InfoHub Logo

5 klass sabaq jospary
Sabaq taqyryby: Qazaqtyń ulttyq bı óneri
Sabaqtyń maqsaty: Erte zamannan qalyptasyp, halqymyzdyń asa baı murasymen birdeı damyǵan bı óneri týraly, qazaqtyń belgili bıshileri jaıly tıanaqty túsinik berý.
Bilim berý mindetteri: Oqýshylardyń bı áýenderin seziný, túsiný qabiletterin damytý, este saqtaý qabiletterin arttyrý.
Tárbıelik mindetteri: adamgershilikke, eńbekqorlyqqa, tabıǵatty súıe bilýge, estetıkalyq talǵamyn arttyrýǵa, patrıottyq sezimge bı óneri arqyly tárbıeleý.
Damytýshylyq mindetteri: oqýlyqtyń mátinimen berilgen jospar boıynsha óz betinshe izdenýge, materıaldar arqyly ıntellektýaldyq deńgeıin kóterip, oqýshynyń pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oıyn, tilin damytý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaqty habarlaý.
Sabaqtyń ádisi: Satylap oqytý. Mýzykalyq saýat: Mımıka.
Kórnekiligi: beınetaspaǵa jazylǵan «Shashý» bıi, Shara Jıenqulova jaıly kórkem sýretter, basqa ult ókilderiniń bı túrleri.
Pán aralyq baılanys: tarıh, ádebıet.
Qoldanylatyn ádebıetter: «Mýzyka áleminde»
jýrnaly. Úıge tapsyrma: Qazaqtyń ulttyq bı óneri.

Sabaqtyń barysy:
Qazaqtyń bı óneri jaıynda sóz qozǵaǵanda, onyń erte zamannan qalyptasyp, halqymyzdyń asa baı aýyz ádebıetimen, án - kúılerimen, dástúrli turmysy - saltymen bite qaınasyp keledi. Bı óneriniń de ata - babadan qalǵan mádenı muranyń asa mańyzdy bóligi retinde qazaq qoǵamymen birge jasasyp, onyń rýhanı ómirine azyq bolǵanyn ańǵaramyz. El arasynda saqtalǵan bılerdiń ózinen – aq halyqtyń ótkendegi ómir salty, istegen kásibi, onyń aınaladaǵy ortaǵa kózqarasy kórinip turǵandaı. Búgingi sabaǵymyz «Qazaqtyń ulttyq bı óneri» dep atalady.
Sabaǵymyz 3 deńgeıden turady.
İ. HH ǵasyrdyń ekinshi jartysyndaǵy Qazaqstandaǵy bı óneri
İİ. Bıshi Shara Jıenqulovanyń ómir joly
İİİ. Qazaqtyń bıi jáne alǵashqy bıshileri.

İ saty. Bı - mýzyka ónerimen sabaqtas sabaqtas halyq óneriniń bir túri. Qazaqtyń bı óneri erte zamannan bastaý alyp, kúni buginge deıin jalǵasyp keledi. Bı óneri halqymyzdyń salt - dástúri, turmys - tirshiligine baılanysty týyndaǵan. Qazaqtyń ejelgi bı óneri jaıly ertegi, ańyz, dastandarda aıtylady. Ertedegi qazaq bıleri kıiz úılerdiń ishinde bılenetin bolǵandyqtan, alýan túrli qımyldarmen qatar bet - álpet qubylýlary arqyly da beınelengen. Mýzyka saýaty. Bet - álpettiń qubylýy «mımıka» dep atalady. Bı belgili bir áýendermen, kúılermen súıemeldenedi. Mysaly, «Qarajorǵa», «Búrkit bıi», «Qamajaı», «Kıiz basý», «Orteke», «Aqqý» bıleri. HİH ǵasyrda Rahymberdi bıshi shóktirilgen túıeniń ústinde sekirip júrip bılegen. Ol bılegende halyq áýeniniń yrǵaǵymen birge teńselip, ándetip otyrǵan. Al, HH ǵasyrdyń basynda dıýana atanǵan Zárýbaı bıshi «Qoıandy» jármeńkesinde qoıan bolyp kıinip, «Qoıan» bıin ústel ústine qoıylǵan keseler arasymen eptilikpen sekirip, qol - aıaǵyn tıgizbeı sheber oryndaǵan. Qazaqtyń taǵy bir bıi «Utys»
Belgili bıshi Rahym Asylbekuly «Qarajorǵa», «Orteke» bılerin sheber oryndaǵan. Oqýshylardyń İ satydan túsingenderin tekserý suraqtary:
a) Qazaq bıleri nege baılanysty týyndaǵan?
b) Qazaq bıleri jaıly ne bilesiń? v) «Mımıka» degenimiz ne?

İİ saty. Qazaqtyń ulttyq bı óneri 30 - jyldary bir satyǵa kóterildi. 1912 jyly Almaty qalasynda bir qazaqtyń daryndy bıshi qyzy Shara dúnıege keldi. 7 jasynan moldadan dáris alyp, bı degendi aýyldan bala kezinde kóredi. Ony Shara bylaı dep sýrettegen. «Orta boıly, qapsaǵaı deneli, qarasińir, kózderi jarqyldaǵan er adam shyqty. Shapanynyń etegin qaıyryp, qaıys belbeýine qystyrǵan. Ortada ańtarylyp turǵan ánshige qarap edi, ol dombyrasyn oınaı jóneldi. Sol sátte bıshi qos qanatyn jaıyp moınyn qyltyńdatyp, tizesi buralańdap, bir otyryp, bir turyp, qımyldar jasaı jóneldi. Kózderiniń qarashyǵyn oınatyp, birese búrkitshe, birese jylansha uzaq bıledi».

Mine, osy kúnnen bastap Sharanyń bıshilik ónerge degen yntasy oıanyp, 16 jasynda Qazaq drama teatryna alynady. 1936 jyly Qazaqstan mádenıetiniń onkúndiginde Moskvada óner kórsetedi. Shara alǵash ret Qazaqstanda bıshilik mektep ashyp, shákirtter daıarlaǵan. Bı ónerine toptasyp bıleý ónerin engizgen ustaz, bıshi ári ártis. «Er Tarǵyn», «Qyz Jibek» operalaryndaǵy bı kórinisterin beınelegen.
Oqýshylardyń túsinigin tekserý úshin suraqtar:
1. Shara kim?
2. Qaı jyl, qaı jerde dúnıege kelgen?
3. Qandaı operalarda bı kórinisterin beınelegen?
4. Qazaqstan mádenıetiniń onkúndigi tuńǵysh ret qashan, qaı jerde ótti?

İİİ saty. Shara salǵan jolmen qazaq halqynyń bıshilik óneri jyl saıyn damı berdi.
Sharanyń izbasarlary retinde B. Aıýhanov, G. Talpaqova, K. Qarabalınalar bı ónerin damyta tústi. Sonymen qatar dúnıege «Saltanat», «Gúlder», «Altynaı» bıshiler ansámblderi keldi.
Endi nazarlaryńdy ınteraktıvti taqtaǵa aýdaryńdar. Bılerdi kóre otyryp, mynadaı suraqtarǵa jaýap berýge oılanyp otyryńdar?
1. Qandaı ulttyń bıin tyńdadyń?
2. Bıshilerdiń bıi jeke bı túrine jata ma, toppen bı túrine jatady?

Sabaqty bekitý. Qazaqtyń ulttyq dástúrli ónerleri: án - bı - kúı.
Án oryndaý. Daýysqa jattyǵý jasaý. «Bıshi bolam óskende» ánin úıretý, hormen oryndatý.
Sabaqty qorytý. Úıge tapsyrma berý. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.