InfoHub Logo

Qalıhan Ysqaqtyń"Qońyr kúz edi" povesindegi balalar beınesi
Qazaq ádebıetine soǵystan keıin kelgen ádebı tolqynnyń basynda turǵan asa kórnekti jazýshylardyń biri - Qalıhan Ysqaq. Balalyq shaǵy Uly Otan soǵysynyń qasiretti jyldarymen, qıynshylyqtarymen ótken. Sondaı ómiriniń - altyn arqaýy "Qońyr kúz edi"povesi. Qalıhan Ysqaq - qylaýsyz sóz sheberi. Keıin jasynda qolyna qalam alǵanda sondaı bir zulmat balalyq shaqty osy bir poves arqyly astarlap ashady. Bul povestiń basty keıipkeri - Qasym. Qasym - kempir men shaldyń qolynda ósedi. Ol kisilerdiń shamalary kelmegen soń, ınternatqa Qasymdy beredi. Internat - óte qarańǵy sýyq, dál bir jataqhana baraq sıaqty. Bul kezde Qasymnyń taǵdyry - óte qıyn, balalyǵynyń altyn kezeńderi ınternatta kúni boıy jumys isteýmen, jalǵyz qalǵan qozydaı bóten balalar arasynda ótedi. Bul jerde tek Qasymnyń taǵdyry emes, ınternat balalarynyń taǵdyry. Kúni tańerteń balalar ash. Óte sýyq, jatatyn jerleri de birtúrli. Olar aıdaýǵa kónip júre beredi. Sebebi, basatyn taýlary, baratyn jerleri, baspanalary joq. Olardyń árbireýiniń kózinde aýylǵa degen saǵynysh, ata - anaǵa degen degen lebiz bar. Kózderinde bir tunyp turǵan qasiret bar. Internat ustazdary da jóndeý emes. Óz úıleriniń jumystaryn osy balalarǵa istetip, jumsap otyrady. Qasymǵa kelgennen - aq biri kózine durys emesteı, ol jerde qanshama aýyldy saǵynyp otyrǵan, ata - ana mahabbatyna zárý balalar bar ekendigi sezilgen. Sebebi, ózi de osy kúndi basynan ótkerip júr. Tipti, dırektordyń ózi de adam mensinbeıdi, bir aýyz sózin zorǵa taýysyp aıtady. Qasym eń aldymen "maǵan balalar tıise me eken? ne bolady"- dep qoryqqan. Joq, olaı bolmady. Ol jerde kekil shashty Búkir, sózsheń Jaryqjuldyz, taǵy da ózi sıaqty ul balalar bar eken. Birde bul kelgende, tósek ústinde jatqan kekil shashty bala sýyrylyp:
Qaı synypta oqısyń? Atyń kim?
Segizinshi, esimim - Qasym.
Dóıt de gen, bir birge oqıdy ekenbiz ǵoı. Kel, kel! Meniń janymda ázir eshkim joq. Kel, kel! Dorbańa da oryn tabylady, meniń sandyǵym úlken!- dep kıip - jaryp barady. Eki týyp, bir qalǵandaı - aq Qasymnyń asty - ústine tústi.- Nemene, munyń ishi tolǵan baýyrsaq shyǵar?
- Joq, ánsheıin kıim - keshekter ǵoı. Sol - aq eken, Búkirdiń qabaǵy salbyrap jóneldi. Álgindeı emes, úıir sektigi basylyp, byrjıyp - tyrjıyp, mańdaıy jıyrylyp ketti. Qasymdy jaqtyrtpaı ony Jaryqjuldyzdyń qasyna jiberdi. Qasym ózin jaısyz sezinip, birtúrli bolyp qaldy. Mine, osylaısha Qasym da ınternat balalarymen tanysyp, tabysyp, olardyń minezderin bildi. Jaryqjuldyz sóılemeıtin bala sekildi tuǵyn, biraq sózsheń eken. Qasymnyń kelgeni sol edi, bir ımıgen qara áıel kelip, úıine sýǵa jumsady. Qasym bundaıǵa tańqaldy. Sóıtip bir kún ótti. Kelesi bir kúni sabaq bastaldy. Ustazdary - Maımuryn aǵaı. Qasymǵa jany ashyǵandaı, shalbarynan basyna deıin úrke qarady. Ony Altynnyń qasyna otyrǵyzyp, sabaq berdi. Bul kúnderi Qasym úshin sabaq kúni emes, kúlki kúnideı kórindi. Synyp dý - dý kúlip, ony keleke qylady. Soǵys bitkenine bir - aq jyl bolatyn. Sol jyldyń kúzi edi. Maımuryn Qalamtaıdyń inisi Almataı ınstıtýt bitirip keldi. Ol mektepke ádebıet sabaǵynan berdi. Qasymǵa baǵany tómen qoıatyn edi. Ol oǵan renjip júrdi. Qasymdy sabaq sońynan alyp qalyp:
- Sen maǵan ókpelep júrsiń be?
- Nege?
- Baǵa úshin
- Joq
- Onda jón eken. Sen ózińdi baǵamen salystyrma. Kimniń qandaı biligi bar, ol maǵan bes saýsaqtaı belgili. Bireýge baǵa kerek. Endi bireýge... Máselen, sen óziń ádebıetshi bolsam dep armandadyń ba? Armanda! Asyly, súıgen jaqsy ádebıetti, qumartqan jaqsy. Sen osyny oıla. Sen bizdiń úıge menimen júrshi. Men saǵan qyzyqty kitap beremin. Ol kitapty eshkimge kórsetpe - dedi de, Qasymdy ertip, kitabyn tabystady. Qasymǵa kitap sonsha qyzyqty emes sıaqty bolyp kórindi, biraq, ishi Qasymdy tańǵa deıin kóz ildirmedi. Ol kitaptyń qyzyǵyna túsip, mereılene oqydy. Osyndaı qıyn - qystaý kezde Qasymǵa demeý bolǵan Almataı aǵaı boldy. Qasym bul kitapty oqı otyryp, oıyn qıalǵa baǵyndyrdy. Armandady. Armany: kitap avtorymen kezdesý, Almaty aitaphanasyn kórý boldy. Biraq onyń armany on jyldan soń short úzildi...
Minekı, myna bir povestiń úzindisi qaı adamdy bolsyn jazýshylyq qasıetke ıtermeleıdi degen senimdemin. Áńgime, óte - uzaq bolǵagymen, maǵynasy - tereń, astarly. Men bul áńgimeni oqı otyryp,"armandaý - asyl qasıet"ekenin uǵyndym. Qandaıda kitap bolmasyn, ony meıirlene oqý kerek ekenin durys dep sheshtim. Áńgimeden, ınternat balalary ómirimen tanystym, ózimniń kitapqa degen qushtarlyǵym oıandy. Áńgimeniń tárbıelik máni - osynda jatyr dep oılaımyn.