InfoHub Logo

Qazaq kórkemónerinde kóp tabystarmen qatar kóp kemshilikter de bar. Tabysty ǵana kórip, kemshilikti kórmeýdiń ózi úlken kemshilik bolǵan bolar edi. Kórkemóner isine onsha qanyq bolmasam da osy oımen bir-eki aýyz sóz aıtamyn.

1. Opera teatry ómir súrgeli 15 jylǵa jaqyn ýaqyt ótti. Áli kúnge jańa taqyrypty baýraı almaı keledi. Baýradyq degenimiz jalǵyz ǵana «Tólegen Toqtarov» eken. Osynyń ózine toqmeıil adam qaraýǵa jalyǵady.

Opera teatryndaǵy úlken kesel — zamanǵa týra qarap, tize jazbaı ilesý joq. Naýqan esebinde, joǵarydan ne tómennen qysym bolǵan kezde ǵana jańaǵa jarmasa túsip,.ala beredi. Sonyń saldarynan baıaǵy «Qyz Jibek», baıaǵy Aıman-SHolpandardan» jaqsy bolmaı qoıdy. Mýzyka lıbretto avtorlaryn jańa kúshterdi ishten, syrttan tartyp, kóbeıtýge shyn qınalǵan basshy áli kórinbeıdi. Qınalmaıynsha qıyn is bite me.

2. Epos materıaldaryn paıdalanýda halyqtyń uǵymyna, tarıhı faktilerge qarsy shyǵý operanyń ádetine aınaldy. Halyqtyń ǵasyrlar boıy uǵymyndaǵy ardaqty Aqjúnisti jaýyz dep kórsetip júr. Jaýyz áıeldi kórsetý qajet bolsa, Aqjúnissiz de kórsetýge bolady ǵoı.

Eposty, tarıhı faktilerdi alǵanda shıki qalpynda al, ózgertpe degen mesheý oıdan aýlaqpyn. Tek, soraqy, maǵynasyz ózgeristerge, sol maǵynasyzdyqtan teris maǵyna týatyn ózgeristerge jol bermeý kerek.

3. Shyn maǵynasynda, bizde áli qazaq sovet kompozıtrleri az. Qazirgi kompozıtor dep júrgenderimizdiń kóbi buryn jasalǵan eskiden, búgin jasalǵan jańadan qıystyryp júrgen quraqshylar. Quraqtyń ózin sheber qurastyra bermeıdi. Kimnen alǵany, qalaı alǵany battıyp kórinip turady Sonda da avtor «ózim» deýge uıalmaıdy. Jazýshylar ádebıet dúnıesinde bireýdiń bir sózin alsa da tyrnaqshanyń ishine qorshaıdy. Áıtpese kádimgi ury esebinde aıyptalady. Al, bizdiń kompozıtorlar bireýdiń eńbegin kesegimen jutsa da adal sıaqty. Onyń sebebi — kompozıtor bizde ázir az, synshylar joq. Sol azdyq ózi syn bolmaǵan soń ońaı oljaǵa semirip barady. Syn, talap kúsheımeı bul kompozıtorlar jýyrda kóterile almaıdy.

4. Astanamyzda drama teatry az ómir súrgen joq. Sóıtse de jańa taqyryppen áli ıtjyǵys túsip keledi. Meńgeretin qabileti bar-aq, sol qabiletti durys paıdalana almaı júr. Áli kúnge sovet ómirinen bir komedıa qoıa almady ǵoı. Ortalyq Komıtettiń qaýlysynan beri tól shyǵarmadan qoıǵany jalǵyz «Dostyq pen mahabbat». Teatr kózi úırengen avtorlardan, úırenshikti ádetten shyǵyp bolǵan joq. Betin endi-endi belgilep keledi, buǵan deıin beti de belgisiz edi.

5. Kórkemóner isindegi kemshilikterdiń kóbi Qazaqstan Kórkemóner basqarmasyna baılanysty. Jasyratyny joq, kórkemóner basshylyǵynda (Kórkemóner basqarmasyn aıtamyn) ylǵı álde qalaı, dármensiz adamdar, kórkemónerdi bilmeıtin, bilmek túgil súımeıtin adamdar otyryp keledi. Ondaı adamdar qandaı jaqsy bolsa da keltirer paıdasy shamaly.

1946

---