InfoHub Logo

Zamandas, qalamdas Saparǵalı dos!

Osy taıaýda úıdegi jınalyp qalǵan qaǵazdardy rettep otyrsam, qolyma sıyqsyzdaý sur bloknot ilige ketti. Bylaı tastaı salǵym keldi de, oılanyp, ishin paraqtadym.

«1958 j. Maı. Qarqaraly» degen óz jazýyma kózim tústi. Eski bloknottyń shańyn súrtip, alaqanymmen sıpalap otyryp qaldym.

Kóz aldyma alystan buldyrap bir keremet kerýen tizbegi keldi. Jas edim, jalynym mol edi. Ertegidegideı ǵajaıyp sulý kóktem bolatyn. Qasymda jas aqyn, bolashaq jýrnalıs Sovet Shımanbaı bar.

Birinshi kúni Qarqaralyda «1-maı» sovhozyna qonyp shyqtyq. Ol jerden «Aıly túndegi altybaqan» degen ocherk jazdym. Lezde «Lenınshil jas» gazetinde jarıalandy. Aýyldaǵy altybaqandy sońǵy ret kórgenim sol. Júregimde jattalyp qalypty. Endigi sol shaqty úzdige saǵynamyn. Tilshi bolǵan soń ba, Qarqaraly jigitteri jatyrqamaı baýyrǵa tartty. Ásirese aýdandyq gazet azamattary. Umytpasam, báriniń aǵasy aqyn Ǵabdıman Igensartov bar edi.

Saparǵalı Lámbek balasy! Men seni sonda kórgenmin. Úndemeı, sóılemeı, kúlimsirep otyra bergeniń jadymda qalypty. Sóıtsem, sen bizdiń ne aıtyp otyrǵanymyzdy estimeıdi ekensiń ǵoı. Onyń syryn keıin óziń aıtyp berip ediń. Aýylda tórtinshini bitirip, endi besinshini aýdan ortalyǵyndaǵy Qarqaralyda jalǵastyraıyn dep kele jatqansyń. Mingeniń — aýdanǵa bıdaı tasıtyn ógiz arba. Kúndiz kún jyly edi, qulaqshyndy dorbańa salyp, qalpaq kıip alyp neń bar edi. Qatty uıyqtap qalypsyń. Qalpaǵyń jolda túsip qalǵanyn da baıqamapsyń. Túnde bozqyraý túsip, kún sýytyp ketipti. (Osy boqyraý dep júrgenimiz bozqyraý emes pe?) Jazǵanǵa ne shara, zildeı aýyr basyńdy sonda áreń kóterip alǵansyń...

Sen úshin kemtarlyq azapty kúnder, jyldar solaı bastalǵan.. Estimeıdi dep mektepke de almaı qoıǵan qorlyq qandaı. Oqýshylar sanatynda bolmasań da, oqýǵa óz betinshe baryp júrdiń. Muǵalimder ket te demeıdi, biraq shákirt dep te eseptemeıdi. Sonda sen kazak ádebıetinen shyǵarma jazýda basqa cay shákirtterdiń bárine de shan qaptyryp, jolǵa tastap ketip dara shyqqanyń - aı! Muǵalimderdi sóıtip moıyndatyp ediń...

Sóıtse, Jaratqan Qudiret seniń keýdeńe jazýshylyq ónerdiń shyraǵdanyn jaqqan eken ǵoı.

Eski sur bloknot. Sonda seniń atyń qalypty. Sony kórip esime tústi: sen bıyl mamyrda alpysqa tolady ekensiń. Men seni alǵash ret Qaraǵandyda kórgende jap-jas bala ediń, endi alpystyń asýyna shyǵypsyń.

Alpys degen aǵanyń jasy. Artyńa burylyp qarap, ne tyndyrdym dep ózińnen óziń esep alatyn jas.

Ol esepte ózińnen eziń uıalmassyń. El-jurt aldynda júziń jarqyn. Elde jatyp - aq irili-ýaqty birtalaı kitap jazdyń.

Avtor úshin shyǵarmasynyń bári — «ishten shyqqan shubar jylan». Degenmen, meniń paıymdaýymsha, shyǵarmalaryńnyń. shoqtyǵy — «Taıtalas» romany - aý dep oılaımyn. Basqa áńgime, poves, óleń - poemalaryńdy bylaı qoıǵanda, osy roman saǵan jazýshylar qatarynan oıyp turyp oryn alyp beredi. Bul — Ýgar ǵoı. Ataqty Ýgar. Jaqsy jazdyń. Ádebı syndaǵy baǵa solaı dedi.

Men bir tandanatyn jaıt — sen, Saparǵalı, uly kompozıtor Táttimbettiń beınesin somdaǵanyń. Táttimbetti esitý kerek qoı. Al sen bolsań... Sen qulaǵyńmen emes, júregińmen, kókiregińmen esitetin bolýyń kerek.

Sen, árıne, Bethoven emessiń, kóńilińe kelmesin. Ol tas kerek bola tura mýzykada teńdesi joq ǵajaıyp dúnıe týǵyzdy. Degenmen, sende de sol ǵajaıyptyń elesi, shalyǵy bar sıaqty.

Saparǵalı! Ótken jyly maǵan jazǵan bir hatynda Almatyda, baspada jańa romanym jatyr, kóp zaman ótti — shyqpaıdy dep ediń. Shirkin, seniń alpys jyldyǵyńa shyǵara salsa ǵoı. Úlken syı-sıapat sol bolar edi.

Biraq baspalar batpaqtap qaldy ǵoı. Demep jiberetin qudiret joq. Bizdiń jańa baılar ulttyq ádebıet, óner álemine qaıyrymsyz. Olar namazyn áli Máskeýge qarap oqıdy. Sondaǵy ánshi, aqyndarǵa tabynady. Bar baılyǵyn solardyń aýzyna tosady.

Al jany ashıdy - aý deıtin Úkimet ádebıet bylaı tursyn, kitap ataýlydan shoshynǵan syńaıly. Premer-mınıstr Qajygeldın kitap, kitaphana kerek emes dep ashyqtan - ashyq aıtty. Ortaǵa - syrlyq ınkvızısıa dáýirinde de kitapqa mundaı óshpendilik bolǵan emes. Aıtpaqshy, Saparǵalı, «Egemen Qazaqstannan» seniń bir maqalyna kózim tústi: Aýdan ortalyǵyn Qarqaralydan Qaraǵaılyǵa kóshireıin dep jatyr deı me? Astana Almatydan Aqmolaǵa kóshedi ǵoı. Endi elikteý naýqany bastalmasa naǵylsyn. Bul aýrý ǵoı...

Muńaıma, Saparǵalı! Betege ketip, bel qalady, bekter ketip, el qalady. Premer-mınıstrler keledi - ketedi. Al ádebıetti, kitapty eshkim óltire almaq emes. Qolyńnan qalamyń túspeı turǵanda tatymdy dúnıe jaza ber. Armandaı ber. Eski óleńde aıtylǵan:

Kóship jatyr aýylym, qonyp jatyr.
Qaı aıtqany pendeniń bolyp jatyr.
Asqaryna alpystyń shyqsaq taǵy,
Arman shirkin keýdede tolyp jatyr.
Arman taýsylmasyn. Taǵdyr tarylmasyn!..

---