin aıtty. Jandilda aǵaı sodan keıin de mektepte eki toqsan sabaq berip zeınet demalysyna shyqty.

Dastarqan basynda ustaz fólklorlyq tájirıbeniń maqsatymenen úılerinen jyraq júrgen toptaǵy stýdent qyz-jigitterdi bir serpiltip alǵysy keldi me, bir áńgimeni bastaı berdi:

– Osy kúni dinge degen suranys oıanyp jatyr ǵoı. Bir kúni bir aýyldyń klýbyna ańǵal elge din úıretem dep bir dúmshe lektor keledi. Dinge sýsap otyrǵan halyq klýbqa lyqa tolady. Lektor minberge kóterilip alyp halyqqa:

– Assalaýmaǵalaıkúm degen sózdiń ne maǵyna beretinin bilesińder me? – deıdi.

Halyq bir-birine qaraıdy.

– Áı, sony bilmeıdi ekenbiz. Ózińiz aıtpasańyz...

– Endeshe bilip qoıyńdar, – deıdi lektor aldyndaǵy sýdan bir urttap qoıyp. – Assalaýmaǵalaıkúm degen sózdiń beretin maǵynasy – «meni tanısyń ba?» degen sóz.

Halyq ań-tań. «Áı, bul bilimsizdik degendi qoısaıshy. Dinı saýatymyz endi ashyldy-aý».

– Al ýaǵalaıkúmassalam sóziniń ne maǵyna beretinin bilesińder me? – deıdi lektor taǵy da halyqqa.

– Assalaýmaǵalaıkúmniń ne maǵyna beretinin bilmeı otyrǵanda, ýaǵalaıkúmassalamnyń ne maǵyna beretinin qaıdan bileıik? Ózińiz aıtyńyz, ǵulamam.

– Onda bilmeseńder, bilip qoıyńdar, – deıdi lektor taǵy da aldyndaǵy sýdan bir urttap qoıyp. – Ýaǵalaıkúmassalam sóziniń beretin maǵynasy – «joq, tanymaımyn» degen sóz.

Halyq qyran-topan. «Áı, bul bilmestik degendi qoısaıshy. Bolmasa osy sózderdi aýylda bir-birimizge kúnde aıtyp júrgen joqpyz ba?»

Stýdentter de lektor aıtty degen sózge kúlip jatyr. Jandilda aǵaı jastardy osylaı bir serpiltip alyp:

– Al, balalar, turaıyq, Nókeń úıinde kútip otyrǵan shyǵar, – dep as qaıyrý úshin alaqanyn jaıa berdi.

---