InfoHub Logo

Qazaq eli qashan da qyz balasyn aıalaǵan, olardy jat-jurttyq dep qadirlep, bolashaq ana dep tórinen túsirmegen. Biraq, «qyz balasyn syılaý kerek, olar názik jandylar, aýyr sóılemeńder, ol da bireýdiń qaryndasy» dep qyzyl tilge salyp alyp, óz balasynyń anasyn uryp jatqandar qanshama. Nege bundaı is-áreketter áli de bar? Másele áıelderde, olar ańdamaı sóıleıdi, tilinen tabady  deıtin sanasyzdar sany kóp. Bul pikir qaıdan shyǵyp otyr? Nege olar erkekterdiń ondaı qylyqtarynyń túbinde áıel jatyr dep oılaıdy? Sol arqyly ony aqtap alyp, nátıjede áıel zardap shegedi hám kináli...

Jaqynda jelide erkektiń óz áıelin lıftte tepkilep jatqan vıdeosy tarap ketti. Áıelin birinshi ret soqqyǵa jyǵyp turǵanǵa uqsamaıdy. Durystap qarasam qazaq sekildi, sondaǵy meniń namystanǵanym... Áıelge qol kótergen erkek- erkek emes, ol eshkim. Meniń áıelim – meniń jeke menshigim dep oılaıtyn shyǵar bálkim, alaıda adam- zat emes qoı? Teýip jatqanda mıynda ne turdy, sol qyzyq maǵan. Ózin keremet myqtymyn degen shyǵar, kókiregi shirik, sanasy tómen, erkek deýge kelmeıtin ez. Al áıel she? Nege ol ózin sonshalyq tómendetti? Sonyń barlyǵyn nemenege shydap júr? Balalary ustap turǵan shyǵar dep oılaıtyndaryńyz bar, biraq oılanyp kórińizshi, ákesiniń aıýandyǵyn kórip ósken bala erteńgi kúni qandaı bolady? Sondaı ákeden tárbıe kórip ósken bala, tárbıeden maqurym qalǵan demek. Tek osy ǵana emes, jalpy kameraǵa túspeı júrgen osyǵan uqsas jaǵdaılar kóp. Nege áıelder úndemeıdi, nege kóbi óz quqyǵy úshin kúrespeıdi? Men osyǵan kúıinemin. Olar erkektiń tarapynan qorlyq kóre tura, moıynsunyp shydaýǵa májbúr emes! Bul jerde tek erli zaıyptylar arasyndaǵy ǵana ersi áreketterdi aıtyp turǵam joq, ógeı ákeniń ógeıligi de bar. Jańalyqtardan estidim, ógeı qyzyn zorlap júrgen, áıeli jumysta bolǵanda qyzyn qorqytyp, oıyna kelgendi istegen. Qyzdyń búkil ómirin qurtty. Ol adamǵa qansha jyl berse de azdyq etedi, ólim jazasy qoldanylsa deımin, tek oǵan emes, jalpy osyǵan uqsas qanshama oqıǵa boldy. Túrmege otyryp shyqqan soń istegenin qaıta istemeıdi dep kim aıtty, basqa qyzdyń taǵdyryn tas-talqan etpesine kim kepildik beredi?  Osydan keıin bizdiń qoǵamnyń alǵa ilgerileıtinine qalaı senemiz? Qoǵam shirikteri jer basyp júrgende el damymaıdy!  Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqqa qarsy sharalar qatańdatylsa deımin. Áıelderdiń únsizdigi joǵarydaǵylarǵa jetse deımin.  Osy ispettes jaǵdaılar tamyryn tereńge jaıa berer bolsa, onda keler urpaqtan qaıyr kútip kerek emes. Osyndaıdan keıin de jas qyzdar turmys qurýdan qorqaqtap jatady, odan góri jumysyna den qoıyp, shetelge qosymsha bilim izdep ketedi. Barǵan jerlerinde ózin syılaıtyn adam taýyp, turmys quryp qalyp ketip jatady. Al ol aralas nekeniń kóbeıýine ákelip soǵady.

Aralas neke demekshi, osy taqyrypta bir maqala oqyǵan jaıym bar. Rasynda oılanatyn dúnıe jazǵan, alaıda maǵan unamaǵan tustary boldy. Avtordyń «Bizde ne kóp? Qyzdarymyz kóp» degenin uǵyna almaı qoıdym. Qashannan beri qyzdarǵa «ne?» degen suraq qoıylady? Ony qoıa bershi, «qyzdarymyzdyń birazy úıi men aqshasy bolsa boldy, kim kóringenge tıe salady» degen. Mendegi suraq, sheteldik azamatqa tıgen qyzdar solaı aıtyp ketti me? Bizge aqshasy unady, úıi bar, mahabbat joq, tek materıaldy jaǵdaıyna qyzyqtym dedi me?  «Ózge emes, dini bir, tili bir túrkitektes baýyrlarǵa qımaıtyn qazaǵymnyń qyzy esh arlanbastan sheteldiktiń jeteginde ketýge qumar. Bunyń bári áýelden otbasynda tárbıe kórmegen, betimen jibergendikten» degeni she? «Arlanbastan» degen tym shekten shyǵý emes pe? Jaǵdaıdyń mán jaıyn bilmeı jatyp, adamnyń aryna sóz tıgizýge qalaı dáti bardy? Meıli, solaı- aq bolsyn, al qazaq qyzy arlanbastan shetelge ketýine qazaq erleriniń qatysy joq pa? Qazaq erleri she? Kópke topyraq shashpaımyn! Biraq moıyndaıyqshy, óz bedelin ózi túsirip, syılastyqty bilmeıtin jigitterimiz jeterlik qoı? Qyzdy syılaı biletin ortadan qyz balasy esh ýaqyt ketpeıdi! Al ketti me, otbasyna sóz tıgizip, otbasynyń bergen tálim - tárbıesin dattaǵannan, máseleni qoǵamnan izdep kórý qajet. Óz Otanyndaǵy qoǵamda, soqqyǵa jyǵyp jatqan áıeldiń quqyǵy jerde taptalyp, jas qyzdar zorlanyp, kóptegen áıel ıt ómir súrip jatqanda ol qyzdar qalaısha óz taǵdyryn táýekelge tigedi? Áıel syılaı bilmeıtin qazaqpen otaý qurmaqtan qoryqqannan ketip jatady.

Máshhúr Júsip Kópeıuly «Alǵys túbi- aq maı, Qarǵys túbi- qara qan» degen. Áıelderin aıaýsyz soqqyǵa jyǵatyn erler zań júzinde jaýapqa tartylmasa da, qyzdyń kóz jasymen, onyń jaqyndarynyń qarǵysymen óz istegenderi úshin Qudaıdan óz jazasyn alady! Zańnyń kúshimen kisendelmegen adam, Qudaıdyń qaharymen kisendeledi. Al ol - bul fánıdegi eń azapty qorlyq. Sondyqtan, erkekter qaýymy, esterińizdi jınańyzdar. Ózińnen álsizge kúsh kórsetý- óz myqtylyǵyńdy dáleldeý emes, tek óz dárejeńniń tómendigin kórsetý.  

Zeınýllaeva Alýa.

---