Qazaqtardyń 1812 jylǵy Otan soǵysyna qatysýy
Sabaqtyń taqyryby: § 9 Qazaqtardyń 1812 jylǵy Otan soǵysyna qatysýy.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: 1812 jylǵy soǵys týraly habardy qazaqtardyń qalaı qarsy alǵanyn aıtyp túsindirý.
- Urysqa qatysqandar týraly áńgimeleý.
Damytýshylyǵy: Oqýlyqpen, kartamen jáne ózdiginen top bolyp jumys isteý qabiletterin, daǵdylaryn damytýdy odan ári jalǵastyrý.
Tárbıeligi: Ultaralyq tárbıe - oqýshylarǵa qazaq halqy men orys halqynyń dostyǵy tek sharýashylyq jáne mádenıet salalarymen shektelip qana qoımaǵandyǵyn kórsetý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: Syzbalar, kesteler, karta
Tehnıkalyq quraldar: Kompúter
Pánaralyq baılanys: Dúnıe júzi tarıhy, qazaq tili, ádebıet,
sýret.
Barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: oqýshylarmen sálemdesý, túgendeý, oqý quraldaryn tekserý, balalardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
Ótken taqyrypty oqýshylardyń qalaı meńgergenin bilý úshin suraqtar qoıý arqyly bilim sapasyn tekserý.
1. Reformany ótkizýge sebep bolǵan alǵysharttar qandaı?
2. Reformany jasaýǵa qatysqan kim?
3. Sot júıesinde qandaı ózgerister boldy?
4. Kishi júzde júrgizilgen reforma jáne ózgerister jaıly aıtyńdar.
5. Reformanyń týǵyzǵan zardaptary qandaı?
6. « Jarǵynyń» negizgi maqsaty qandaı?
Úı tapsyrmasyn bekitý.
XIX ǵasyrdyń birinshi jartysynda Qazaqstannyń sharýashylyq, saıası, qoǵamdyq damýynda ózgerister tereńdeı tústi. Qazaq jeri Sın ımperıasymen, Reseı, Sibirmen, Orta Azıa handyqtarymen ózara ekonomıkalyq, saýda qarym - qatynastaryn júrgizip otyrdy.
1822 j 22 maýsymda M. M Speranskıı men G. S Batenkov «Sibir qazaqtarynyń jarǵysyn», 1824 jyly P. K. Essen «Kishi júz qazaqtaryn basqarý reformasyn» júrgizdi.
Okrýg
15 - 20 bolys
Basqarýshysy - okrýgtik prıkaz jáne aǵa sultan.
Bolys
(10 - 12 aýyl)
Basqarýshysy – bolys sultany.
Aýyl
(50 - 70 shańyraq )
Basqarýshysy - aýyl starshyny.
Reformany júrgizýdegi maqsaty: Qazaqstannyń soltústik – shyǵys óńirin ákimshilik, sot, saıası jaǵynan basqarýdy ózgertý. Rýlyq - feodaldyq tártipti kúsheıtý. Aqsúıekterdiń artyqshylyǵyna shek qoıý, handyq bılikti joıý. Ólkeniń tabıǵı baılyǵyn ıgerý, saýda qatynastarynyń órkendeýi, qazaq júzderiniń Reseıge táýeldiliginiń artýy, qazaqtardyń sharýalar kóterilisine qatysýy, Han bıliginiń álsizdigi, Orta júz hany Ýálıdiń álsizdigi.
III. Jańa sabaq:
1. Qarama - qarsylyqty tap!
« Soǵys» sóziniń antonımi jáne sınonımin tabyńdar?
2. Kartamen jumys: 1812 j Reseıdiń Otan soǵysy.
Qosymsha málimetter:
● Napoleon Bonopart Korsıka aralynda kedeılengen dvoránnan shyqqan advokat semásynda týdy. Ákesi ony áskerı ýchılıshege berdi, ol ýchılısheni úzdik bitirdi. Bonopart 24 jasynda general
ataǵyn aldy. 1795j. oǵan roıalıster búligin basý tapsyryldy.
Bonopart zeńbirekterden oq jaýdyryp, búlikshilerdiń talqanyn shyǵardy, bul oǵan baı býrjýazıanyń senimin nyǵaıtty.
1803 jyly Napoleon Bonopart ómirlik konsýl dep, 1804 jyly mamyrda Fransýz ımperatory dep jarıalandy. 1815 jyly Vaterloo túbindegi shaıqasta Napoleon aǵylshyndarǵa tutqynǵa túsip, Áýlıe Elena aralyna jer aýdaryldy, birneshe
jyldan soń qaıtys boldy.
● 1812 j Rossıaǵa fransýz ımperatory Napoleonnyń qaptaǵan qoly basa - kóktep kirip, Rossıa halyqtaryn quldyqqa túsirip, al sodan keıin búkil dúnıe júzin jaýlap alýdy kózdedi. Rossıadaǵy soǵys búkil halyqtyq sıpat alady dep Napoleon, árıne, oılaǵan joq. Otan soǵysyna qatysqan S. N. Glınka. « Tek Rossıanyń uldary ǵana emes, solarmen birge tili, dini, ádet - ǵurpy, turmys salty múlde basqa halyqtar da, tipti kóshpeli halyqtar da baıyrǵy Rossıalyqtarmen birdeı orys jeri úshin jan qıýdan taıynbady» dep aqıqatty jazdy.
●1812 j 6 shildede - Reseı memleketine qaýip tónip kele jatqandyǵy týraly úndeý qabyldandy. 1812 jylǵy qazan, qarasha – Orynbor gýbernatorynyń soǵys bastalǵandyǵy týraly manıfesi qazaq aýyldaryna jetti. Qazaqtardy jaýǵa qarsy kúsh jumyldyrýǵa shaqyrǵan – Baısaqal Tilekuly boldy. Rıdder, Zyránsk, Beloýsovka ken oryndarynyń jumysshylary mys, qorǵasyn, balqytýdy kóbeıtip, soǵys qajetine 239 som jınady. Elton tuz óndirý ornynyń jumysshylary Batys maıdanǵa 1 mln. put tuz jóneltip, 22000 som jınap berdi.
● Bul soǵysqa Kishi júzdiń qazaq jigitteri de qatysqan. Olar Tevtár, Bashqurt polkiniń quramynda fransýz basqynshylaryna qarsy shaıqasty. Qazaq jigiti Narynbaı Parıjdi alýǵa qatysqan. Al, Ámen Baıbatyrov Bashqurt polki quramynda bolǵan. Ámen Baıbatyrov talantty aqyn bolǵan, óz óleńderinde qazaq jáne orys jaýyngerleriniń erlikterin madaqtaǵan. Baıbatyrov saıası ispen jer aýdarylyp kelgen petrashevshil - aqyn A. N. Plesheevpen dos bolǵan
● 1799j - HİH ǵ aralyǵynda Orta júzdiń 1200 shańyraǵy, 1790 - 1815 jyldary 1226 Kishi júz qazaǵy Reseıge ótip, orys, bashqurt bolyp aty - jónin ózgertken. Orynbor, Oral kazak áskerlerinde áskerı qyzmet etken, pravoslavıe dinin qabyldap, kazak bolyp jazylǵan qazaqtar az bolmaǵan. Olardy shoqynǵan qazaqtar dep ataǵan. shoqyndyrǵan kezde olarǵa oryssha esim men famılıa berilgen.
Oqýlyqpen jumys:
3.«Kim, Qaıda, Qashan?» tanymdyq oıyny.
4. Kestemen jumys.
5. Urysqa qatysýshylar kestesi.
IV. Sabaqty bekitý.
Shyǵarmashylyq jumys.
Oqýshylarǵa topty óz qabiletterine qaraı tańdaý erki beriledi.
Tapsyrmasy:
Búgingi ótilgen taqyryp boıynsha óz qabiletterin paıdalana otyryp tarıhı, ádebı, aqyndyq, sýretshilik qabiletterin paıdalana otyryp shyǵarmashylyqpen jumys isteý.
- « Mádeevshiler toby»
- «Áýezovshiler toby»
- « Muqaǵalıshylar» toby
- « Qasteevshiler» toby.
Rossıada soǵys ulttyq, patrıottyq sıpat aldy, sheteldik basqynshylarǵa qarsy Otan soǵysyna aınaldy. 1812 jylǵy Reseıdiń Otan soǵysyna qazaq jigitteriniń qatysýynyń ózindik tarıhı mańyzy boldy dep oılaımyn. Qazaq - orys halyqtarynyń áskerı baýyrlastyǵyn nyǵaıtty. 1812 jylǵy soǵysta Reseı úkimetiniń Fransıany jeńýine qazaq jigitteriniń qosqan úlesi mol boldy. Fransýzdar qazaq mergenderin « Azıalyq amýrlar» dep ataǵan.
V. Oqýshylardy baǵalaý
VI. Úıge tapsyrma berý:
§ 9. Qazaqtardyń 1812 jylǵy Reseıdiń Otan soǵysyna qatysýy.
Zertteý jumysy: Reseı, Fransıa, Napoleon.
Test qurastyrý, sózjumbaq, rebýs,
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: 1812 jylǵy soǵys týraly habardy qazaqtardyń qalaı qarsy alǵanyn aıtyp túsindirý.
- Urysqa qatysqandar týraly áńgimeleý.
Damytýshylyǵy: Oqýlyqpen, kartamen jáne ózdiginen top bolyp jumys isteý qabiletterin, daǵdylaryn damytýdy odan ári jalǵastyrý.
Tárbıeligi: Ultaralyq tárbıe - oqýshylarǵa qazaq halqy men orys halqynyń dostyǵy tek sharýashylyq jáne mádenıet salalarymen shektelip qana qoımaǵandyǵyn kórsetý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: Syzbalar, kesteler, karta
Tehnıkalyq quraldar: Kompúter
Pánaralyq baılanys: Dúnıe júzi tarıhy, qazaq tili, ádebıet,
sýret.
Barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: oqýshylarmen sálemdesý, túgendeý, oqý quraldaryn tekserý, balalardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
Ótken taqyrypty oqýshylardyń qalaı meńgergenin bilý úshin suraqtar qoıý arqyly bilim sapasyn tekserý.
1. Reformany ótkizýge sebep bolǵan alǵysharttar qandaı?
2. Reformany jasaýǵa qatysqan kim?
3. Sot júıesinde qandaı ózgerister boldy?
4. Kishi júzde júrgizilgen reforma jáne ózgerister jaıly aıtyńdar.
5. Reformanyń týǵyzǵan zardaptary qandaı?
6. « Jarǵynyń» negizgi maqsaty qandaı?
Úı tapsyrmasyn bekitý.
XIX ǵasyrdyń birinshi jartysynda Qazaqstannyń sharýashylyq, saıası, qoǵamdyq damýynda ózgerister tereńdeı tústi. Qazaq jeri Sın ımperıasymen, Reseı, Sibirmen, Orta Azıa handyqtarymen ózara ekonomıkalyq, saýda qarym - qatynastaryn júrgizip otyrdy.
1822 j 22 maýsymda M. M Speranskıı men G. S Batenkov «Sibir qazaqtarynyń jarǵysyn», 1824 jyly P. K. Essen «Kishi júz qazaqtaryn basqarý reformasyn» júrgizdi.
Okrýg
15 - 20 bolys
Basqarýshysy - okrýgtik prıkaz jáne aǵa sultan.
Bolys
(10 - 12 aýyl)
Basqarýshysy – bolys sultany.
Aýyl
(50 - 70 shańyraq )
Basqarýshysy - aýyl starshyny.
Reformany júrgizýdegi maqsaty: Qazaqstannyń soltústik – shyǵys óńirin ákimshilik, sot, saıası jaǵynan basqarýdy ózgertý. Rýlyq - feodaldyq tártipti kúsheıtý. Aqsúıekterdiń artyqshylyǵyna shek qoıý, handyq bılikti joıý. Ólkeniń tabıǵı baılyǵyn ıgerý, saýda qatynastarynyń órkendeýi, qazaq júzderiniń Reseıge táýeldiliginiń artýy, qazaqtardyń sharýalar kóterilisine qatysýy, Han bıliginiń álsizdigi, Orta júz hany Ýálıdiń álsizdigi.
III. Jańa sabaq:
1. Qarama - qarsylyqty tap!
« Soǵys» sóziniń antonımi jáne sınonımin tabyńdar?
2. Kartamen jumys: 1812 j Reseıdiń Otan soǵysy.
Qosymsha málimetter:
● Napoleon Bonopart Korsıka aralynda kedeılengen dvoránnan shyqqan advokat semásynda týdy. Ákesi ony áskerı ýchılıshege berdi, ol ýchılısheni úzdik bitirdi. Bonopart 24 jasynda general
ataǵyn aldy. 1795j. oǵan roıalıster búligin basý tapsyryldy.
Bonopart zeńbirekterden oq jaýdyryp, búlikshilerdiń talqanyn shyǵardy, bul oǵan baı býrjýazıanyń senimin nyǵaıtty.
1803 jyly Napoleon Bonopart ómirlik konsýl dep, 1804 jyly mamyrda Fransýz ımperatory dep jarıalandy. 1815 jyly Vaterloo túbindegi shaıqasta Napoleon aǵylshyndarǵa tutqynǵa túsip, Áýlıe Elena aralyna jer aýdaryldy, birneshe
jyldan soń qaıtys boldy.
● 1812 j Rossıaǵa fransýz ımperatory Napoleonnyń qaptaǵan qoly basa - kóktep kirip, Rossıa halyqtaryn quldyqqa túsirip, al sodan keıin búkil dúnıe júzin jaýlap alýdy kózdedi. Rossıadaǵy soǵys búkil halyqtyq sıpat alady dep Napoleon, árıne, oılaǵan joq. Otan soǵysyna qatysqan S. N. Glınka. « Tek Rossıanyń uldary ǵana emes, solarmen birge tili, dini, ádet - ǵurpy, turmys salty múlde basqa halyqtar da, tipti kóshpeli halyqtar da baıyrǵy Rossıalyqtarmen birdeı orys jeri úshin jan qıýdan taıynbady» dep aqıqatty jazdy.
●1812 j 6 shildede - Reseı memleketine qaýip tónip kele jatqandyǵy týraly úndeý qabyldandy. 1812 jylǵy qazan, qarasha – Orynbor gýbernatorynyń soǵys bastalǵandyǵy týraly manıfesi qazaq aýyldaryna jetti. Qazaqtardy jaýǵa qarsy kúsh jumyldyrýǵa shaqyrǵan – Baısaqal Tilekuly boldy. Rıdder, Zyránsk, Beloýsovka ken oryndarynyń jumysshylary mys, qorǵasyn, balqytýdy kóbeıtip, soǵys qajetine 239 som jınady. Elton tuz óndirý ornynyń jumysshylary Batys maıdanǵa 1 mln. put tuz jóneltip, 22000 som jınap berdi.
● Bul soǵysqa Kishi júzdiń qazaq jigitteri de qatysqan. Olar Tevtár, Bashqurt polkiniń quramynda fransýz basqynshylaryna qarsy shaıqasty. Qazaq jigiti Narynbaı Parıjdi alýǵa qatysqan. Al, Ámen Baıbatyrov Bashqurt polki quramynda bolǵan. Ámen Baıbatyrov talantty aqyn bolǵan, óz óleńderinde qazaq jáne orys jaýyngerleriniń erlikterin madaqtaǵan. Baıbatyrov saıası ispen jer aýdarylyp kelgen petrashevshil - aqyn A. N. Plesheevpen dos bolǵan
● 1799j - HİH ǵ aralyǵynda Orta júzdiń 1200 shańyraǵy, 1790 - 1815 jyldary 1226 Kishi júz qazaǵy Reseıge ótip, orys, bashqurt bolyp aty - jónin ózgertken. Orynbor, Oral kazak áskerlerinde áskerı qyzmet etken, pravoslavıe dinin qabyldap, kazak bolyp jazylǵan qazaqtar az bolmaǵan. Olardy shoqynǵan qazaqtar dep ataǵan. shoqyndyrǵan kezde olarǵa oryssha esim men famılıa berilgen.
Oqýlyqpen jumys:
3.«Kim, Qaıda, Qashan?» tanymdyq oıyny.
4. Kestemen jumys.
5. Urysqa qatysýshylar kestesi.
IV. Sabaqty bekitý.
Shyǵarmashylyq jumys.
Oqýshylarǵa topty óz qabiletterine qaraı tańdaý erki beriledi.
Tapsyrmasy:
Búgingi ótilgen taqyryp boıynsha óz qabiletterin paıdalana otyryp tarıhı, ádebı, aqyndyq, sýretshilik qabiletterin paıdalana otyryp shyǵarmashylyqpen jumys isteý.
- « Mádeevshiler toby»
- «Áýezovshiler toby»
- « Muqaǵalıshylar» toby
- « Qasteevshiler» toby.
Rossıada soǵys ulttyq, patrıottyq sıpat aldy, sheteldik basqynshylarǵa qarsy Otan soǵysyna aınaldy. 1812 jylǵy Reseıdiń Otan soǵysyna qazaq jigitteriniń qatysýynyń ózindik tarıhı mańyzy boldy dep oılaımyn. Qazaq - orys halyqtarynyń áskerı baýyrlastyǵyn nyǵaıtty. 1812 jylǵy soǵysta Reseı úkimetiniń Fransıany jeńýine qazaq jigitteriniń qosqan úlesi mol boldy. Fransýzdar qazaq mergenderin « Azıalyq amýrlar» dep ataǵan.
V. Oqýshylardy baǵalaý
VI. Úıge tapsyrma berý:
§ 9. Qazaqtardyń 1812 jylǵy Reseıdiń Otan soǵysyna qatysýy.
Zertteý jumysy: Reseı, Fransıa, Napoleon.
Test qurastyrý, sózjumbaq, rebýs,
You Might Also Like
-
Taqyryby: «Qazaqtyń ulttyq mýzykalyq aspaptary» (prezentasıasymen)
