InfoHub Logo

Pedagogıkalyq ınformatıka ǵylymdarda mindetterdiń birneshe tıpin ártúrli negizde erekshelep, bólý qabyldanǵan. Pedagogıkalyq ınformatıka sheshiletin turaqty jáne aǵymdaǵy mindetter tobyn qarastyraıyq. Pedagogıkalyq ınformatıka basym turaqty mindetteri qoǵamdy aqparattandyrý jaǵdaıynda bilim berý, oqytý, bilim berýdi basqarý salasyndaǵy zańdylyqtardy ashý bolyp tabylady.

Pedagogıkada zańdylyq arnaıy qurylǵannyń arasyndaǵy nemese obektıvti bar jaǵdaılar men jetken nátıjeniń arasyndaǵy baılanys retinde sıpattalady. Nátıje retinde naqty parametrler boıynsha jeke tulǵanyń oqyǵandyǵy, damyǵandyǵy alynady. Al, pedagogıkalyq ınformatıkada jeke tulǵanyń aqparattyq mádenıeti men mamannyń aqparattyq quzyrlyǵy nátıje bolyp tabylady. Pedagogıkalyq ınformatıkanyń turaqty mindetteriniń quramyna bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıyndaǵy pedagogıkalyq is-áreket tájirıbeleri men praktıkasyn zertteý jáne jalpylaý mindeti kiredi. Kásiptik bilim berý jumysy óziniń bolmysynan barlyq ýaqytta shyǵarmashylyqpen jasalatyn jumys bolyp esepteledi. Oqýshylardy tıimdi oqytýdyń úılesimdi jáne ınovasıalyq quraldaryn jınaqtaý kez kelgen pedagog — novatordyń erekshe belgisi. Kóptegen ǵalym-pedgogtar zertteýler júrgizip, ınformatıkany oqytýdyń tól ádistemelik júıelerin quryp, bilim berýde aqparattandyrý quraldaryn paıdalanýda. Olardyń jumystarynyń nátıjeleri pedagogıkalyq ıdeıalardyń álemdik qoryn baıytty.

Ǵalym-pedagog Iý.A. Pervın qazirgi ýaqytta keńinen tanymal algorıtmdeý men programmalaýdy tıimdi oqytýdyń júıesin — oqýshylardyń tanymdyq ınısıatıvasyn damytýdyń quralyn, kompúterlik atqaýrshylardy alǵash ret jasap, usyndy. V.S. Lednev pen A.A. Kýznesovtyń jetekshiligimen mektepte úzdiksiz oqytylatyn ınformatıka kýrsynyń mazmunyn irikteýdiń negizgi qaǵıdalary men prınsıpteri tujyrymdaldy. Oqytýdy standarttaý men mekteptegi jáne joǵary mekteptegi ınformatıkadan bilim berý standarttaryn qurýǵa S. A. Beshenkov, E. Y. Bıdaıbekov, J. A. Karaev, M. P. Lapchık jáne t.b. ǵalymdardyń eńbekteri óz úlesin qosty.

Mektep bitirýshilerdiń daıyndyq deńgeıin anyqtaýǵa qajetti oqýshylardyń oqytý nátıjeleriniń sapaly, jedel jáne shynaıylyǵyn baqylaý qajettiligi, sondaı-aq, bilim berý júıesiniń tıimdiligin arttyrýǵa qabyldanǵan sharalar yńǵaıly tehnologıalardy, mundaı baqylaýdyń ádisteri men túrlerin izdeýge ákeldi. Kompúterlik tehnologıalardy paıdalanýǵa negizdelgen baqylaýdyń test júıesi A, Avanesov, A Anastazı. T. O. Balyqbaev, V. P. Bespalko, T. D. Tasbolatov jáne t.b. zertteýshilerdiń eńbekterinde keltirilgen.

Qazirgi ýaqytta bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıynda stýdentterdi — bolashaq ınformatıka muǵalimderin daıyndaýǵa baılanysty birqatar ǵylymı zertteýler júrgizildi. Oqý prosesinde aqparattyq tehnologıalardy paıdalanýǵa muǵalimderdi oqytý júıesin zertteýte M.I. Jaldaktyń jumysy arnalady, onda «Matematıka jáne ınformatıka» biliktiligi boıynsha muǵalimderdi kásiptik daıyndaýdyń komponentteri tereńnen qarastyrylǵan. Oqý-tárbıe prosesinde kompúterlik quraldardy paıdalaný negizinde fızıka-matematıka pánderine muǵalimder daıyndaýdyń teorıasy men praktıkasy A.A. Abdyqadyrovtyń zertteýlerinde kórinis tapqan.

Pedagogıkalyq oqý oryndarynda ınformatıkany oqytýdyń jalpy bilimdik jáne kásiptik qoldanbaly aspektilerin E.I. Kýznesov zerttegen. Pedagogıkalyq oqý oryndaryndaǵy kópdeńgeıli bilim berý júıesine ınformatıka muǵalimderin ádistemelik daıyndaýǵa ǵalym-pedagogtar M.P. Lapchık, S.K. Karıev, M.V. Shveskııdiń zertteýleri arnalǵan. Qazaqstandaǵy pedagogıkalyq oký oryndarynda ınformatıkamen sabaqtas mamandarǵa ınformatıkany oqytýdyń ádistemelik júıesin damytý máselesi E.Y. Bıdaıbekovtyń jumysynda kórinis tapqan.

Pándik salanyń mazmunyn egjeı-tegjeıli taldaý negizinde aqparattyq ıntegrasıalaý tehnologıalaryn jasaý jáne arnaıy kompúterlik quraldardy paıdalaný arqyly qazirgi bilim berý júıesinde keńinen tanymal elektrondyq oqytý quraldaryn qurý prosesin avtomattandyrý máselelerimen S.G.Grıgorev, V.V.Grınshkýn jáne t.b. aınalysýda. Pedagogıkalyq ınformatıkanyń mindetteriniń ishinde oqytýdyń, bilim berý qurylymyn basqarýdyń jańa ádisterin, quraldaryn, formalaryn, júıesin jasaý mindetteri mańyzdy oryn alady. Pedagogıkalyq sózdik jańa termındermen baıytyldy: dıstansıalyq oqytý, jelilik oqytý, aqparattyń bilim berý ortasy, keıs tehnologıalar, vıdeokonferensıalar, ınteraktıvti teledıdarlar men taktalar. Árbir termın sheshim qabyldaý strategıasyn júzege asyrýǵa áser etetin belgili bir uǵymdy anyqtaıdy. Ártúrli oqý oryndarynda dıstansıalyq oqytýdy tıimdi uıymdastyrýdyń arnaıy erekshelikterin zertteýge E.S. Polattyń,

A.V. Hýtorskoıdyń, al Qazaqstanda D.M. Djúsipalıevanyń eńbekteri arnalady. Qazaqstanda bilim berý júıesinde aqparattyq — komýnıkasıalyq tehnologıalardyń pedagogıkalyq múmkindikterin úırený jóninde birqatar zertteýler júrgizilýde. G.K. Nurǵalıevanyń jetekshiligimen:

— elektrondyq oqýlyqtar men mýltımedıalyq oqytý programmalaryn qurastyrýdyń modýldik jáne fýnksıonaldy tehnologıasynyń tujyrymdamasy (A.I.Tájiǵulov, D.K. Almaǵambetov);
— AKT negizinde qosymsha kásiptik oqytýdyń derbes jolyn jobalaý tujyrymdamasy (JA.Makatov);
— bastaýysh synyp muǵalimderi úshin elektrondyq ádistemelik júıeni jobalaý tujyrymdamasy (Sh.H. Qurmanalın);
— bolashaq muǵalimderdiń zertteý is-áreketine aqparattyq tehnologıalardyń tıgizetin áserine taldaý júrgizildi (R.Ch. Bekturǵanov);
— stýdentterdiń qundylyq baǵdarlyǵy men kásiptik baǵytyn kalyptastyrý (G.B.Ahmetova, E.V.Artyqbaev) tujyrymdamalary jasaldy.

Mektepti basqarýdy aqparattyq taldaý júıesin zertteý júzege asyryldy (A.A. Beısenbaeva); aqparattyq oqý ortasy men kásiptik baǵdarlyq júıeler (A.J. Arystanova, Ó.Z, Imanǵojına, A.T. Chaklıkova); dıstansıalyq oqytý túrin uıymdastyrýdyń formalary men ádisteri (J.M. Túsibaeva); oqý prosesinde elektrondyq oqý basylymdaryn paıdalanýǵa muǵalimderdiń kásiptik quzyrlyǵyn qalyptastyrý (S.I. Ferho) júzege asyryldy.

Mańyzdy turaqty mindetke jaqyn jáne bolashaqta bilim berýdi boljaýdy jatqyzý qabyldanǵan. Ǵylymı boljamdarsyz pedagogıkalyq saıasatty, bilim berý ekonomıkasyn, pedagogıkalyq is-árekettiń ózin jetildirýdi, basqarý júıelerin jáne t.b. basqarýdy júzege asyrý múmkin emes. Pedagogıkalyq boljamdarda «kez kelgen júıe bir mezgilde basqarylyp, damıtynyn» dáleldeıtin kıbernetıkanyń ataqty postýlaty júzege asyrylady. Budan basqarý men onyń damýyn basqarý qajettiligi paıda bolady. Damýdy basqarýdy, ıaǵnı bilim berý júıesiniń progresi ǵylymı boljamdarsyz júzege asyrý múmkin emes. 20-30 jyldan keıin oqytý qandaı bolady? Jarqyn bolashaqqa shyǵynsyz qalaı jetýge bolady? Bilim berý júıesiniń aldynda qandaı belgisizdikter men qıyndyqtar kútip tur?

Oqytýdyń bolashaǵyna, mektep pen joǵary oqý oryndaryndaǵy oqytýshylardyń, bilim berý men ǵylym jetekshileriniń eńbegi men ómirlik jaǵdaılaryna kóz júgirtý -bul otandyq bilim berý progresin qamtamasyz etý úshin derbes ıntellekt pen áleýmettik oılaýdy tıimdi paıdalaný bolyp tabylady. Kez kelgen pedagogıkalyq ǵylymnyń mindeti ınovasıalyq prosesterdiń teorıalyq, metodologıalyq negizderin, teorıa men praktıkanyń utymdy baılanystaryn zertteý jáne praktıkalyq is-áreketteriniń bir-birimen árekettesýin jasaý bolyp tabylady. Pedagogıkalyq ǵylym retindegi pedagogıkalyq ınformatıkanyń sońǵy on shaqty jyl aıasynda paıda bolǵan, salystyrmaly túrde jańa mindetteriniń biri — zertteý nátıjelerin praktıkaǵa engizý bolyp tabylady. Kez kelgen pedagogıkalyq ǵylymnyń mindeti ınovasıalyq prosesterdiń teorıalyq metodologıalyq negizderin, teorıa men praktıkanyń utymdy baılanystaryn, zertteý men praktıkalyq is-áreketteriniń ózara astasýyn jasaý bolyp tabylady. Teorıa men praktıkany ózara baıytýdyń kazirgi joldarynyń biri -ǵylymı-praktıkalyq ortalyqtar, laboratorıalar, birlestikter qurý bolyp esepteledi. Engizý prosedýrasy ǵalymdar suranys boıynsha jumys istegen jaǵdaıda ǵana tıimdi júzege asady. Suranys jasaýshy jańa pedagogıkalyq ónim qurýdyń barlyq kezeńderine qatysady: berilgen parametrdiń zertteý nátıjelerin jazý, jasalǵan jumystarǵa tez engizilý qabiletin berý men jańanyń ádettegige aınalýy.

Pedagogıkalyq ınformatıkada kóptegen basqa da teorıa men praktıka salalary tárizdi dástúrli men ınovasıalyq ádistiń arasynda júretin máńgilik kúresti dáleldeıtin jańalyqqa qarsylyqty kórsetetin kóptegen aıǵaqtardy keltirýge bolady. Pedagogıkalyq zertteýlerdiń kóptegen nátıjeleri, tipti onyń qoldanylýy ashyq jáne talassyz paıdaly bolsa da praktıkaǵa enbeı jatady. Kúni keshege deıin bul másele ǵalymdardy asa tolǵandyra qoıǵan joq, olar ózderiniń eńbekterin jarıalaǵanymen, olardyń ıdeıalary ómirge qalaı engizilip, bilim berýdi jetildirýdi qanshalyqty qamtamasyz etetindigine jaýapkershilik almady. Naryqtyq qatynastyń áserinen jaǵdaı tek materıaldyq salada ǵana emes, rýhanı óndiriste de ózgerdi. Ǵylymı pedagogıkalyq shyǵarmashylyq ónimderin

ıntellektýaldyq tovar kategorıasyna jatqyzý zertteýshilerdiń kózqarasyn ózgertýge májbúr etti. Mysaly, qazirgi bilim berý prosesin oqý jáne tehnıkalyq quraldarmen sapaly qamtamasyz etpeıinshe, ony kóz aldymyzǵa elestetý qıyn. Dástúrli «qaǵaz» -oqýlyq jáne oqý quraldarymen qatar, oqytý quraldarynyń quramy jańa pedagogıkalyq is-árekettiń quraldarymen elektrondyq oqýlyqtar, elektrondyq oqý quraldary, kompúterlik modeldeý quraldary, gıpermedıa-saıttar jáne basqa da telekomýnıkasıalyq quraldarmen tolyqtyryldy. Osyǵan baılanysty tovardy jasap, taratyp, paıdalanýdy tutynýshyǵa jetkizý erekshe ózekti máselege aınalyp otyr. Bilim berý salasyndaǵy ǵylymı jumystardyń avtorlary bolashaq ónimniń berilgen parametrlerin, ony paıdalanýshylar kategorıasyn, onyń tabysty qoldanylý jaǵdaıyn, paıdalanýshylardyń eńbegindegi kútiletin oń nátıjelerdi, ıntellektýaldyq qyzmet naryǵyna jumys qorytyndylaryn berý formalaryn, jumys qunyn jáne óziniń jumystarynyń engizilýi men sapasyn avtordyń qadaǵalaýy úshin keri baılanystyń bolýyn jobalaı bilýge daıyn bolýy tıis. Ǵalym-teoretıkterdiń aldynda asa kúrdeli másele — óziniń eńbegin boljap otyrǵan tutynýshyǵa jetkizý máselesi tur. Bul jaǵdaıda ásirese, pedagogıkalyq áreket, amal quraly retinde naqty usynys túrin jasaı almaıtyn irgeli zertteýler qıyndyqqa tireledi.

Keleli teorıalyq jumystardyń avtorlaryna óziniń irgeli juystarynyń qoldanbaly qasıetterin izdeýge, abstraktyly ıdeıalaryn naqty bilim berý quralyna aınaldyrýǵa týra keledi. Sóıtip, K.K. Kolınnyń pikirinshe, aýqymdy aqparattandyrý prosesi qoǵamnyń áleýmettik jáne ekonomıkalyq qurylymyna, sol qoǵamda ómir súrip otyrǵan adamnyń roli men ornyna belsendi yqpal etýde. Sondyqtan ınformatıka kýrsynyń mazmunyna qoǵamdy aqparattandyrýdyń áleýmettik ekonomıkalyq aspektilerin zertteýge baılanysty máseleler engizilýi tıis, sondaı-aq, «akparattyq resýrstar», «aqparattyq qoǵam», «aqparattyq qaýipsizdik» máseleleri qamtylýy tıis. Bul másele qoǵamnyń damý barysymen aldyńǵy kezekke shyǵady da, ǵylymı zertteýlerden oryndy kórinis tabady. Degenmen, aqparattandyrý prosesi uzaq júretin proses, ǵalymdardyń ózekti mindeti jeke tulǵanyń ǵylymı kózqarasyn qalyptastyrýdyń praktıkalyq joldaryn izdeý jáne bilimdi aqparattandyrý men jańa ǵylymı kólemdi tehnologıalardyń damýy jaǵdaıynda kásiptik jaǵynan joǵarylaýǵa qabiletti joǵary bilimdi jáne joǵary bilikti mamandardy daıyndaýdy praktıkaǵa engizýge arnalǵan naqty quraldardy jasaý bolýy tıis. Pedagogıkalyq ınformatıkanyń ǵylym retindegi turaqty mindetteri osyndaı. Olar aıaǵyna deıin sheshilýi múmkin emes.

---