InfoHub Logo

Adam qolymen jasalǵan taǵdyr

Shyryldaǵan ún bebeý qaǵyp tolastamady. «Ómir» dep atalatyn jaryq dúnıege «áldeqalaı» kelgenine shamyrqandy ma,álde qara tastaı zil taǵdyryn tula boıy túrshige sezindi me, qyzyl shaqa náreste tynbaı zarlady. Ashshy úni ashyna shyǵyp, áldekimde kegi ketkendeı judyryǵyn túıe shirene ińgálady. Terezeniń syrtynan túnergen qara túndi tilip ótkisi kelgendeı aıǵaıǵa basty. Jaqynynan medet kútkendeı, ara-tura yńyrsyǵan ún beredi. Anasy sábıine kóz qyryn da salmady. Ózin bosandyryp alǵan dáriger Jupargúlge aıtqany ony sastyryp tastady.

— Myna azan-qazan daýystan mıym aınalyp barady. Alyp ketshi ony.

— Qazir ana men bala ajyratylmaıdy. Bir palatada bolady. — Jupargúl jas kelinshektiń perzenthanadaǵy jańa tártipten múlde beıhabarlyǵyna tań qaldy. Ǵalamtor damyǵan qazirgideı zamanda tıtteı bir jańalyqty jasyryp ustaý múmkin emes qoı. Onyń ústine jas analar ózderin qyzyqtyratyn perzenthanadaǵy barlyq jaıttarǵa qulaǵy túrýli keletin edi. Al «Jedel járdemmen» jetkizilgen myna kelinshek bir túrli tosyn. Qurtaqandaı sábıin ıiskep, baýyryna basýdyń ornyna «alyp ket» dep doldanady.

— Ajyratpaıdy deımisiń? Ajyratqanda qandaı? — Jupargúl sandyraq halde jeatsa da, qasiretinen úzdik-sozdyq syr bergen kelinshektiń qasynan kete alar emes. Biraq bulaısha taǵat taýyp áńgimelesýge mursha qaıdan bolsyn. Jupargúl ózge de mindetterin atqarýǵa shyǵyp ketti. Áıtse de jas ananyń óksik úni qulaǵynan ketpedi.

Kúzdiń qara sýyǵy kúshine engen yzǵarly tún ortalanǵanda baryp, Jupargúl kelinshektiń palatasyna qaıta keldi. Kire sala baıqaǵany-ol balasyn múlde qozǵamaǵan. Ómiriniń alǵashqy sátinen bastap batpan qasiretti enshilep alǵan beıbaq shaqalaq qarny ashyp, yńyldaı berdi. Kelinshekte qımyl joq. Quddy bir tas músindi jyǵyp, tósekke sulata salǵandaı.

— Oıaýsyń ba? Sý bereıin, shólińdi bas.

— Sý emes, ý bershi. Qutylaıyn myna azap dúnıeden. — Kelinshektiń bu tirlikten baz keshe sóılegen sózderi dárigerge tym qatty estildi.

— Men tiri janǵa tek járdemdesýmen kelemin. Kúıeýim ekeýmiz de dárigermiz.

— Qandaı jaqsy, kúıeýiń bar. Balań da baqytty bolar. Al men... — Kelinshek qystyǵyp, búkil denesi qalsh-qalsh etip jylaı bastady.

— Ana bolsam, balamdy baqytty eter edim-aý. Átteń... — Jupargúl kókiregin kere kúrsindi. — Qudaı-aý, sendeı jas qyzǵa sonsha zapyran qustyrǵan qandaı qatygez ol? Týǵandaryńa habarlasaıyn. Kelsin, janyńda bolsyn.

— Anam ómirden ozǵan. Ákem ekinshi ret úılendi. Sodan beri salqyn tartyp ketti. Ári meniń myna jaǵdaıymdy estip,tipti jek kórip ketkendeı.

— Týǵan ákesi balasynan bezine me? Ýaqyt óte kele boıy úırener. Ári súıkimdi jıenin kórgende jibip sala berer.

— Joq, meniń shaqyrar janashyrym joq. Ákem bala kórse jibı salatyn meıirimdi emes. Ol «namys» dep keýdelenip qalǵan.

— Aty-jónińdi durys jazdyrdyń ba? Oryngúl İzbasarqyzy dep ediń.

— Men eshkimdi aldap, surqıalyq jasamadym. Kerisinshe ózim aldanyp, bir ázázildiń tuzaǵyna tústim. Onyń ár sózine senip, ushpa mahabbatqa mas bolyp júrgenimde, ol meni ózi aıtqandaı «tabıǵı qajettilik» úshin paıdalanyp kelipti. Onyń áıeli, eki birdeı baalsy bar eken. Kesh bildim. — Oryngúl óziniń kesh bilgen shyndyǵyn kózinen jasy syrǵanaı aıtyp ah urdy.

— Áı, ańǵal sińlim-aý, saǵan járdemdeskim kelip-aq tur. Biraq qalaı kómekteserimdi de bilmeımin. — Jupargúldiń sózin qalta telefonynyń shyldyry úzip jiberdi.

— Jupargúl Ázilbaıqyzy, shuǵyl jetkizilgen ana bar. Tezdetip qabyldaý bólimine jetińiz.

— Oryngúl, men jumys arasynda kelemin. Oǵan deıin sen sabańa túsip, as-sýyńdy ish. Tolǵaǵyń da aýyr boldy. Jaqsylap demal. — Kelinshek úndemedi. Áldenege bekingendeı sulq jata berdi.

Jupargúl qabyldaý bólimine jyldam jetip bardy. Tolǵaq qysqan áıeldiń janynda birneshe jaqyny júr. Oryngúldiń shyrqyraı jalǵyz jetken aıanyshty kúıi kóz aldynan jyljyp óte berdi. Jan qınalǵanda qasyńnan jaqynyń tabylǵany da úlken demeý ǵoı.Bul kelinshekti de Jupargúl qıyndyqqa tap qylmaı bosandyryp aldy. Ómirge iǵgálap qyz bala keldi. Názik únimen anasyn shat qyldy. Jupargúl áıeldiń týystaryna qýanyshty habardy jetkizgenshe asyqty. On jyldaı osy aýdandyq perzenthanada dáriger bolyp júrgen Jupargúl qanshama náresteniń ómirge sátti kelýine septigin tıgizdi. Qanshama ákeniń qýanyshty júzderin kórip, ózi de solarmen birge qýandy. Ózi ıe bola almaı júrgen ana baqytyn ózgelerdiń dıdarynan baıqap, tek qyzyǵýmen keledi. «Súıinshi» dep jaırań qaqqan buǵan talaı jerde aqsha ala júgirgender bolyp edi, áli de bar ondaı aq kóńildiler. Qýansa qolyndaǵy baryn ustata salatyn qazaq emespiz be? Jupargúl súıinshisine berilgen aqshany da, «erekshe qara» dep eske salýǵa tyrysyp usynylatyn parany da alyp kórgen emes. Kúıeýi Darhan ekeýiinń ata-ana bolar baqytty sátin kútýmen, sol ǵajaıyp kúnge taza jetý jolynda júrgen edi.

— Quttyqtaımyn. Siz balanyń ákesi bolarsyz.

— Iá, ákesimin. Tezirek aıtyńyzshy. Dárigeri «ul týady» dep edi. Ulym jaqsy ma? — Qatqan qaıystaı qara jigit aptyǵyp sóılep, tipti qulaq asa qoıar túri joq.

— Keshirińiz. Jubaıyńyz qyz bosandy.

— Múmkin emes. Ýchaskelik dárigeri tekserý kezinde ul degen. — Qap-qara jigittiń bet-júzindegi manaǵy qýanysh lebi lezde seıilip, ala kózi shatynaı qaldy.

— Áıelińizdiń jaǵdaıy jaqsy. Bala da bir qalypty. Odan basqa qandaı qýanysh bolsyn? — Jupargúl qyz balany beınebir kereksiz zattaı kórip, zikir salýǵa daıyn turǵan jigitaǵasyna ashyq jaqtyrmaı qarady.

— Tórt qyz týdy. Besinshisi ul bolady dep senip em. Myna ómirden ul kórmeı, uldyń ákesi bolmaı ótem be? — Kádimgideı joqtaý sarynymen sozaqtaǵan erkekti birge kelgen úlken áıel jubata bastady.

— Ne ekseń, sony orasyń, — dedi de Jupargúl kezekshilik ornyna oraldy. Bitpeıtin qaǵazdardy toltyryp, áriptesimen birge birtalaı otyrdy. Ekeýara sózderi jumys jaıynda ǵana. Tájirıbesiz áriptesine qaǵazdardyń retin túsinidrip otyrsa da, Jupargúldiń oıynan búgingi eki jaǵdaı ketpeı qoıdy. Ekeýi de dúnıege bala kelgenine nazaly, bázbireýlerdiń jazbaı-aq jattatqan zańymen jazaly.Buryn qazaq qyz týsa, «órisim keńıtin body» dep qýanbaıtyn ba edi? Al qazirgilerdiń qaısybiri áıeline «qyz tapsań ajyrasamyn» dep qoqılanady. Al ákesiz týǵan sábı... Degenmen «jetimin jylatpaǵan qazaqpyz» degende keremetpiz, biraq sol jetimderdi tastandy atandyrýǵa, taǵdyr tezine salýǵa shimirikpeımiz. Sonda burynǵy qazaqtan qazirgi qazaqtyń kem túskeni-aý! Áı, qoıshy, mynadaı aýyr oılarmen otyryp, ýaqyt ótpes. Odan da palatalardy bir kórip qaıtsyn. Jupargúl ornynan aqyryn kóterilip, korıdordy boılap kele jatty. Kenet ózi de baıqamastan Oryngúldiń palatasynyń esigine kelip turǵanyn bir-aq kórdi. Bul ne? Jas qyzǵa jany ashyǵany ma? Joq álde «jetimin jylatpaıtyn qazaqtyń» qaıyrymdylyǵy ma? Óz oıyna ózi maltyqqan Jupargúl palataǵa kirdi. Bári tynyshtyqta uıyqtap jatyr. Sábıler alańsyz pysyldaǵan kezde Jupargúl demin ishinen alatyn. Ol úshin tym qasıetti tynyshtyq osy bir beıkúná nárestelerdiń uıqydaǵy shaǵy bolatyn.

— Dáriger, jaqyndańyzshy. — Oryngúl basyn julyp alyp, tunshyǵa sybyrlady.

— Ne aıtaıyn dep ediń? Bir keregiń bar ma? — Jupargúl áıeldi tynyshtandyrmaq bolyp, janyna jetip bardy.

— Sizdiń maǵan kómekteskińiz keledi ǵoı. Solaı ma? — Syr sýyrtpaqtamaı, oqystan týra qoıylǵan suraqtyń astarynan Jupargúl áldebir jaǵdaıdy shamalap tur.

— Iá, qolymnan kelse, jaqsylyǵymdy aıamas edim. Myna esh jazyǵy joq balany aıaımyn.

— Shynymen kómekteskińiz kelse, onda myna balany asyrap alyńyz. Meniń tym bolmasa kóńilim tynysh júrsin. — Balasyn emes, áldebir zatyn bógde bireýge ustata salatyn jomarttaı kelinshek jaıyla ún qatty.

— Ne sandyraq bul?Balańdy bóten bireýge bókterip jiberseń, kóńiliń qalaı tynysh bolady? Bala óziniń anasynyń baýyrynda ósýi keerk. Toǵyz aı boıy qursaǵyńda kótergende, oǵan bir ret te esmirenbediń be? Osynshama jaýyz bolarmysyń? — Dáriger tosyn usynystan esinen tanardaı bolyp, túregelýge yńǵaılandy.

— Mende qalsa, ashtan óledi. Jumysym joq. Ákem júktiligimdi bilgende at quıryǵyn kesken.

— Balanyń ákesine habarlas. Shekesi torsyqtaı, deni saý ulyn kórse, múmkin meıirimi oıanar. — Jupargúl balanyń taǵdyry tigilgen saýdadan qalaı da qashqysy keldi.

— Joq, ol-baryp turǵan tas júrek. Júktiligimdi bilgende,«endi qaıteıin, ákeńniń úıine baryp tý» degen. Odan endi úmittenbeımin. Kómektesińiz. Balam tym bolmasa tri qalsyn. Meniń oǵan berer barym osy. Aman qalsynshy. Ótinem sizden. Deni saý ǵoı.

— Iá, deni saý. Biraq tegi kim? — Jupargúl shym-shytyryq oıdyń shyrmaýynda qaldy.

— Jetimder úıinde ony jaqsy kúnder kútpeıtinin bilem. Al siz-áıelsiz, dárigersiz, anasyz. Oılanyńyzshy. — Ólerdegi sózin aıtqan, ómirdiń azyn kórp, kóp azabyn tartyp úlgergen, sodan da barlyǵynan kóńili qaıtqan boıjetkenniń balasy úshin jasaǵan dármensiz áreketi Jupargúldi oılandyryp tastady.

Ol esh qupıa jasyrmaıtyn aq jarqyn minezine basyp, kúıeýine qońyraý shaldy. Darhan da uzaq jón surap qystamady. Jupargúlge tez-aq jetip keldi. Darhan kelgende, Jupargúl Oryngúldiń ulyn qushaqtap otyr edi. Onyń bul bekem otyrǵan túrin kórip, Darhan alǵan betinen qaıtpaıtynyn ishi sezdi. Qupıany búrkemeleýge sheber tún balasynda Jupargúl ulyn keýdesine basyp,qushyrlana ıiskedi. Osy ıisti qansha jyldan beri kútip, zaryǵyp kelgen áıel eki ıini solqyldap,únsiz jylap otyrdy.

— Darhan, men saǵan qaıtseń de balany qabylda demeımin. Biraq men osy balanyń anasy bolýǵa sheshim qabyldadym. Alla aldynda men búgin ana boldym. — Áıeliniń nyq sózinen eshqashan aınymaıtynyn biletin Darhan kelisti. Ári sábı súıýge shólirkep júrgen mezeti-qyryqtyń qyrqasy edi. Óz anasy «týmaıtyn kelinnen qutyl» degende, júreginiń qalaýymen qosylǵan jaryn qıyp kete almaǵan bolatyn. Búgin saıqymazaq taǵdyry taǵy da aldyna tańdaý tastapty: ne bala asyrap alý, ne bolmasa Jupargúlden ajyrasyp, jańa baqyt izdeý. Biraq osy «jańa baqyt izdeý» uǵymy Darhan úshin mıǵa qonymsyz kórinetin. Ol óz baqytyn tek súıikti áıelinen ǵana kóretin.

— Juparym, ajyrasý týraly sóz qozǵama dep ótinip edim ǵoı. Bul balany Alla bizge syı etip turǵan bolar. Qabyl alaıyq. Qalǵanyn zań jolymen retteımiz ǵoı. — Darhan qyzdaı qosylǵan qosaǵyna tónip kelip, onyń jasty kózin súrtti.Osy sát Darhannyń kóz janary da jasqa tolyp tur edi. Aı sáýlesinen ada, túpsiz shyńyraýdaı tas qarańǵy tún bul úsheýara qupıany jýyp-shaıǵysy kelgendeı nóserlete jóneldi. Tolassyz tógilgen nóser adamdardyń kúnásiniń aıǵaǵynan iz qaldyrǵysy kelmegendeı órshelene quıdy. Erteńgi atar tań olardyń tap-taza perishte kúılerin qaıtaryp bere qoıar ma? Bunyń bárinen beıhabar náreste álde nurly, álde oıly-qyrly ómirin bastap ketti.

Ana júrek nege ah urdy?

— Anańnyń batasyn almastan, tipti aqyldaspaı-aq bala asyrap aldym deımisiń? Sen ózińniń qandaı sorǵa tap kelgeniińdi tipti salmaqtaı da almaısyń. Seni ana bedeý qatyn qurtty, ómirińdi kúl-talqan etti. Sen endi tek qurdymǵa kete beresiń. Qudaı-aý, endi qaıttim, ulym kóz aldymda tozaqqa ketip barady. O, Allam, jar bola kór óziń óresiz ulyma! — Sheshesiniń baıbalamyn Darhan úzip jiberdi.

— Apa, siz qýanar dep úmittenip edim. Onym beker eken.Tym qurysa qýanǵan raı tanytsań qaıter edi?

— Oıbaı-aý, men aza tutyp otyrsam, qalaı kólgirsip qýanamyn? Ana Jupargúliń seni tozaqtyń túbine tastaıdy. Qaıdaǵy bir teksizdi baýyryńa basqan ekensiń. Odan ne qaıyr kútesiń, a?

— Apa, jeter endi. Men sizden bala asyraýǵa ruqsat suraı kelmedim. Jaı habardar etkim kelgen. Onyń da artyq bolǵanyn kórip turmyn. Men kettim.

— Qaıda ketesiń? Qara shańyraqtyń ıesi sen emes pe ediń? Jupargúlińniń qabaǵy birjolata ashylsyn dep, meni qyzymnyń qolyna qarattyń. Munda jaǵdaıym jaqsy-aý, biraq ózimdi óz úıimdegideı sezine almaımyn. Jalǵyzsyraımyn, qulynym, óz oshaǵymdy ańsaımyn! Al seniń bala asyrap alǵanyń jaqsylyq emes, jaqsylyq emes! — Ana shirkin azynap qoımady. Jalǵyz ulynyń sábı súımeýi onyń janyn aıazdaı qarıtyn. Al búgin uly kelip, kelini ekeýiniń bir tastandy sábıdi asyrap alǵanyn aıtqanda, ana kóńilindegi «nemereli bolam-aý» degen úmiti short kesilgen. Sodan da ol jylap-syqtaýdan tynbady.

— Qaı kúnám úshin meni osylaı bir qyzyl etke zaryqtyryp qoıdyń, Qudaıym? Nege men el qatarly nemere súıip, óz shańyraǵymda qartaımadym? Jarqyn otaǵasynyń shańyraǵy kúıredi ǵoı. Bala asyrap alsa, endi ana jylan kelin ózi týa almaıdy degeni ǵoı. Bilip edim, sol albastynyń alǵash kelgen kúnnen bastap qanshyrdaı qatqan keıpinen bir sumdyqty boljap edim. Qyz-kúıeýimniń qolynan aqyretke attanarmyn! Onda barǵanda otaǵasyna ne betimdi aıtamyn?!Jalǵyz ulyń tuıaqsyz qaldy deımin be?! Sen kelinniń sońynan júrip, maǵan topyraq ta salmaıtyn túriń bar. Al, Qudaı, men sorlyny tezirek al! Kórsetpe budan ózge mazaǵyńdy!

— Apa, áke atanǵanymnyń nesi mazaq?Ákemniń shańyraǵynyń tútini túzý usha beredi. Ókpe-renishińdi qoı da, úıge qaıtshy. Jupargúldi de bekerge jazǵyra berme. Seni úıden qýǵan kim bar? Nemereńdi kórseń, meni búgingideı renjitkenińe óziń uıalatyn bolasyń. Ol sondaı tátti, kip-kishkentaı.

— Táıt, kórsetpe maǵan ol teksizdi! Meniń nemerem joq. Sony bilip qoı. Shyq úıden! — Qadısha kempirdiń daýsy kúıine, ashshy shyǵyp, shańq ete qaldy. Tórgi bólmede alańsyz oınap júrgen úsh jasar jıeni qatty daýystan qorqyp ketip, jylap qoıa berdi. Azan-qazan bolǵan úıden Darhan atyp shyqty. Áldeneden bas saýǵalaı qashqandaı bir alasapyran kúı.Anasynyń betine basa aıtqan shyndyǵyn moıyndaýdan qashyp bara ma? Álde ana aýzynan aıtylǵan kesirli bolashaq boljamynan qutylǵysy bar ma? Áıteýir zytyp barady. Kimge qapaly? Kimdi aıyptaıdy? Ózi de bilmeıdi. Mıynda myń suraq qadalǵan boıda, kóligine otyrdy. Jupargúldi kórýge asyqty. Jany qysylsa da, jadyraı qýansa da búkpesiz bóliser, shyn keńeser ómirlik jarymen júzdesýge sabyry qashty. Jyldamdyqty arttyryp, quddy bir jynnan qashqandaı alas uryp úıine jetti.Mashınadan túse sala, súrinip baryp boıyn qaıta tiktep aldy. Talmaý kókke kóz tastady. Nuryn tókken kúzgi kún oǵan qara daqty bolyp kórindi. Kıeli kúnniń ózin de daq shalǵan ba? Ony da áldekimder ǵaıbattap, kózine shuqyp, kóńiline syzat salǵan ba? Darhan kózin ýqalaı, úıine kirdi.

— Jupargúl, jınal, myna jaqtan ketemiz. Baıaǵyda solaı jasaýym kerek edi. Áli de kesh emes. Ketemiz! — Tútikken kúıeýin kórip Jupargúl baısaldy minezimen ony sońyna deıin tyńdady.

— Apammen renjisip qaldyń ba? Shildehanaǵa kelmeımin dedi me? — Enesimen syralǵy bolyp ketken kelini onyń ne qylyq kórsetkenin ishteı bajaılap tur.

— Anam osy joly artyq ketti. Maǵan tym aýyr sózder aıtty. Ulymdy teksizge, ózimdi tozaqqa shym batyp bara jatqan sharasyz baıqusqa teńedi. Budan aryǵa tóze almaımyn. Ketemiz bul jaqtan!

— Darhan, sabyr et. Óz anańnan bezinip ońbassyń.Onyń ýaıymyn da túsinem. Óziniń týǵan nemeresi bolmaǵan soń, ońaılyqpen oń qabaǵyn bere qoımasy da anyq. Sol minezin bile turyp, sonsha shý kóterggeniń ne? Bul jolǵy qylyǵyna da shydaısyń. — Jupargúldiń qońyr daýsy Darhandy ashý quıynynan arashalap aldy.

— Apamnyń ashý-yzasy basylǵansha, biz de bara bermeı baıyz taýyp otyra turaıyq. Sosyn Arlandy kóterip barǵanda, batasyn berer. Arlan ájesiniń kóz aldynda er jetetin bolady. Darhan, sol jaqsy kúnge seneıikshi. — Enesiniń sózin sóılep, oǵan shań jýytpaı aqtap alǵan áıeliniń parasatyna súısingen Darhan kóńili jaılanyp shaıǵa otyrdy. Shaı ishpesten buryn, tátti uıyqtap jatqan ulynyń mańdaıynan ıiskedi. Osy bir ómirdegi eshbir ıis ataýly teńese almaıtyn ǵajap sıqyrly ıis Darhannyń baqytynyń bastaýyna aınalǵan. Ulyn súıip, qushaǵyna alsa bolǵany, bul dúnıe burynǵydan beter jarqyrap ketedi. Dostyń tabasy da, dushpannyń ájýasy da eleýsiz qalady. Qarbalas jumys qamynan da, suǵanaq sózdiń sýyǵynan da jany tek osy jerde tynyshtyq tabatyn.

— Juparym, bala kútimine baılanysty demalysqa shyqqanyń ózińe jaqqan ba, qalaı? Óńiń shyraılanyp ketipti. — Darhannyń sabasyna túsip, arǵymaq ashýynyń aýyzdyǵyn baısaldy aqylyna ustatqanyn Jupargúl onyń qaǵytpasynan-aq ańdady.

— Kóńilim toq. Baýyrymda balam, janymda jarym. Basymda baspanam bar. Odan artyq jaratqannan ne suraıyn? -Áıeli de oraıyn taýyp ázildeı jymıdy. Ol jymıǵanda Darhannyń kóńiliniń qaımaǵynda kúlli álem shýaǵyn shashqandaı kórinetin alǵashqy jyldardaǵy áser sol baıaǵysynsha uıyp tur edi.

— Sonda bar armany oryndalǵan arý budan ózge eshteńeni qalamaı ma? — Darhan kelinshegin ashyq erkelete jaıdarylana kúlimsiredi.

— Aıtpaqshy, baqytty arýyńnyń taǵy bir qalaýy bar. — Jupargúl birden salmaqty raıǵa aýysty.

— Ol ne qalaý,?Tek aıtsań bolǵany, demde oryndaımyn. — Erkelegen jaryn odan beter baqytqa bóleýge daıar Darhan onyń tilegin qazir-aq oń sheshimimen qaýyshtyrardaı qulshynyp otyr.Biraq áıeli qaljyńnan shyn áńgimege aýysty.

— Apamnan keshirim surap, úıge oralýyn qamdaıyq. Osy úıdiń sáni de, máni de apam ǵoı. Mendegi kóńil apamnyń batasyn almaı jaılanbaıtyn syńaıly.

— Qup kóremin. Onda araǵa birer kún salyp, apamnyń kóńili jaı bir sátinde salyp uryp jetip baraıyq. — Darhan úıinen kóńildi raımen shyǵa berdi.

Jol boıy óziniń ómirlik jar tańdaýda jańylmaǵanyna shúkirshilik etýmen boldy. Anasy men bunyń arasyndaǵy jaısyzdyqty jýyp jiberýge daıyn turǵan aq nıetti kelinshegin janyndaı jaqsy kóretini de osy qasıetterinen ǵoı. Ózge túsine almasa da, Jupargúldiń buny túsinbeı adastyrǵan kezi joq.

Jumysyna kelip jaıǵasa bergeni sol edi, qasyna orynbasary Asan kele qaldy. Áıel daýysty Asan ózin bastyǵynyń kózi men qulaǵy sanaıtyn. Neshe márte bastyǵynan urys estip, sóz tasý minezinen tyıylýyn talap etse de, súıeksińdi ádetin qoıar emes. Búgin de sóıtti.

— Baseke, siz joqta joǵarydan hat keldi. Tazalyq mamandary kelmek eken.

— Ol jańalyq emes. Aýrýhana ol tekserýge únemi daıyn ǵoı.

— Odan basqa bir «erkin taqyryp» qatty talqylandy. — Asan murnynyń astynan mińgirlep, «erkin taqyrybyn» kósilip aıtýǵa yntyǵyp tursa da, Darhannan jasqanyp, tamaǵyn kenedi. «Erkin taqyryptyń» jel sóz ekenin biletin Darhan kúldi de qoıdy. On jyldan beri ony artyq sózden aýlaq júrýge ońdasa da, Asan sózdiń qamyn jaılaýdan jańylmaı-aq keledi.

— Aýrýhanada bári sizdiń asyrap alǵan balańyz týraly aıtyp júr. Bireýler ony sizdiń jas toqalyńyz bar, sodan týǵan desedi. Al endi bireýleri jas qyzdy qorqytyp, amalsyz balasyn tastap ketýge kóndirdi deıdi. Elden estip, kóńilińiz buzylmasyn dep, aldyn-ala eskertkenim ǵoı. Júregińizge jaqyn almańyz, baseke! Ósek qoı ol... — Asan sózin aıaqtaı almady, bas dárigerdiń júzi ashýdan kúreńitip bara jatty.

— Jap aýzyńdy! Qaıdaǵy toqal? Qaıdaǵy qyzdy qorqytý?

— Baseke, myna keler komısıa bir jaǵy sol balany asyrap alý qujattaryńyzdy da tekseredi deıdi. Zańdylyq jaǵynan anyqtaıdy desedi. — «Deıdi» men «desedi» Darhannyń kóńiline endi ǵana ornyqqan ajary-aqylyn alty qyr asyryp jiberdi.

— Shyq kabınetten! Tazalyq mamandary qalaı meniń balamnyń qujatyn tergeıdi eken?! — dep býlyqty bas dáriger.

— Baseke, onyń nesine sonsha júıkeńizdi juqartasyz? Ózińiz de bilesiz. Juqarǵan júıke qalpyna kelmeıdi.Men bar bolǵany...

— Ket! Shyq! Qarańdy batyr! — Darhan zor daýsymen aıýdaı aqyrǵanda, Asannyń aq halatynyń etegi jelp etip taıyp turdy. Ózi ketse de, Darhannyń júregin syzdatyp ketti.Keshke deıin kiris-shyǵys qujattardy qulyqsyz qaraǵan Darhan úıine jetkenshe asyqty. Ol úshin endi jumys orny da jaıly bolýdan adyra qaldy. Tórtkúl dúnıede jigittiń janyn tek úıi ǵana jylyta alatyn edi.

Ósektiń órtimen keýdesin kúıdirip bitken kesh tynyshtyq alar túnine ulasty. Darhan aıtpasa da, onyń kóńilindegi kirdi Jupargúl baıqamaı qalmady. Kúıeýin «bolǵan jaıdy aıt» dep te qysamady.Qosaǵynyń ózi sheshiler sátin kútti.

Al erteńine bozaryp atqan kúzgi tańmen birge bular da aq úmitterin úlpildete jolǵa shyqty. Alys sapar bolmasa da, kóńilderinde «anamyz ne der eken» degen qobaljý basym edi. Ertelete jetken uly men kelinin jáne kishkentaı Arlandy qaryndasynyń úıi ashyq-jarqyn qabyldaı qoımady. Qaryndasy men kúıeý balasy týra bir janazada otyrǵandaı raı bermedi. Anasy múlde teris qarap otyr. Keldiń-aý degen joq. Uly kelmegendeı, tek ózderi ǵana otyrǵandaı eleýsiz qaldyrdy. Darhan otbasynda únemi ystyq kóńildiń, aıaly alaqannyń álpeshteýinde ósken edi. Es bilgeli anasynyń teris qaraǵanyn kórgen emes-tin. Bul toń-torys qalyp onyń janyna batyp ketti. Darhan birden sóz bastady. Jupargúl Arlandy qushaqtap, enesiniń qas-qabaǵyn baǵyp otyr.

— Apa, bulaısha burtyńdaýyńyzǵa ne sebep ekenin jaqsy bilem.

— Bilseń nege keldiń? Qaı betińmen keldiń? Maǵan qaıdaǵy belgisiz bireýdiń balasyn «nemereń» dep telý úshin keldiń be? — Anasy ótken jolǵydan da sýyq tartqan tárizdi. Qudaı-aý, bul óziniń aq anasy ma, álde basqa bireýmen almasyp ketken be? Darhan búgin anasyn tanı almaı otyr. Jupargúl on bes jyldan beri biletin enesin búgin basqa, qatal qyrynan kórip, kelisteriniń bereke bermesin ishi sezdi.

— Apa, nege meni renjite beresiń? Qarashy, Jupargúl jáne ulym úsheýmiz seni óz úıińe alyp ketýge keldik. Ótinemiz, júrshi úıge. Sensiz ol úı qańyrap qaldy ǵoı. — Darhan anasyna jas baladaı kózderi jasaýraı jalyndy. Ana miz baqpady. Esesine qaryndasy Marjan jaq ashty, kóńilindegi bar zapyranyn qusa saldy:

— Sen úıdiń jalǵyz uly retinde óz mindetińdi atqarmadyń. Anama nemere súıgizbeı, qý basyn qaqshıtyp, ábden jalǵyzsyrattyńdar. Endi ol baıqus meniń aıadaı úıimdi panalamaı qaıtsin? Al sen ákemnen qalǵan keń saraı men mal-múlikti qaıdaǵy bireýdiń balasyna shashyp júrsiń!-Darhan qaryndasynyń ózine degen osynshama jek kórýshilikpen aıtqan sózderinen júregi tasqa aınalyp bara jatqandaı teńselip ketti. Anasynyń ashýyn tarqatýdyń ornyna, baýyryndaǵy qara jylandaı bolyp, basyn qaqshıta kóterip, ósektiń órtin tutatyp otyrǵan osy eken ǵoı. Báse, áıtpese anasy buny dál osylaı eshqashan jazǵyrmaıtyn edi ǵoı. Bir-aq sátte kóp nárseni túsingen Darhan kenet atyp turdy.

— Júr, apa, kettik myna úıden. Mynalar seniń maǵan degen ashýyńdy óz paıdalaryna asyryp júr. Óz úıimizde ońasha otyryp keńesemiz. Apa, jınal!

— Eshqaıda da barmaımyn! Meniń súıegim osy úıden shyǵady. Sen ana ózińniń qoldan jasap alǵan otbasyńdy al da jónińe ket! Ana shaqalaqty kórsetpe! Oǵan eshqashan jibimeımin! Nemerem dep qaramaımyn!

Jupargúl kúıeýiniń jasqa toly júzine kózi túsip, ishi qan jylap qoıa berdi. Ulyn baýyryna qysqan kúıi, enesiniń aldyna tizerlep otyra ketti.

— Apa, óz perzentińizdi nege sonsha qınaısyz? Aıaǵyńyzǵa jyǵylaıyn. Úıge qaıtyńyzshy. Siz ketkeli beri janymyzǵa tynyshtyq joq. Apa, jalynamyn, ulyńyzdyń baqyty úshin oǵan oń qabaq tanytyńyzshy! — Solqyldap jylap, tizerlep otyrǵan kelinin Qadısha keýdesinen ıterip jiberdi.

— Meniń suńǵyla ishim bir sumdyqty sezip tur. Bul bala senderge sor bolyp tıedi. Ket óz soryńmen! Balamdy jaıyna qaldyr! Oǵan bala tabatyn áıeldi ózim áperem!

— Apa, toqtat! Maǵan on segizdegi qyzdy áperseń de, menen bala bolmaıdy! Belsizdik aýrýymen aýyratyn myna menmin! Qansha emdelsem de, nátıje joq. Jupargúldiń ne kinási bar? Qorlama ony bulaı! Túregel, Juparym! Kettik! Kóshemiz! Marjan, ana saraıdaı úıdi saǵan tastaımyn! Kóziń bir toıattasyn dúnıe-múlikke! — Darhan áıelin qolynan julqyp turǵyzyp aldy. Jupargúl egilip jylap baýyryn jaza alar emes. On jyldan beri jasyryp kelgen, tek ekeýi ǵana biletin qupıany kúıeýiniń taban astynda jarıa etkenin quptamaǵanyn bas shaıqaýymen ǵana bildirdi. Al anasy nazalanyp qoıar emes.

— Ótirik! Myna qatyn óz kinásin jasyrý úshin seniń aýzyńa osylaı sóz salyp tur ma? Bul shúıkebastan ne taptyń sonshama? Sonyń quly bolyp júrsiń! Ketseń ket! Óz soryńdy arqalaı ket!

Sheshesimen júzdesýden aýyr sezim qushaǵynda shyqqan Darhan kóp uzamaı sonaý batystan Almatyǵa qoparyla kóshti. Marjan ákesiniń boz úıin ıemdenip máz boldy. Asan orynbasar mıyǵynan kúlip, ózi armandaǵan bas dáriger dárejesine qol jetkizdi. Darhanǵa mal-múlik te, ataq-dáreje de kerek emes edi. Oǵan qymbaty-sútteı uıyǵan, ómir soqpaǵynda esh aınymaıtyn otbasy bolatyn.

Taǵdyrmen teketireste pende jeńe me?

— Qalalyq «Ónerli órender» baıqaýynyń bas júlde jeńimpazy — Darhanuly Arlan! Jeńimpazdy ortaǵa shaqyramyz! — Óz ulynyń aty atalǵanda, Jupargúldiń júregi keýdesinen shyǵyp keterdeı qatty soǵa jóneldi. Jurt aldynda eń ónerli dep tanylǵan ulyn maqtan tutyp, osy baqytty kúnge qansha qıyndyqpen, tipti qurbandyqpen jetken kúıeýi ekeýiniń eńbekteri esh ketpegenin bilip masaıraı qýandy. Iá, olardyń aqyldy, ónerli uly bar. Kópshilik arasynan sytylyp shyǵyp, Darhanǵa qýanyshty habaryn jetkizdi:

— Ákesi, qýana ber! Ulyń qala boıynsha sýret salýdan aldyna qara jibermeı, ozyp shyqty. Qazir marapattap, sahnaǵa shaqyryp jatyr!

— Men tańdanbaımyn. Ulymnyń jeńetinine sengenmin. Ol árbir qubylysqa asqan sezimtaldyqpen qaraıdy. Sýretshi úshin bul asa qajet qasıet emes pe?! — Darhan qýanyshtan uly ekeýi ǵana biletin talaı qupıalar baryn baıqatyp, bir maqtanyp qoıdy. Jupargúl ákeli-balaly ekeýiniń áńgimelerine aralassa, «bul — tek erkekterdiń sharýasy. Al áıel erlerdiń sózin bólmeı, tek tyńdaý kerek,» — dep ázildeıtin. Ana men áke balasynyń jeńisine marqaıyp, januıa baqytyna bólenip-aq turdy.

Arlan oqýda úzdik, sportta da qara jaıaý emes. Tym jaqsy kóretin óneri-qyl qalammen túrli oqıǵaly sýretter salý. Búgin qalalyq deńgeıdegi baıqaýdan bas júlde jeńip aldy. Orta mektepti bitiretin Arlan bolashaq mamandyǵyn da tańdap qoıypty: ol sáýletshi bolmaq.

Sahnada sóılep turǵan ulyn kórgen Jupargúl ótken kúnderdiń elesinen arylyp, onyń ár sózin qalt jibermeı tyńdaýǵa kóshti:

— Men osy jeńisim úshin aldymen anama, sosyn ákeme rahmet aıtamyn. Osydan keıin ustazym eńbek sińirdi. Anama alǵys aıtatyn sebebim-sulýlyqty tanyp, júregimnen ótkizip, elep-eksheýdi aldymen anam úıretti. Ákeme rızamyn, ol maǵan kózim túsken qubylystardan tutas oı túıip, bıik oılaýǵa, taldaı bilýge baýlydy. Ustazymnyń eńbegi óz-ózinen túsinikti. Men osyndaı ata-anam men ustazdarym bar bolǵandyqtan baqyttymyn! — Ulynyń sóziniń sońyn qyzý qol shapalaqtaý men qoshemet sózder kómip ketti. Anasy bıikte turǵan ulyna qarap, «shyqqan bıigiń eshqashan alasarmasyn» dep kúlimdedi...

Qazir Arlan — tórtinshi kýrstyń stýdenti. Bolashaq sáýletshi arý qala Almatynyń kórkin arttyrýǵa baǵyttalǵan tól qoltańbalaryn qazirdiń ózinde kópti moıyndatyp júr. Ulynyń jolynda jany qurban ata-anasynyń jumaq jyry Arlan dep bastalatyn, shattyq ánderi de Arlan dep shyrqalatyn, jeńil muń bolsa da «ulym» dep úlbireıtin, bolashaqqa degen senimderi «perzentim» dep kómkeriletin.

— Apa, keshke men úıge qonaq ertip kelemin. Qarsy bolmaısyz ba?

— Apań seniń usynys-tilekterińe qashan qarsy bolatyn edi, kúnim? Qonaqasy daıyn bolady. Sen qam jeme. — Jupargúl Arlandy bala kúnindegisindeı erkelete mańdaıynan ıiskemek bolyp edi, ol keıin shalqaıyp:

— Apa, men bala emespin ǵoı. Qyzymnyń kózinshe meni bulaı erkeletip uıatqa qaldyryp júrmeńiz, — dep qonaǵynyń jaıyn aıtyp saldy. Jurt aldynda erkeleýge de uıalatyndy shyǵarypty, er jetkennen bolar.

— Áı, tentegim, sen qyzben dos bolatyn shamaǵa jetip qoıdyń ba? Shynymen de eseıgeniń be?

— Jupar-aý, sen meniń aǵarǵan shashyma qara da, jasymyzdy shamala. Myna bas tekke qyraýlandy deımisiń? Sen ǵana sylqym kúıińde qalǵan. Men qartaıdym, ulym er jetti. — Darhan jumysqa ulymen birge shyǵatyn daǵdysymen jınalyp júrip, áıeline degen ystyq kóńilin taǵy bir utymdy jerde tanytyp qoıdy.

— Áke, men apam ekeýińizdiń syılastyqtaryńyzǵa, tatýlyqtaryńyzǵa qyzyǵamyn. Keıin meniń de osyndaı otbasym bolsa,shirkin! — Jıyrma ekige aıaq basqan uly kádimgideı estıar bolǵanyn otbasy týrasyndaǵy sózderinen anyq ańǵartty.

— Jupar, kelin túsirýge daıyndala beremiz be, qalaı?

— Qudaı sol kúnge jetkizsin. Al keshikpeı shyǵaıyq. Men keshke jumystan erterek kelip, dastarhan qamyn jasaımyn. — Úsheýi bir-birine elpildep, tysqa shyqty. Darhannyń jumys ornynan taıaýda ǵana buıyrǵan uıadaı ǵana úılerinde olar baqytty bolatyn. Alys aýylda qalǵan mal-múlkin daýlap Darhan barǵan emes. Qalaǵa qonys aýdaryp, tynyshtyq tapqandaı edi. Anasymen araqatynasy úzilgenine kóńilinde qyjyl qalsa da, onyń tirligin syrtynan baqylap, ózi otbasynda tym baqytty júretin. Keıde óte baqytty bolý da qorqynyshty bolady desedi...

Bolashaq kelinderimen tanysqan Darhan men Jupargúl qos jasqa súısine qarap, ózderiniń jastyq shaqtaryn eske alǵandaı toqmeıil kúıde otyr. Qyz da bular rıza bolatyndaı-aq tym móldir, bıazy. Esikten kirgennen Jupargúldi apalap, as úıde kómektesip qyzyndaı bolyp ketti. Dastarhan basynda tórteýi otyr. Báriniń kóńilderi shat. Jón surasýdy alystan bastaıtyn qazaqtyń ádetimen Darhan aldymen qyzdyń elin surady.

— Óziń túp negiziń qaı jaqtan bolasyń? Almatyǵa kóship keldińder me?

— Áke, Ásıanyń ata-anasy páter jaldap, osy Almatyda turady. Ásıa — úıiniń kenjesi. — Arlan ǵashyǵynyń otbasy jaǵdaıynan tolyq habardar eken.

— Darhan, balalardy suraqpen bastyrmalatpaı, tamaq ishýlerine mursha berseńshi. — Jupargúl qyzdyń tostaǵandaı kózderinen ımený, qymsyný kóleńkesin baıqap qalyp, kúıeýin toqtatty.

— Ásıa, qarashy, bul — meniń ákem. Tergeýshi bolyp jumys isteıdi. Tergese anyqtamaıtyny jeti qat jerdiń astynda ǵana qalady. — Arlannyń sózine kúlgen ata-anasy Ásıaǵa shyn jaı-japsardy ózderi túsindire bastady.

— Qalqam, biz negizi batys óńirdenbiz. Munda Arlan týǵan soń kóship kelgenbiz. Ekeýmiz de dárigerler degen qaýymnan bolamyz. — Darhan ulynyń áziline ásirese máz bolyp kúlip aldy.

— Biz de batys jaqtanbyz. Ákem sol batystyń týmasy. Almatylyq bolǵanymyzǵa jeti jyldyń júzi boldy. — Ásıa da aqyryndap óz jaıyn aıtýǵa kóshti.

— O, jerles ekenbiz ǵoı. Qaı aýdannansyńdar sonda? Múmkin áke-shesheńdi tanıtyn shyǵarmyn. — Darhan shalǵaıda qalǵan, ózi úshin muńdy saǵynyshqa aınalǵan aýylyna jaqyn jerdi estip, qaýqyldap qaldy. Biraq estigeni esinen tandyrdy. Sol bir qara túndegi qupıanyń ashshy túıinin endi balalar tatatyn boldy ma dep áke jany shyrqyraı berdi.

Sol qupıaǵa berikteı kóringen qara túnde Darhan Oryngúlden balanyń ákesi týraly ejiktep turyp surap, ózine jazyp alǵan bolatyn. Oryngúl kókek áke týraly bar bilgenin aqtarǵan. Darhan qaıtalap surap qatty shuqshıǵan. Ondaǵysy bolashaqta sol otbasymen qalaı da baılanysta bolmaýdyń saqtyq sharasy edi. Sol saqtyq sharasy búgin ózin kelemej etip aldyn orady. O, Jaratqan, týǵan anasyn ańyratyp, týǵandarynyń ortasynan bezip saıaq shyqqanda tapqan baqyty nege tuldyr bolyp shyqty? Bul joly Qudaı synaq emes, tozaq zikirin jiberipti. Jyldar boıy qaterli kómbedeı bolyp kelgen qupáásy aqyry ulyn ózi izdep tapty. Nıeti aq adamǵa Qudaıdyń kózi túzý degen osy ma? Túzde de, úıde de adal keledi. Juparyn jylatpaý úshin kóp tyrysty. Eń sońynda aınalyp kelip, sol qasiretke qaıta shyǵa almastaı bolyp tunshyqqany ma?! Joq! Joq! Bul jaı sáıkestik bolar. Darhan eńsesin ázer túzep:

— Keshir, qyzym, ózimmen qyzmette ashshy bolǵan bir tanysym esime túsip ketti, — dedi. Kúıeýiniń daýsyndaǵy dirildi Jupargúl sezip, biraq onyń arǵy tórkinin tolyq túsine almady. Al Arlan men Ásıa bul qobaljýǵa asa mán bermedi.

Sol kúngi kezdesýden soń Darhan men Jupargúlden tynyshtyq birjolata irgesin aýlaq saldy. Qudaıdan kúni-túni tileıtinderi — Aldanov Qanaǵat Arlannyń shyn ákesi emes, jaı bir attas bolsa eken. Óıtkeni úlkenderdiń kúnási úshin balalar jaýap bermeıdi ǵoı. Ári Oryngúldiń sıpattaýynda Qanaǵat reńsiz, turpaıy adam edi, al Ásıa onyń qyzy deýge qımaıtyndaı tym ajarly. Qudaı-aý, ne dalbasalap ketti? Bala tek ákesine tartyp týýshy ma edi?

— Darhan-aý, osy jaǵdaıds ýaıymdaımyn dep ómir súrýden qaldyq-aý. Búgin Ásıany úı-ishimen qonaqqa shaqyrsaq qaıtedi?

— Onda sol Qanaǵat ekenin qaıdan bilemiz? Mende sýreti joq qoı. Sen de jóndi aqyl aıtýdan qalǵansyń ba?

— Onda Arlannan Ásıanyń qaıda turatynyn surap bileıik. Sosyn...

— Sosyn «Qanaǵat degen sen be? Sen osydan jıyrma eki jyl buryn Oryngúl degen qyzdy júkti etip tastap ketip pe ediń?!» dep suraımyn ba? Aqylymnan adasatyn shyǵarmyn. — Erli-zaıypty ekeýi osylaı jantalas halde otyrǵanda, Arlan da keshtetip úıge keldi. Ózi óte kóńildi. Daýsy sańqyldap, qara tory óńi bal — bul janady.

— Áke, apa, men búgin ádettegiden kóbirek aqsha jumsadym. Renjimeısizder me? — Bul — bir jańalyq aıtýdy arydan bastaıtyn ádeti. Áıtpese onyń aqsha jumsaý mólsherin áke-sheshesi shektemeıtin. Arlan ánsheın qýlanyp turmaǵan eken.

— Sender Ásıany kelinderiń retinde elestete alasyńdar ma? Men Ásıamen sóz baılasyp keldim. Endi salt-dástúr me, joq ózderińniń qıaldaryńda bir joralǵylar bar ma, solardy oryndaı berseńder bolady. Men tezirek Ásıaǵa úılengim keledi! — Uldary ekeýine kezek qarap, ańtarylyp qaldy.

— Sender qýanyp, týra men sıaqty bir orynda shyr kóbelek aınala ma desem? Tipti selt etpeısińder ǵoı. Nege?

— Balam, úılený jaıyn tym tezdetip jibergen joqsyń ba? Ózderiń stýdentsińder...

— Áke, kedergi bolam dep oılama! Eger men úılengim kelse úılenemin. Ruqsat etpeseńder, Ásıamen birge bólek ketip qalamyn! — Arlan eshqashan ákesine bulaı daýys kóterip kórmegen. Darhandy shoshytqan da osy boldy.Bir qyzdy bulardan artyq sanap, ózi sheshim qabyldap úırenipti. Biraq Darhan da óz anasyna solaı jasamap pa edi?! Ótken kúnderdiń saǵymdaı elesteri taǵy da tirilip kóńilinde júıtkidi.

— Ulym, ákeńe qatty sóılegendi qaıdan shyǵardyń? — Anasy Arlandy sabyrǵa shaqyryp, áńgimeni kıkiljińsiz sheshýge tyrysty.

— Apa, men Ásıany bárinen de qatty jaqsy kóremin. Siz ákemdi qalaı súıseńiz, tap solaı. Joq, odan da artyq súıemin. Al ákem meni áli kúnge deıin bala kóredi.

— Jaqsy, Arlan, túsindim. Biz qyzdyń otbasyna quda túsip baramyz. Ásıa otbasyn eskertsin, Sosyn dereý baramyz.

— Mine, meniń ákem osyndaı oıly,uzyn boıly, parasatty, óte sezimtal jan edi ǵoı. Men mekenjaıdy beremin. Quda túsý me, syrǵa salý ma, áıteýir bir salttaryńdy jasap, toıdyń qamyn bastaıyqshy. Áıtpese men Ásıany shyǵaryp salyp turyp saǵyna bastaıymn. — Mahabbaty mazdaǵan jas jigit áke-sheshesiniń áldenege alańdaýly ekenin baıqasa da, óz baqytytnan basqany bilgisi de kelmedi.

Almatynyń jazǵy keshi. Kúndizgi bet qaratpaıtyn ystyq qaıtqan. Keshki Almatynyń sán-saltanatyn baıqaýǵa Darhannyń murshasy joq. Jupargúl alda ózderin ne kútip turǵanyn bilmeı, alań kóńilmen keshki qudalyqqa daıyndalyp júr. Daıyndalyp júrgeni bir túrli ersi, ár zatty bir ustap qaıta tastaı salady. As úıge neshe ret kirip-shyqqanynyń esebin bilmeıdi. Áıeliniń typyrlaǵan júrisi Darhannyń júıkesine tıdi.

— Jupar, qolyńa osy sońǵy ilingenin kı. Qyz kúnińde meni bulaı kúttirmeıtin ediń. Ne de bolsa tezdetip baraıyq.

— Darhan, qorqyp turmyn. Eger...

— Men qoryqpaıdy deımisiń? Júr shyǵaıyq. Taǵdyrdyń ne tartý tosyp turǵanyn bara kóremiz.

Sóıtti de ekeýi mashınamen zýyldap, jelmen jarysqandaı ketip bara jatty. Darhan tez jetip, ózin qaı kúnnen beri ishten jegen oı qurtynan arylǵysy keldi. Jupargúl qudaıyna myń márte syıynyp, qaýipteriniń teriske shyǵýyna duǵa etip keledi. Arlannyń aıtqan mekenjaıyn edáýir izdep júrip tapty-aý áıteýir. Qanaǵattyń úıi de quda keler dep kútip otyr eken, úıdiń úlkenderi bulardy syrttan kútip aldy.

— O, Darhan degen qudam sen bolarsyń? Tórletińder.— Shıqandaı sary, eńgezerdeı úı ıesi gúrildeı sóılep, qonaqjaılylyq tanytty. Jupargúl mashınadan túse sala, áıelge ǵana tán sezimtaldyqpen onyń búkil ón-boıyn ańdaýsyz ǵana kózimen tintip, Arlanǵa uqsastyq tappady. Álde bar uqsastyqty kórgisi kelmedi me...Qýyqtaı ǵana jaldamaly páterdegi qudalyq jaıly áńgime tym uzaqqa sozylmady. Toı kúnin belgileýmen aıaqtaldy.

Áńgime ústinde Darhan Qanaǵattan syr tartyp kórdi. Áıtkenmen jarytyp eshteńe bile almady. Kúpti kóńilderi syzdap qala berdi.

Al qudalyqtan soń Arlan men Ásıa ózderin tym erkin ustaýǵa kóshti. Ásıa bulardyń úıine kez kelgen ýaqytta kelip, qonyp qalýdy shyǵardy. Arlan keı túnderi úıge qonbaıtyn boldy. Darhan ulyna bul qylyqtarynyń orynsyz ekenin aıtqanda, uly «qazir seniń zamanyń emes, jańa ǵasyr» dep jaýap berdi. Aqyry Darhan Qanaǵat qudasyn ońasha kezdesýge shaqyrdy. Olaı etpeske amaly da qalmap edi.

Endi, mine, mınýttardy Alladan ajal ámirin kútken paqyrdaı dirildep ótkizýde. Qudasy qurǵyr da keshigip jatyr. Sózinde turyp jalǵyz kelse jarar edi. Qudaı-aý, kelmeı qala ma? Saǵatyna qarady, keshki beske qaraı endi eńkeıipti. Ýaǵdaly ýaqyt alty edi ǵoı. «Qazir ne bolady?» degen oı sanasyn sanǵa bóldi. Jupargúl de oń jańalyq kútip, qaıta-qaıta qońyraý shalyp jatyr. Áne, qudasy óz qarnyn ózi áreń kóterip, mımyrttap kele jatyr. Darhan onyń aldynan shyqty. Dámhanadan ózi daıyndaǵan orynǵa ertip ákeldi. Qazaqtyń amandyq-saýlyq surasqanynyń ózi sút pisirim ýaqytty alady eken-aý. Arǵy-berginiń amandyǵyn bilip baryp, Qanaǵat shaı soraptaýǵa kiristi.

— Ótkende de aıttym, búgin de qaıtalaımyn, ózimiz páter jaldap, kúnimizdi áreń kórip júrmiz. Qyzyma shalqytyp uzatý toıyn jasaı almaımyn. Ásıa da biledi onymyzdy. Sender qalyńyn berseńder, biz qyzdy páterden aqyryn uzatamyz.

— Men sizdi múlde basqa jaıt týraly sóılesýge shaqyryp edim. — Qudasynyń uzatý toı jaıyndaǵy sózi Darhannyń qulaǵyna jetpedi. Óz suraǵyn taban astynan qoıa saldy. Shydamy taýsyldy. Búgin tynysh uıyqtap, áıeliniń kóńilin demdep, sosyn ańyzǵa aınalatyndaı ǵajap toı jasaıdy. Al myna myljyń qudasy usaq áńgimemen ýaqytyn óltiripotyr.

— Oý, o ne degeniń? Sen menimen toı tóńireginde keńesem degen soń keldim ǵoı. Avtobýsta sharshap, jolǵa shyǵyndanyp...

— Sen Oryngúl degen áıeldi tanısyń ba? — Oqtaı qadalǵan oqys suraqtan Qanaǵattyń óńi qashyp ketti.

— Ne? Qaı Oryngúl? Tanysa qaıtedi eken? Ulyń «ákem tergeýshi» dep aıtyp edi, ras eken ǵoı.

— Qaı Oryngúliń ne? Neshe Oryngúldi tanısyń? Qaısysyn júkti etip tastap ketip ediń? Jıyrma eki jyl buryn ne bolyp edi, esińe túsir!

— Sen meni tergeýge shaqyrdyń ba? Áıelderdiń qorǵaýshysy bolyp jumysqa turdyń ba? — Qanaǵat óz sózine ózi máz bolyp yrq-yrq kúldi.

— Kúlkiniń onny emes qazir. Oryngúl degen qyzben áýeıi bolmap pa ediń? Ol kezde «eki balasy bar, kesh bildim» dep edi Oryngúl. İzbasar degen ákesi bar bolǵan. Aýdan ortalyǵyndaǵy qasaphanada...

— Eı, maǵan bundaı suraq qoıatyndaı sen kim ediń? Beker kelgen ekenmin. Ana kózi jumylyp qalǵan ulyńa aıt, meniń qyzymdy tóńirektemesin. Bitti, men kettim. Eshqandaı qyz da bermeımin!

— Al Arlan seniń ulyń bolsa qaıtemiz? Aıt! Oryngúl degen tanysyń bolyp pa edi?! — Darhan myna mes qarynnyń sanasyna áńgimeniń astary jetpegenin bilip, ashýdan býynyp keterdeı tis arasynan syzdyqtata tám zárli sóıledi.

— Ne?Arlan senderdiń uldaryń emes pe? Sonda qalaı?

— Biz ony asyrap alǵanbyz. Anasynyń aty — Oryngúl. Ol qyz balanyń ákesiniń aty-jónin... — Órkókirektikpen ornynan túregelgen Qanaǵat sylq etip otyra ketti. Jıyrma eki jyl burynǵy estelikter kóz aldynda esinen aıyra elesteı jóneldi. Aýdan ortalyǵyna qatynap jumys isteıtin. Áıeli men eki balasy aýylda qalatyn. Úıden sál jyraq shyqsa, ózin boıdaq sezinetin edi. Sondaı salt bas, sabaý qamshyly kezinde Oryngúlmen tanysty. Buryn aldanyp kórmegen jas qyz bunyń eliktirýine tez kóndi. Úıde áıelin kúttirip, túzde taǵy bir áıelmen, paı, shirkin, keremet kúnder edi. Naǵyz erkek solaı bolsa kerek-ti. Burynǵylar bes-alty áıelge deıin ala bergen ǵoı. Al bunyń eki áıelge shamasy jetpeı me? Jetkende qalaı! Osylaı Oryngúldi bar ótirigine sendirip, onymen qumaryn qandyryp júrgende, júktiligin estidi. Ózin «tájirıbeli» sanaıtyn ojar erkek ondaıǵa múmkindik bermeıtindeı ózine senimdi edi. Biraq Oryngúl «mahabbatymyzdyń jemisin kóterip júrmin» degende, kópe-kórineý kúıip ketti. Buǵan keregi jemis pe edi?Anda-sanda bir «táttisinen tamsandyra tatqyzsa», sol da jetetin edi ǵoı. Al ol aqymaq «jemis» deıdi. Aqyry óz ótirigin ózi ashýǵa týra keldi. Oryngúl turǵan ornynda qalshıǵan da qalǵan. Bul onyń ne kúı keshkenin ańdap jatpaǵan,aıtaryn aıtty da qolyn siltep kete berdi. Araǵa eki jyl salyp Ásıa dúnıege keldi..

— Ásıa, qyzym, múmkin emes! Joq-joq! Oryngúldiń uly aldyńnan shyǵýy múmkin emes! Qudaıdyń olaı kárlenetindeı seniń ne jazyǵyń bar?-Qanaǵat kemseńdeı, tysqa umtyldy.

— Al dál bulaı qorlanatyndaı Arlannyń ne aıyby bar? — Darhan ojar sarynyń sońynan ilese shyqty. Taǵdyrmen teketires kelýge taısalmaıtyn ór minezdi Darhannyń bul joly saǵy syndy. İshi-baýyry sup-sýyq bolyp muzdap bara jatty. Tek bul muzdaýdyń sońynan jylylyq bolmaıtynyn moıyndamaı, áldebir álsiz, negizsiz úmitpen Qanaǵatty qýyp jetti.

— Toqta, ol emes bolar. Basqa Oryngúl bolar. Esińe túsir. Taǵy qandaı erekshe málimetter biletin ediń?

— Alla, meni bulaı jazalama. Men Oryngúlge «ákeńniń uıine baryp tý» dep teksizdenip edim. Endi óz qyzym... Joq! Oılaýǵa da qorqamyn!— Darhan budan arǵysyn estimedi. Estýge qaýqary qalmady. Qulaǵyna qaıran anasynyń azynaý úni keldi: «Sen endi tek qurdymǵa shógesiń. Ana balany soryńa bola asyradyń!» «Apa! Anashym!Tylsym kúsh saǵan ulyńnyń sory qaınaıtynyn sezdirgen eken ǵoı! Sol kezde men de osy aqyrzamandy barlaı alsam ǵoı! Apataıym! Ulyńdy qutqarshy! Men qazir tozaqtyń túbinde turmyn. Qutqarshy,anashym!Aq batańdy almaı ketip edim, búgin sonyń kóresin kórdim ǵoı! Aqyldy anam, meniń qandaı kúnám bar edi? Endi qalaı ómir súremin? Ulyń ólip barady, apa! Dem bershi, kelshi qasyma! Tunshyǵyp baramyn!» Dámhana aldyndaǵy shaǵyn saıabaqta sileıip uzaq otyrǵan Darhan osydan bes jyl buryn o dúnıelik bolǵan anasynyń rýhynan járdem kútti. Alla aıamaǵan pendeni arýaqtar qorǵaı ala ma?

Qurdym

Allanyń qaharyna ushyraǵan pendeler qybyrlap ómir súrgensip júr. Qanaǵat beti qalyńdyǵyna basyp, úıine túk bolmaǵandaı barǵan. Óziniń jazasyz qaldym degen kúnásiniń azabyn qyzyna tańyp bergen ol budan shyǵar jol Ásıany Arlanmen kezdestirmeý dep sheshti. Al jastar bul sheshimdi túsinbeı dal boldy.Arlan ákesinen kómek surady. Biraq Arlannyń kútken qoldaýyn ata-anasy bermedi, qaıta Qanaǵatty jaqtap shyqty. Otbasyn qurýǵa áli erte eken,aqyldary tolyspapty. Tipti anasy «Ásıa kózqarasy sýyq, tartymsyz qyz» dedi. Kóz aldarynda turǵan ádemilikti kórmeı, bul ata-anasyna ne boldy? Ábden qınalǵan Arlan sabaqqa da barmaı, Ásıamen júzdesýdiń jolyn izdedi. Qalta telefonynan da qaǵylǵan Ásıadan qazir hat-habar sıredi. Odan jyraq júrse, ómir gúli solyp bara jatqandaı sezinetin Arlan aqyry shydap tura almaı, qyzdyń úıine ózi bardy. Ásıany kóre almady. Qanaǵat shyǵyp ıtke jekirgendeı aıqaılady. Daýsynda buǵan belgisiz kek bardaı. Eshqashan buny qoldaýsyz qaldyrmaıtyn anasy men ákesine ne joryq? Myna tantyq sarynyń sózine erip alypty ózderi. Alǵashynda bári keremet edi, al búgin...

Keremet kúnderin ońaılyqpen bergisi kelmegen Arlan Ásıany torýyldaýyn qoımady. Oǵan degen saǵynyshy jan taptyrmady. Kóp kúttirgen bir hat jylt etti. Belgisiz nómirden jazylǵan hat qysqa bolsa da, zor serpin berdi. «Bárin tastap, ekeýmiz birge qashaıyq. Sábıim ekeýmiz sensiz qınalyp kettik,» — depti Ásıasy. Úlkender ekeýiniń kezdesýine kedergi jasap, qansha syltaý aıtqanmen Arlan súıiktisinń ózine degen kóńiliniń aınymaıtynyna kámil senimdi bolatyn. Senimi aldamapty. Qýansa da, jalǵyz qýanaatyn bolǵan ba? Kimnen aqyl surasa eken?Ákesi me? Joq! Ony sońǵy kezde túlen túrtip júr. Jaqyndap qalǵan qarttyq jyldaryna moıynsunǵysy kelmeı me, tunjyraýdy jıiletti. Anasyna aıtýǵa bolady. Iá, anasy betin qaıtarmas. Osy oımen bólmesinen atyp shyqqan Arlan as úıde únsiz otyrǵan Jupargúldiń janyna keldi.

— Apa, taǵy da kóńilsiz otyrsyz ba? Ne boldy osy sizderge? Jandaryńyz dertti me? Bolsa ol qandaı dert?

— Joq, esh aýrýymyz joq. Ákeńniń jumystarynda bir jaısyzdyqtar oryn alyp...

— Apa, meni aldama. Men ótirikke senetin kishkentaı bala emespin. Shynyńdy aıt! Men nege Ásıamen kezdespeýim kerek? «Ol saǵan teń emes» dep jaqaýratpa! Jeter endi jasyrynbaq oınaǵandaryń! — Arlannyń baqyryp-shaqyrǵan daýsyna qonaq bólmedegi ákesi jetip keldi.

— Anańa qalaı daýys kóteresiń? Ony renjitip alýdan qoryqpaısyń ba?

— Áke, al ekeýiń meni qınaýdan lázzat alasyńdar ma? Men Ásıany súıemin. Jáne onyń aıaǵy aýyr. Biz úılenemiz. Basy artyq sóz aıtyp, beker sharshamańdar. Men sony aıtaıyn dep edim. Sender tipti saý adamsha otyryp sóz uǵýdan qalypsyńdar!Túsinip alyńdar! Men úılenemin, men áke bolamyn! — Taǵdyrmen taıtalasta erli-zaıyptylar jeńildi. Qaıtyp bas kótere almastaı ǵaripke aınaldy. Alla bermegen balany qoldan jasap, baqyt degen álemdi qıaldan qurǵan ekeý endi essiz kúıge tústi.Jazmysh qos sorlyǵa qarsy kelip, saq-saq kúldi. Jazmysh ózinen ozar kúsh joǵyn biletin edi. Ad pendeler qaıdan bilsin! Qutylam dep ótkeninen kóz kórmeske qashsa da, qaıta qutylmastaı bolyp tutyldy. Otbasyn saqtaý, shańyraǵyn shaıqaltpaý endi múmkýin be? Sońǵy amal qandaı bolmaq? Ulyn, ózn, súıikti Juparyn qalaı da qorǵashtap qalýǵa tyrysqan Darhan bar daýsymen attanǵa basty:

— Joq! Joq! Bulaı bolmaıdy! Sen bizdi aldap tursyń! Saǵan ondaı tárbıe bermep edik.

— Joq, áke, senbeske amalyń joq. Jańa ǵana Ásıa habarlama joldady. Senbeseń óziń qara! — Darhan júgirip baryp, ulynyń uıaly telefonyna jarmasty. Jupargúl táltirektep turýǵa shamasy jetpedi. Darhan úńilip uzaq turdy. Jupargúl óz júreginiń soǵysyn estı almaı, aýzy ashyla berdi. «A, Qudaı, balalardyń qaljyńy bolsa eken!» Kenet Darhan balasha solqyldap jylap, búktetilip otyra ketti. Jupargúl tynysynan aıryldy. Dúnıe toqtap, tirlik qarań qaldy. Sońǵy demi shyǵarda Qudaıdy aýzyna almady. Qudaı bar bolsa, ádil bolsa,basqa bireýdiń kúnási úshin ózgelerdi jazaǵa tartpas edi ǵoı. «Joq. Ol joq,» — dep kúbirlegen Jupargúl jaryqtan qarańǵyǵa ene berdi...

Bul shynjyr túrinde shyrmalǵan oqıǵadaǵy alǵashqy qurbandyǵyn Ajal asyǵa qaqshyp aldy. «Kelesisiń qaısyń?» — dep Ajal oınaq saldy. Taǵdyr degen teperish ıesi oǵan kezekti oljasyn sanap berip jatty...

Jar qaıǵysy Darhandy eńsesin tikteı almastaı qylyp qan jylatyp ketti. Shirkin, eger Jupary «ajyrasaıyq» dep qınala qıylǵanda, kelisse bul tamuq otyna tiride kúımes edi ǵoı. Anasyn tyńdaǵanda... Biraq átteń-aımen ózin jubata almady. Jubanysh izdeýdi de qoıdy. Kimmen jubanady? Jer betinde buǵan medet berer kim qaldy? Toqta! Uly bar emes pe? Onyń taǵdyry qyl ústinde. Kózi jumylǵansha ulyna ómirden ornyn taýyp berip ketse armany bolmas edi. Bólmeniń qarańǵy bolǵanyn da baıqamaǵan Darhan as úıge kirdi. Kenet tosylyp qaldy. Ásıa otyr. Arlandy jubatyp otyr. Arlan onyń ıyǵyna basyn súıep, qyzdaı syńsýda. Ásıa ǵana oǵan jubanysh bolatynyn Darhan bar janymen, óziniń ómirindegi kúılerden túsindi. Túsinidi de jany qaıta qysylyp ketti. Sharasyz otyra bermeı, áldene tyndyrǵysy keldi. Sóıtti de sóz bastady. Onyń aqyry ne bolaryn boljaýdy da qoıdy. Myna eki jastyń túk jazyǵy bolmasa da, shybyn jandary shyrqyraǵandaryn kórgisi kelmedi.

— Arlan, balam, basyńdy kóter. Aıtarym bar.

— A, áke, esińdi jıdyń ba? Men endi qalaı ómir súremin? Anam meniń kesirimnen kóz jumdy. Men anamnyń ólimine sebepshi boldym. — Bozdaı jylaǵan Arlan ákesiniń baýyryna ózi kelip tyǵyldy. Bala kezinen osylaı edi, áli sol qalpy. Birdeńeni búdirse, birinshi bolyp ózi aıtyp, ákesiniń baýyryna tyǵylatyn. Bul joly áke qushaǵy ony qasiretinen qorǵaı almady. Qansha tyryssa da, qurdymǵa batyp bara jatqan ómir kemesin túzeı almady.

— Arlan, apań seniń kináńnan baqılyq bolǵan joq. Oǵan basqa bir jaǵdaı túrtki boldy. Jany názik apań sol shyndyqty kótere almady. Sen Ásıa ekeýiń baýyrsyńdar.— Bul sózdi qos jas túsinip jarytpady. Qalaı baýyr bolsyn? Aıdaladaǵy qaımana qazaqtar emes pe? Ekeýiniń arasy úsh jas. Qazaq surasa kele týys shyǵady degen osy ma?! Qalshıyp qalǵan qyz ben jigitke Darhan bar kúshin jınap shyndyqty qanyn tamshylapyp baıandady. Ár sózi qaıǵy qorǵasynyndaı tuńǵıyqqa batyryp bara jatty. Úıinen qashyp shyqqan Ásıa mynadaı sumdyqty estımin dep kelmep edi. Arlannyń mynadaı masqarany estigenshe ózin ana ólimine aıypty sanap kún keshkeni áldeqaıda jaqsy edi ǵoı. Taǵdyr adamdarǵa qashan tańdaý jasatypty? Eger tańdaýǵa mursha berse, Arlan Darhan men Jupargúldiń ǵana uly bolyp qalar edi. Surqıa taǵdyr tezge salmaqshy ma qos tentekti? Tezge salamyn dep ezip jibergen joq pa? Dál osy sátte Ajal taǵy bir qurbandyǵyna tuzaǵyn quryp, shydamsyzdanyp otyrdy.

— Jalǵan! Bul sumdyqty aýzyńyz qısaımaı, bizge qalaı aıtyp otyrsyz?

— Áke, olaı emes deshi! Biz endi ne bolamyz? Sábıimizdi qaıtemiz? — Jandy qýyrǵan bul suraqtarǵa Darhan jaýap beretin halde emes edi. Ol sózin aıaqtap, tas músindeı melshıip qatty da qaldy. Ásıa úıden quıyndaı atyp shyǵyp, etegi jasqa tola, ebil-debil bolyp kóshege júgirip shyqty. Eshteńeni kórgen de, estigen de joq. Shyńyldap bitip qalǵan qulaǵy kenet ashyldy. Apyraý, ózi ushyp kele me, joq júgirip kele me? Jylap kele me, álde saqyldap kúlip kele me? Qym-qýyt bir quıyn qyzdy orap alǵandaı. Túrli daýystar elestedi. «Arlan-seniń aǵań! Sender baýyrsyńdar!» Qulaǵy qaıta tunyp ketti. Laqtaı yrǵyǵan qyzdyń sońynan oǵan jetken Arlan Ásıany qushaǵyna aldy. Taǵdyr qamytynan qashqan qyz týlap, qushaǵynan sytylyp shyǵyp, zymyrap bara jatty. Balalardyń izimen úıden shyqqan Darhan júgirip kele jatqanyn, ne bir jerde qımylsyz qatyp qalǵanyn ajyrata almady. Bar oıy uly men qyzda, denesi ıgerýsiz qaldy. Arlan da arman bolǵan ǵashyǵyna jetip, jan dármen qolynan ustady. Kólikter júıtkigen keń kóshede ekeýdiń qalaı aman turǵanyn kórgender tań-tamasha qaldy. Oılamaǵan jerden qyz ben jigit aıqara qushaqtasyp, qarsy baǵytta zymyrap kele jatqan júk kóligine umtyldy. Joǵary jyldamdyqpen kelgen júk kóligi toqtap úlgermeı, jerdiń astynan shyqqandaı jolyn tosqan qos ǵashyqty janshyp óte shyqty. Bir sátke dúnıe tyna qaldy. Tek Ajal ǵana oljasyn túgendep, qandy qanjyǵasyn maılap aldy. Upaıy túgendelse de, Ajal toıymsyzdanyp qomaǵaılandy. Biraq Ajaldyń jýan óńeshinen Qanaǵat jaqyn arada óte qoımas. Bárin jas-kári demeı qylǵytqan Ajal Qanaǵatqa kelgende oılanyp qaldy. Keıin oljalaımyn ol ojardy dep túpsiz mekenine qaıtyp ketti. Al jaryq dúnıede keýdesinde jany bar kúıde qalsa da, Darhan tiri eme edi. Onyń sanasyn kek alý degen oı jaýlap aldy. «Kek alam» dep túıildi ol. Kimnen? «Qurtam» dep tisin shaqyrlatty. Kimdi qurtpaq? Qurymaǵan nesi qaldy? «Aıamaımyn» dep asaýsydy. Ózin aıar jan tappaı turǵanda, ózi kimdi aıap jarytsyn? Ózi týǵanda mańdaıyna jazylyp qoıylǵan taǵdyrdan ol endi qashyp qutylmasyn bildi. Áıtse de eregesip, tálkek taǵdyryna qarsy bir attady. Onyń tánin bir ǵana oı basqardy: kek al! Osy oı Darhandy Qanaǵattyń úıine ushyryp alyp keldi. Tún qarańǵysynda esigin julyp alardaı qaqqan Darhandy kórip, úı ishi tegis shoshynyp qaldy. Onsyz da Ásıa qashyp ketip, ápter-tápterleri shyǵyp jatqan. Qanaǵat «qyzdy sen qashyrdyń» dep áıelin taıaqqa jyǵyp salypty. Selkildeı jylaǵan áıel men balasyn kórse de, jalǵyz oı ǵana bılegen sana oılanyp jatpady.

— Eı, arsyz neme, sen balalardy óltirdiń. Endi ajalyń menen! — dep tistengen Darhan Qanaǵattyń jaǵasynan ala ketti. Kebeje qaryn op-ońaı ılektelip, Darhannyń kek judyryǵynyń astynda qaldy.

— Oıbaı, ne deıdi? Ólgen kim? Neń bar bul jazǵanda? Bosat! — dep bezektegen ana ákesin arashalaýǵa umtylǵan ulyn qorǵaı berdi.

— Balalar óldi. Sen óltirdiń, — dep qyryldady Darhan.

— Qatyn, mynaý esinen adasqan. Onyń sózine mán berme. Tez polısıa shaqyr.!

— Joq, shaqyrmaımyn. Aldymen ne bolǵanyn aıt! Bárin túsindir. Ásıaǵa nege shúıliktiń?

— Ásıa men Arlan joq. Men olardyń kegin alýǵa keldim. Sońǵy isim sen bolasyń, naısap! — Darhan Qanaǵatty tepkiniń astyna aldy. Ár tepken saıyn kegi shıryǵa berdi.

— Mynaý Oryngúl úshin. Ony nege júkti kúıinde oıynshyqtaı tastap kettiń? Jazyǵy ne edi?

— Al mynaý, áıeliń úshin. Aýylda qalyp, seniń mal-janyńa ıe bolǵany úshin kózine shóp saldyń ba?

— Mynaý — denesi áli sýymaǵan Arlannyń kegi úshin. Má, saǵan!

— Al mynaý móldir qyz Ásıa úshin. Seniń aýyr kúnáńniń azabyn ol nege tartty? Arlanmen birge jan tapsyrǵan qyzǵaldaqtaı qyzdyń ne jazǵany bar?

— Meniń Juparym da seniń kúnáńniń azabyn shegip, sol azapqa shydaı almaı ólip ketti. Má, ól! Jalǵyz óziń qansha adamnyń ómirin qurdymǵa jiberdiń?

— Al Ásıanyń qursaǵynda ólim qushqan sábıdiń qandaı qylmysy bar edi? Sen nege tiri júrsiń? Men Ásıanyń tegi jaıly bilgen kúni ólgenmin. Men ólgenmin. Men — ólikpin!Seni Ajaldyń qolyna tapsyramyn. Qashpa, qanisher! Qansha adamnyń qanyn júktep, endi qalaı ómir súrmeksiń? — Umar-jumar arpalysqan ekeý eshkimge arasha bermedi. Aýladaǵylar polısıa shaqyryp, ózderi bar bolǵany tamashalaýdan aryǵa aspady.Darhan jer betindegi sońǵy áreketin oryndamaı ketpeýge bekingen. Qanaǵat ta qarsylasýyn qoıar emes. Bar kúshimen tepkilegen Darhan kenet Qanaǵattyń op-ońaı sulap túskenin baıqady. Sanasyndaǵy jalǵyz oı ony oılanýdan ada etti. Darhan sulq qulaǵan mes qarynnyń ústine qonyp, aıaýsyz urǵylady. Kenet jınalǵandar shý ete qaldy. Selebe pyshaq siltep, kúıeýin sulatqan Ásıanyń anasy bolatyn. Keýdesinen jany shyqpaı, yńyrsyǵan arsyzdy áketýge Ajal da asyqpady. Darhannyń oıynda bir ǵana kek oıy atoı salyp turdy.

Jazǵy tún bul kórinisten shimirikpesten, Aı óz ajaryna ózi suqtanyp, barqyt kókte juldyzdar jymyńdasyp turdy...

---