InfoHub Logo

Jınalys tym kesh aıaqtaldy. Ómirbek ári sharshap, ári renjip shyqty. «Úı ishińiz bolsa qalada ǵoı, jalǵyz ne bitiresiz, bizdikine júrińiz» — deýshiler tabylyp ta edi, biraq ol bara almady. Dál búgin ońasha bolýdy qalady.

Úıge keldi. Jym-jyrt. Pende aıaǵy joqtyqtan ba, bólmeler tym qarańǵy, qulazyp kórinedi. Basynda oqys bir oı oraldy da, Ómirbek seskenip qaldy: tabyttaı tynyshtyq pen qarańǵylyq basyp turǵan myna úlken úı kimge qutty meken bolǵan? Talaılar turǵan bul úıde. Solardyń bári de dál osy Ómirbek kelgen jolmen kelgen de, ár qıly joldarmen ketken. Biri isti boldy. Biri óz ótinishimen bosady, al úshinshi bireýleri kópshilikpen til tabysa almaı ketti. Solardyń biri de turaqtaı almaǵan qaıyrymsyz meken bul. Endi Ómirbekke ne syıyn daıyndamaq?

Osy bir júrekti tyrnaǵan mazasyz aýyr oıdan qutylaıyn dedi me, Ómirbek sıpalap júrip, maı shamdy jaqty. Kishkene qapteserler ıesiz úıdi erkin jaılap alǵan eken, burysh-buryshqa lap qoıyp, sińip jatyr. Kir basqan jalańash qabyrǵalardaǵy jıi qaǵylǵan shege oryndary da kómeski sáýlemen tym úńireıip, úlken kórinedi. Bir jerde uzaq mezgil ilýli turǵan kartına, portrettiń qaraýytyp tańbasy qalypty. Ómirbek tereń bir kúrsinip dem aldy. Óleýsireı janǵan syqsıma jalp etti. Biraq ol qaıta jaǵam demedi. Kire beriste turǵan búkteme koıkany aparyp jazdy da, qısaıa ketti. Álgi bir ázirde Maqpal taýynan asyp qara bult kóterilip kele jatyr edi, endi úı shatyryna tyrs-tyrs uryp, jańbyr sirkireı bastady. Odan basqa selkeý shyqqan bir dybys joq. Áıteýir jadaý kóńildiń beı-jaı kúıine áýendesip, tylsym bir tynyshtyq basyp tur.

Adam ómiri áýel basta sansyz saı-jyralardan jińishke bastalyp, júre bara keń arnaǵa aınalar bulaqqa uqsaıdy ǵoı. Ómirbektiń de ómir joly osylaı bastalǵan. Ol áýeli kishi-girim mekemelerde shaǵyn-shaǵyn qyzmetter atqardy. Sodan biliminiń saıazdyǵyn sezdi de, Almatynyń aýyl sharýashylyq ınstıtýtyna kelip tústi. Ony bitirgennen keıin sharýashylyq mekemeleriniń birine bastyq boldy. Aqyry eńbekshiler depýtattarynyń oblystyq sovetine jaýapty bir qyzmetke aýysty. Mine, óstip, túý basta jylap shyqqan jińishke bulaq keń arnaǵa oıysyp bara jatyr edi. Kúndelikti sharýa jaıyn áńgimelesip otyrǵan bir rette oblystyq atqarý komıtetiniń predsedateli:

— Sen osy bul jerde qaǵaz basty bolyp nesine otyrsyń?! Sharýa jaıyn bilesiń, kórgen jumysyń. Aýylǵa barsań qaıtedi? — dep saldy.

Mine, osy sóz qamshy boldy da, Ómirbek osynda tartqan. Hosh alǵan aýdan basshylary:

— Kolhozdyń sharýashylyǵy jaman emes. Bolashaǵy da mol. Shoıyn jolǵa da, tas jolǵa da jaqyn. Tek basqarýshylar jıi almasqandyqtan bolar, eńbek tártibi shamaly. İsker basshylyq kerek, — dep kótermelegen. Sondaı bir lepirgen kóńilmen kelgen jas jigit mańdaıyn tasqa soqqan bekire balyqtaı qaıtyp qalǵanǵa uqsaıdy endi.

Jınalysty bulaı bastalar dep kim oılapty.

— Eki buty taralǵan, sympys quıryq munyń kim? — boldy alǵashqy suraq.

— Záýde ártes bolar. Symdaı etip shalbar kıgendi solardan kórgen edim qalaǵa barǵanda, — dep jaýap berdi shetirek otyrǵan bir qara.

— Dýdardaı shashy da, shurq-shurq tesik báteńkesi de soǵan uqsaıdy.

— Ártes bolsa, basqarmalyqqa nesine áýrelenedi jazǵan bala? — dep bir kekse áıel aýzyn sylp etkizdi. — Birer kún brıgadalardy aralap, óleń aıtsyn da qaıtsyn onda.

Jurt dý kúldi. Ómirbektiń qulaǵyna deıin qyzaryp ketti.

Aýdannan kelgen ókil qaıta-qaıta sóıledi. Ómirbektiń ómir jolyn baıandady. Qaıda istese de abyroı-ataqqa ıe bolyp kele jatqanyn aıtty. Qysqasy, sonyń tegeýrinimen ǵana saılandy. «Jaqsy úıim men jyly ornymdy tastadym. Erteń balalardy úırenip qalǵan mektebinen aıyryp, keshirip alýǵa týra keledi. Nesine keldim eken deseńshi. Álde kórsetken senim, qurmetińizge rahmet, qaıtyp keldim dep tartyp otyrsam ba eken? — dep oılady ol tósekte jatyp. Osydan keıin, — qoı, munym uıat bolar, eregiskende bularǵa tar shalbar kıgenniń bári birdeı emes ekenin kórsetý kerek» — dep túıdi. Osydan keıin ushqyr oı taǵy da bir arnaǵa qaraı oıysty:

Osy jurt keıde bala sıaqty. Predsedateldiń kırza etik pen fýfaıka kıip júrýi shart pa eken! Jaqsy kıinip, taza júrse, nesi aıyp?

Ómirbektiń qalada óskendigi, alǵan bilimi, kórgen tárbıesi myna aýyldyń talabyna boı usynǵysy kelmedi.

* * *

Ómirbek tańsáriden oıandy. Aqyl oıdan artyq emes deıdi ǵoı. Sodan ba, kim bilsin, kóńilge alǵash oralǵany: «Qaı jerdiń otyn ottasań, sol jerdiń sýyn sýla», — degen ata maqaly boldy. «Rasynda da eńbek adamdarynyń arasynda óz atyn ózi shaqyratyn kókek sıaqty shikireıip júrgenim durys bolmas», — dep túıdi. Sóıtip, áýeli magazındi baryp ashtyrdy da, brezent shalbar, keń qonysh etik satyp alyp kıdi. Sodan kóshede kezdesken bireýden:

— Shashtaraz qaıda eken? — dep surap edi.

— Júndi tarazylaý degen bar, al shash tarazylaý degendi estigen joqpyz, — dep jaýap berdi ol.

«Bul aýyldyń ıtine deıin kesir sóıleıtin bolar ma?!» — dep renjigen Ómirbek jańaǵynyń keskinine qarap edi, ańyryp qalypty. Tegi, shyn bilmeıtinge uqsaıdy.

— Al, saqal-shashtaryńdy kimge aldyrasyńdar?

— Á, ony myna aýylda qaýǵa saqal degen qart bar, soǵan.

Qaýǵa saqal degeni shapaty boıly, seldir murt bir kóse shal eken. «Qalaısha bul qaýǵa saqal atanǵan?» — dep oılaǵan ol:

— Bul aýyldyń qaýǵa saqaly siz bolsańyz, shoqsha saqaly qandaı eken? — dep ázildedi.

— Onyń saqaly menen de qalyń! — dedi kúle qarsy alǵan qarıa. Ózi bir jatqan qýaqy.

— Mine, jańa musylman boldyń, — dep kúldi Ómirbektiń shashyn ustaramen sypyryp bolyp: — Al qonys qutty bolsyn! İsti neden bastamaq oıyń bar, shyraq?

Munyń synaı qoıylǵan, quıtyrqy saýal ekenin ańǵarǵan Ómirbek aldyrǵysy kelmedi.

— Eń áýeli tanysyp qoıalyq. Esimińiz kim bolady?

— Bul buryn bes kolhoz edi. Endi irilenip bir úlken qazan qurdyq. Bári de Bektemistiń bes balasynan taraǵan. Sonyń biri — Qaınat. Sol Qaınattyń kóp shalynyń biri deseń bolady, — dedi qaýǵa saqal, oraǵyta sóılep. O da aldyratyn emes, syńaıy sony tanytady.

Ómirbek sál oılanyp qaldy. Sodan keıin:

— Al siz she? Neden bastaý kerek dep oılar edińiz? — dep suraǵyna suraqpen jaýap berdi.

— Qalanyń dal-dal ósken qara taıaǵy ma desem, boljamyń bar bala ekensiń, — dep qarıa kúldi. — Talaı bastyqtar bolǵan munda, shyraq. Biraq «osyny tyndyryp edi» — deıtin birin ataı almaımyn ba dep qınalamyn. «İshken máz, jegen toq» degendeı kelip jatyr, ketip jatyr. Kolhoz jáıi sharýaǵa qıystaý tıgendikten bolar, úmit artqan biraz bas kótererimiz bar edi. Taýyqqa tastaǵan tarydaı shashylyp, ár tarapta júr. Solardyń basyn qos. Jınap al. Hosh de. Ekinshiden, partorgiń óziń sıaqty syrttan bolsyn.

— Nege? — dep qaldy shydamaǵan Ómirbek.

— Sebebi bar. Men joǵaryda bul kolhoz Bektemisten taraqan bes aýyldan quralady dedim ǵoı. Qandaı bolsa da bes jaqqa tartyp ketetin kezi tabylady. «Qanyna tartpaǵannyń qary synsyn» degen ǵoı. Sondaıda ishten shyqqan bireý bolsa, qaryna tartpaı turmaıdy. Asyly, syılasýǵa jat jaqsy, — dep toqtady qaýǵa saqal.

Bul ekeýi de Ómirbekke nanymdy aqyl sıaqty kórindi. «Qaınattyń tini túzý, kósheli bir shaly eken» dep attandy kóp jáıdi ańǵarǵan ol.

Ómirbek qaýǵa saqaldyń tilin aldy da, shet jaılap júrgenderge kisi jiberdi. Ózi óndiristik kooperasıada qyzmet isteıtin Dúzenov Sátimbaıǵa keldi.

Syrt estýinshe Sátimbaı osy kolhozdy óz qolymen qurysqan, aǵaıyn arasynda abyroıly, sharýa jaıyna maıtalman, bilikti adam. Degenine kónse, aýylǵa shaqyrmaq.

Kooperasıa keńsesine kire beriste muny shoń jelke, qyzyl kóz, dáý qara kezdestirdi.

— Men Dúzenovty izdep kelip edim, — dedi Ómirbek.

— Dúzenovti qaıte qoıaıyn dep ediń? — dep surady shoń jelke, dáý qara.

— Ol ózine aıtylady da.

— Al endeshe aıta ber. İzdegen Dúzenoviń men bolamyn.

Ómirbek «ras pa?» degendeı dáý qaranyń keıpine qarap edi, oınap turmaǵanǵa uqsaıdy.

— Siz Dúzenov bolsańyz, men — Jolymbetov Ómirbek. «Maqpal» kolhozynyń predsedatel Sátimbaı Ómirbekti basynan aıaǵyna deıin bir sholyp shyqty da:

— Uqsaısyń, — dep ezý tartty.

— Uqsamaısyń degen soń osylaı kıinýge týra keldi, — dep Ómirbek te kúlip, ıegimen aıaǵyndaǵy kırza etikti nusqady. Ózi Sátimbaıǵa «kesek minezdiń, istiń adamysyń-aý», — dep dán razy.

— Men seni birden tanydym. Jáne nege kelgenińdi de sezemin, — dedi Sátimbaı esik aldyndaǵy shórkege otyryp jatyp. Sodan keıin jaıdarylana sóıledi. — Áńgime kıimde emes, mıyńda. Men sol kolhozdy óz qolymmen qurystym. Uzaq jyl predsedatel bolyp istedim. Keıin kolhoz irilengen soń: «Endi irilengen sharýashylyqty bilimdi jas basqarsyn. Biz barymyzdy sarqyp boldyq», — dep aryz berip bosaǵanym da ras. Men bosaǵanda tyn oıly bir jas kelip, biz bilmeıtin jańalyqqa bastar kolhozdy dep bosaǵan edim. Baıqaımyn, bizdiń aýylǵa kelgenderdiń bári de ózimshe oılap, ózimshe pishetin baıaǵy qara toqpaqtar. Sodan: «E, shyraq, seniń de shoqyraǵyń túsinikti maǵan» — dep ketip qalyp edim. Men, mine, alpysqa astym. «Sátekeń bir keremetti jasap tastar», — deıtin shaqtan kettim.

Aıaqqa shebelet, butqa tar shalbar kıip sylanatyn dáýren ótken. Biraq shynymdy aıtaıyn, osy myna kırza etik, kúpáıke degeniń bar ǵoı jalyqtyryp-aq boldy meni. Túsinip otyrǵan shyǵarsyń. Endi bizshe basqarǵan qara toqpaqty aıtyp otyrmyn. Al, shyraq, aýylǵa ákeler jańalyǵyń bolsa, qaıtyp barýǵa, qoldan kelgenshe kómektesýge barmyn, — dep túıdi ol sózin.

Sátekeń Ómirbektiń izdegen adamy bolyp shyqty. Aýdandyq partıa komıtetimen kelisti de, ony kolhozǵa kóshirip aldy. Sodan keıin kópshilik jınalysy Sátimbaıdy predsedateldiń mal sharýashylyǵy jónindegi orynbasary etip taǵaıyndady.

Sol-aq muń eken. Shet jaılap júrgen Kópbaev Sýaz zootehnık te, júgeri jónindegi agronom Maqtanov Kóktal men esep qyzmetkeri Álimbetov Toqtanaı da óz aýylyna qaıtyp oraldy. Des bergende bastaýysh partıa komıtetiniń sekretary bolyp saılanǵan Qanatbaı Erkinbaev partıalyq basshylyqty sharýashylyqpen ushtastyra biletin, tájirıbeli isker jigit bolyp shyqty. Ómirbektiń kóńili ornyǵaıyn dedi.

* * *

Joq, Ómirbektiń kóńili áli ornyqpady. Ol sheti men bul shetine at túgil, mashına júgirtse jetpeıtin kolhoz dalasyn aralaı berdi.

Bul ózi on myń gektar egin salatyn, qyryq myń qoıy bar iri kolhoz eken. Osy iri kolhozda eń aldymen ishki tártip nashar. Basqarma otyrysyn shaqyrsa, ýaqytymen bir pende kelmeıdi. Kele qalsa, bolmashy bir istiń ózin ár jaqqa tartady da, tań atqansha otyrady. Birer aıǵyr stakandy tastap alyp kelip sóıleıtinder de tabylyp júr. Fermalardy aralap edi, jóni bútin qora joq. Saýynshylarda baspana joq. Kolhozda otyzdan artyq mashına bar eken, ár qıly sebep tabylady da jarym-jartysy shyqpaı qalady. Monsha salý degen de buryn eshkimniń esine kelmepti. Keshe qyzylsha arshyǵan jerge baryp edi, balasyn arqalap alǵan áıelderdi kórdi. Qyzyq jaı: on mıllıon tabys kirgizetin kolhozda bala baqshasyn, bala ıaslıin ashý degen de sóz bolyp pa! Tek sońyna túsýshi tabylmaǵany ǵoı. Mine, qylyshyn súıretip qys taıap keledi. Jaz Maqpal taýyn jaılaǵan qalyń qoı budan eki júz shaqyrym qysqy jaıylym — Shaǵyrly, Tasqudyq, Aqtóbege bet almaq. Al daıyndalǵan bar pishen osy tóńirekte. Sonda qystyń qaqaǵan aq tútek boranynda ıt arqasy qıan, sonshama kerik jerge mal azyǵy qalaı jetkizilmek?

Ómirbekti mazalaǵan jaılar osyndaı edi.

Osy bir jaılardy áńgimelesý úshin basqarma otyrysyn shaqyrý kerek boldy. Ómirbek kolhoz belsendilerine kún ilgeri habarlandyryp qoıdyraıyn dep ertemen keńsege keldi. Óz kabınetine ótip bara jatyr edi. Mańdaıshasynda «býhgalterıa» degen jarnamasy bar bólmeden údere shyqqan daýys, qatty kúlki estildi. «Tań atpaı bul netken oıyn-saýyq?» — degen túıtkilmen esikti baryp ashty. Soqtaýyldaı bes-alty jigit. Aldarynda aıǵyr staqan, araq pen nan qıqymdary. Oqystan kelgen kolhoz predsedatelin kórip, abyrjyp qalysty. Bireýleri ebeteısiz qımyldap, shólmekterdi ústel astyna jasyrǵan bolyp jatyr. Ómirbek istiń mánin endi ańǵarǵandaı. Áne bir tórde otyrǵan badyrań kóz, shıkil sary esepshi munymen kezdesken saıyn álde birdeńeni aıtyp, joq nársege talasa ketip júretin. Ómirbek: «Osy shirkin mas emes pe ózi!» — dep te kúdiktenýshi edi. Biraq olaı deıin dese, esepshiniń bet qubylysynda bir belgi joq. Sodan: «Adýyn bir qyńyr bolar ma!» — dep qoıǵan. Syr endi ashylǵandaı.

Tabaldyryqta ańyryp qalǵan Ómirbek bir toqtamǵa tez keldi de:

— İsher kóbeısin! — dep jyly sóıledi. Kózin tapqan aǵyn sýdaı tarǵyl kúlki dúrleı jóneldi.

— Al qalǵan birdeńeleriń bar ma? — dedi ústel basyna taıap kelgen Ómirbek.

Shýlaǵan jigitter jamyrasyp, predsedatelge staqan usyndy. Ómirbek tartynbady, bir júz gramdy qaǵyp jiberdi.

— E, túsinbeı júr ekenbiz, ózimizdiń adam ǵoı mynaýyń! — dep shyqylyqtady baıaǵy badyrań kóz, shıkil sary.

— Bóten dep sanap pa ediń?

— Qaıdam, tik baqaılaý júrgenge shoshynyp qalyp edik, — dedi shetkerirek turǵan shubar bet, keń tanaý.

Adyrań kóz, shıkil sary:

— Ertemen eptep, osylaı netip, azdap bas qosyp alatyn ádetimiz bar edi. Ony burynǵy predsedatel de sezetin. Biraq isimizden aqaý tappaǵan soń betimizge kelip kórgen emes, — dep ár jaıdy ańǵartyp, aqtaryla sóılegen boldy.

— Jumys degeniń, táńiri, kórmegen dúnıe me edi, tasqaıaqtaı qaǵystyrmaımyz ba?! — dep shubar da sóz qosty.

«Kómekeılerińdi túsinemin», — dep oılady Ómirbek. Sodan keıin:

— Tanysyp alaıyqshy eń aldymen, — dep badyraq kóz, shıkil saryǵa qarady. — Sen kimsiń?

— Men be? Men esepshimin.

— Sen?

— Esepshiniń kómekshisimin.

— Al sen?

— Bas býhpyn.

— Al sen she? — dep Ómirbek álgi bir keń tanaý, shubarǵa buryldy.

— Men be, Ómeke-aý, men sizge kómekshi emespin be?

— Túsinisetin bir nárse bar, — dedi Ómirbek sál oılanyp. — Kolhoz jáıin bilesińder ǵoı. İsteliner jumys ushan-teńiz de, soǵan qol kúshi jetise bermeıdi. Al sender bolsańdar, tepse temir úzetin soqtaly-soqtaly jigitsińder. Ne bitirip otyrsyńdar báriń uılyǵyp osy jerde?

— Kolhoz esebin júrgizip... — dep mińgirledi biri.

— Joq, senderdiń neni júrgizip kelgenderińdi bilemin men. Bulaı bolmaıdy endi, — ol shubarǵa qarady. — Sen búginnen bastap kolhozdan qalaǵan jumysyńdy al. Maǵan kómekshi degenniń keregi joq. Kerek bola qalǵan kúnniń ózinde de, bul jumys áıeldiń de qolynan keledi. Al qalǵandaryń da sóıtińder, fermaǵa, nemese qurylys brıgadasyna baryńdar, — dep Ómirbek úıden shyqty.

«Sholaq kesken joqpyn ba osy?» — boldy úıden shyqqan Ómirbektiń alǵashqy oıy. — «Tomaǵa tuıyqtan sen anaǵan barasyń, sen mynaǵan barasyń, dep kesip-piship tastamaı-aq, áýeli eskertý jasasa da jaraıtyn edi». Biraq qansha shúbálansa da, adamdyq ary soıtaldaı jigitterdiń keńsede otyryp araq iship, kún ótkizip júrgenine taǵy da boı kóterdi. Qaıtse de Ómirbektiń bul sheshimin Sátimbaı men Qanatbaı qatty qostady. Olardyń aıtýynsha kolhozshylar arasynda aýa jaıylýshylyq baıqalsa, sonyń demeýshisi osy esepshiler toby sıaqty. Óıtkeni: «Balyq basynan shirıdi, eń áýeli analaryńdy tyıyp alyńdar», — degendi óziniń de estigeni bar edi. Bul shyndyq bolyp shyqty. Sol top ydyratylǵannan keıin jumys kezinde «býyny bosap» qalatyndar neken-saıaq bola bastady.

Aýylda eńbek tártibiniń qalyptasa berýine Ómirbektiń aýyl sharýashylyǵyn, onyń ishinde tehnıkany jaqsy biletindigi kóp áser etken sıaqty. Bir kúni sol Sátimbaı ekeýi dalany aralap kele jatyr edi, jol ústinde turǵan júk mashınasyn kórdi. Jaqyndap kelse, shofer mashına kóleńkesinde uıyqtap jatyr.

— Aý, myqty, munyń ne jatys? — dep Sátekeń burynyraq til qatty.

Shofer eń aldymen kerilip aldy. Sodan keıin aspaı-saspaı-aq:

— Mashınam júrmeıdi, — dep yńyrana berdi.

— Nege júrmeıdi? — dep surady Ómirbek.

— Qaıdam, ot almaıdy.

— Káne, kiltińdi bere turshy.

Shoferdiń túsi ózgerip sala berdi, ony Sátekeń de, Ómirbek te baıqap qaldy.

— Ákel, qoryqpa, men de óziń sıaqty shoferlyq kýrsty bitirgenmin. Ne kinaraty bar eken, birlese izdestireıik, — dep Ómirbek mashınaǵa otyrdy. Anaý kiltti usynyp jatyp kolhoz predsedateli mingen jeńil mashına shoferine kózin qysqan sıaqty boldy, aıtpa degendeı.

Ómirbek starterdi basty. Mashına shynynda da ot almady, qaqala berdi. Ómirbek motorǵa úńildi.

— Oıbaı-aı, podsosty ashyp qoıypsyń ǵoı. Karbúratorǵa benzın tolyp ketken soń mashına qalaı tutanbaq.

Bala qylmysty adamdaı qıpaqtaı berdi.

— Osyny da bilmeısiń, qaıtip shofer bolyp júrsiń? Tegi, basqa jumysqa aýysqanyń jón bolar, — dep qoıdy Ómirbek qaıter eken degendeı.

Shofer bala shoshynyp qaldy.

— Bilem ǵoı ony.

— Bilseń, nege isteısiń?

Shofer jelkesin qasydy.

— Túnde shala uıqy bolyp edim. Boıdaq jigitterdiń jáıin ózińiz de bilesiz ǵoı. Sonsoń, kishkene kóz shyrymyn alaıyn dep toqtap edim, — dep shynyn aıtty.

— Odan da solaı kósh, — dep Ómirbek kúle sóıledi. — Qazir bir jarty saǵat tynysta da, jumysyńa jónel. Endi qaıtyp mundaı qýlyq jasaıtyn bolsań, jaqsylyq kútpe menen.

Osy oqıǵadan keıin mashınam júrmeıdi dep bir shofer aıtpaıtyn boldy. Muny ásirese Sátekeń qatty ańǵardy. «Bilgen degen osy mine, biz bolsaq, ne isteı alar edik?» — dep oılady ol. Biraq ishteı razy boldy da, Ómirbekke tis jaryp eshteńe demedi. Óz ádisin qara toqpaq dese de Sátekeń de talaıdy kórgen, «jaǵympazdyq» — degenniń tútini qaıdan ushatynyn túsinetin adam bolatyn. Asyly, túsine bilý degen de ekiniń biriniń qolyna kelip qona bermeıtin qus qoı.

* * *

Ómirbektiń bul kolhozǵa kelgenine eki-úsh aıdaı ýaqyt ótti. Osy az merzimniń ishinde buryn bos belbeý aýyl psıhologıasynda biraz ózgeris bolyp qalǵanǵa uqsaıdy. Ómirbek eń aldymen basqarma otyrysyn tártiptedi. Buryn kún bata bastasa, tańǵa sozylatyn bul otyrystyń endi bas-aıaǵy bir saǵatqa jetpeıtin boldy.

— Uzaq kirispe jasaýdyń keregi joq, isińniń toq eterin sóıle, nendeı kómek kerek, sonyńdy aıt! - deıdi ol kolhoz belsendilerine.

Narád dep atalatyn bul otyrys aptasyna eki ret, keshki saǵat beste bastalady. Keshigip kelgen adamǵa shtraf salynyp, úsh eńbek kúni qysqartylady, ári ózi narádqa qatystyrylmaıdy. Bul osyndaı bir otyrysta ortaǵa salynyp, maquldanǵan shara edi. Onyń qataldyǵyn tanytý úshin Ómirbek bir narádqa ádeıi keshigińkirep keldi.

— Keshigýimniń bir reti boldy, biraq ol sebep emes, dep Ómirbek jańa esepshige qarady. —Tártipti buzǵanym úshin úsh eńbek kúnimdi sheger.

— Bir jolǵa keshirýge bolady ǵoı, oqa emes! — dep bireý jalpaqtaı sóıledi.

Ómirbektiń kútkeni de osy edi.

— Alǵan qaýlyny oıynshyq dep qaraısyń ba?

— Jo... q... jo... oq.

— Endeshe nege sıpaı sóıleısiń? Búgin men keshiktim, erteń sen keshigesiń, oqasy joq dep keshire berý kerek eken ǵoı. Bireýdiń ózi jaqsy, bireýdiń kózi jaqsy desek jumys isteı almaımyz. Shegerilsin úsh eńbek kún.

«Myna balanyń qýyn-aı!» — dep ishteı razy bolyp otyrǵan Sátimbaı:

— Qaýlynyń aty qaýly, úsh eńbek kúnine shtraf salynsyn. Ári endi qaıtyp keshikpeıtin bolsyn! — dep qoıdy.

Osydan bylaı basqarma narády aıtqan sátinde bastalyp, belgilengen ýaqytynda aıaqtalatyn boldy.

Ómirbek bir kúni Myrzahanov Ámir degen jigitti keńsege shaqyrdy.

Ámir jas bolsa da, aýyl arasynda jaman aty shyqqan jigit. Qıt etse joǵaryǵa aryz aıdaıdy. Jumys istemeıdi. Kolhoz belsendileriniń súringenin ańdyp, úıinde jata beretin myqtynyń ózi. «Mańaıyńa úıir etpe. İshińe kirip alady da, ishten shalyp, qulatyp jiberedi» - dep eskertken munyń qamyn oılaǵan keıbireýler. Soǵan ılanǵan Ómirbek:

— «úırenisken jaý atyspaqqa jaqsy... degen ǵoı, tanysaıyn» dep shaqyrdy.

Ámir kirpi shash, eńgezerdeı qara jigit eken, esikten sóıleı endi:

— Bizdi de kerek etetinder bolady eken-aý.

— Jaqsyǵa qashan da bir kisilik oryn bar demeı me qazaq atań. Kerek etpese, kiná ózińnen bolar, — dep Ómirbek ázildeı sóıledi.

— Joq, men shyndyqty aıtamyn. Jaqpasam, osy minezimnen jaqpaıtyn bolarmyn.

— Men seni kolhoz sharýashylyǵyna jany ashyǵysh, týrashyl jigit, — degendi estip shaqyryp otyrmyn. Aqyldasatyn másele bar.

— Qulaǵym sende.

— Kolhozda qyryq myń qoı bar. Orta eseppen alǵanda daıyndalǵan pishenniń jetpeı qalý qaýpi de joq emes.

— Pishen daıyndaý jónindegi aqparda qospa bar ekenin de umytpa, — dep qoıdy Ámir.

— Onda bizdiń hal tipti qıyn. Eń qıyny mal qysqy jaıylymǵa kóshedi. Al azdy-kópti pishen - shóbiń myna Maqpal baýyrynda. Sonda qystyń qarly boranynda mal azyǵyn qalaı tasyp bermekpiz?

Ámir qaltasynan qalyńyraq bir konvertti sýyrdy.

— Men, mine, osy jaıynda obkomǵa jazyp edim. Óziń shaqyryp alyp, aqyldasyp otyrsyń. Endi jóneltýdiń jóni bolmas. Osy arada-aq sheshermiz. Ash ta, oqy! — dedi ol.

Áýelde Ómirbek shoshynyńqyrap qalyp edi, oqı kele kóńili ornyǵaıyn dedi. Óıtkeni Ámir de munyń ózin tolǵantqan jaıdy jazypty. Onyń aryzynda kóńil aýdararlyq eki usynys bar eken:

«Maldyń qysqy jaıylymy dep atalatyn Ashshyly qaınar men Shaǵyrlyda, Tasqudyq pen Kóktóbede jalpaq jondar bar. Soǵan kóktemde jońyshqa egý kerek.

Ekinshiden, maldy jazda taýǵa ustap, qysta borany qatty tómengi jazyqqa túsirý de jańsaqtyq. Borandy - sháshindi laısań kúnderde de taý ishi jyly bolady. Biraz qoıdy osy jerde ustaý kerek».

Ómirbek oılanyp qaldy. Shynynda da osy aradan traktorlap shóp tasyp maıyp bolǵansha, sol dalaǵa nege jońyshqa egip tastamasqa?! Qoıdyń birazyn taý bókterinde nege qaldyrmasqa?!

Buǵan qarsy osynda qulaǵyna sińgen birer pikir óre túregeldi.

— Ol dalada sý joq. Jońyshqa shyqpaıdy.

— Jaz jaılaǵan taýda yrys joq. Ári qar qalyń túsedi.

Ámir úndemeı qalǵan Ómirbekke qarady. Quddy kúdiginiń ústinen shyqqandaı:

— Jońyshqa óspeıdi degen bos dalbasa, jońyshqa óskende qandaı, ádemi ósedi. Tek qar sýyn paıdalanyp erte sebý kerek, — dedi ol. — Taýǵa qar qalyń túsetini ras, biraq shyńyltyr aıaz bolmaıtyndyqtan únemi ulpa bolyp jatady.

Aryzqoı Ámir de Ómirbekke unap otyr.

— Eger biraz qoıdy qaqpalap osynda qaldyrsaq, jaýapkershiligin óz moınyńa alar ma ediń? — dep surady ol Ámirden.

— Senip tapsyrsańdar, nege almaıyn. Alamyn.

— Al onda kelistik soǵan. Tek bir ǵana tilegim bar, — dep Ómirbek kúldi. — Aýylyń seni jaqsy atamaıdy. Aryzqoı Ámir deıdi eken. Budan bylaı aryz jazsań, birigip otyryp jazsaq qaıtedi? Múmkin osy jerdiń ózinde-aq sheshermiz. Sheshe almasaq, betińnen jarylqasyn, tıisti jerine aıdap jiberermiz.

— Mundaı sózge quldyǵyń bolyp ketesiń ǵoı, — dedi Ámir.

Osydan birneshe kún ótken soń negizgi otarlardan bıylǵy tólder bólindi de, jańa ferma quryldy. Qurama jınalysynda bul fermanyń bastyǵy bolyp Myrzahanov Ámir taǵaıyndaldy.

* * *

Sóıtip, kolhoz sharýashylyǵy bir izge túse berdi. Eń aldymen, bir mıllıon eki júz myń somǵa jańa sheberhana satyp alyndy. Endi arteldegi elýge tarta traktor, otyz júk mashınasy, sol qaraılas kombaın osy aýlanyń ózinde-aq jóndeletin boldy.

Jas balaly áıelderdiń jumysqa shyǵýy tym qıyndaı bergen soń, Ómirbek burynǵy predsedatelden ózine aýysqan úıdi balalar baqshasyna berdi.

— Apyraý, óziń qaıtesiń? — degenderge:

— Úı ishi kóship kelgenshe bir jóni bolar, ázirge páterde de tura turýyma bolady ǵoı, — dep jaýap berdi. Sóıtip, az kúnniń ishinde alpys oryndyq jaqsy balalar baqshasy ashyldy. Oǵan kerek-jaraqtyń bári qaladan aldyryldy.

Sodan keıin vana, dýshy bar elý kisilik úlken aq monsha qatarǵa qosyldy. Eski klýb jóndeldi. Osy kúzde ornatylǵan jas baq ishinen bı alańy ashyldy da, bıik baǵanaǵa reprodýktor ornatyldy. Aýyl jastary keshke sol tóńirekke toptalatyn boldy.

Buryn aýyl aýyz sýǵa da tapshy eken. Ómirbek muny kezek kúttirmeıtin máseleniń biri dep qarap, oblystyq sý sharýashylyǵy mekemesinen mamandar aldyrdy da, ortalyqtan shyńyraý qudyq qazdyrdy, ár kósheniń pushpaǵyna kolonkalar ornattyrdy. Sý kóbekteri qaladaǵydaı jer astymen júrgizildi. Kolonkadan alǵash ret sý aqqan kúni aýyl áıelderiniń qýanyshynda shek bolǵan joq. Eńkeıgen qart, eńbektegen balaǵa deıin áldebir este qalarlyq oqıǵany aıtqysy kelse - álgi artezıan qudyǵynan sý atqylaǵan kúni... — dep bastaıtyndy shyǵardy.

Osynyń bári de aıqaı-shýsyz oryndalyp jatty. Sátimbaıdyń qaıran qalatyn bir jáıi bar. Ol ózi bastyq bolyp júrgen kezde sharýashylyqtyń bárin óz qolynda ustaýǵa tyrysýshy edi. Jurt túshkirip salsa da járekimin bul aıtýǵa kerek. Kólik suraǵan da, paek suraǵan da, — bári de Sátekeńe keletin. Sátekeń munyń bárin kolhozda eńbek tártibin ornatamyn dep isteıtin. Sonda da ne kerek, keıde jumysqa shyǵyńdar dep brıgadır ornyna úı aralap ketetini de bolýshy edi-aý. Ómirbek bolsa, tipti bulaı emes. Ol birinshi kúnnen-aq «mundaı máselemen endi qaıtyp maǵan kelmeńder. Sátekeńe baryńdar, - sol kisi sheshedi...» - dep kesip aıtty. Sátekeń oılap qarasa, ol qazir orynbasar bolyp otyryp, burynǵy bastyq kezindegi sharýany atqaryp otyr eken. Sóıtse de tizgin Ómirbektiń óz qolynda. Jurt osyny kóbirek sezinedi de, ony kóbirek syılaıdy. Sátekeń muny qyzǵanbaıdy. Qaıta jańa bir dúnıege kózi ashylǵandaı. «Bastyq bolsań, osylaı bol, biz buryn bastyqpyz dep qaýkórik bolyp júrippiz de, brıgadırdiń jumysyn atqaryppyz ǵoı» — dep túıedi ol óz oıyn.

Sátimbaıdyń taǵy bir qaıran bolǵany - sıyr bazyn salý jóninde basqarma otyrysynda bir toqtam bolyp, qurylys brıgadasy Maqpal taýynyń baýyryna jiberilgen. Arada birneshe kún ótken soń Sátekeń sol jerge barsa, baz emes saýynshylarǵa úı turǵyzylyp jatyr eken.

— Bularyń ne?

— Bastyqtyń buıryǵy solaı.

Sharýa jáıin jaqsy biletin Sátekeń renjińkirep qaldy. Mine, kúzdiń qara jańbyry bastalyp ketti. Qorasy joq mal qaıda turmaq?

— Ras, kúzdiń qara jańbyry bastaldy. Sýyq tústi. Baspanasy joq adam qaıda panalamaq? — dep jaýap berdi Ómirbek. — Shyn qysylsa, soqyr kózden jas shyǵady degendeı, sondaı bir kún týsa, tóldi úıge de saqtaýǵa bolady. Al qandaı bir qıyndyq bolmasyn, adam mal qorada tura almaıdy.

Sátekeń qaıyryp eshteńe aıtpady. Qaıyrǵanda ne desin. Ómirbektiń sózinde teristik joq. Myna qystyń tap esikti qaǵyp turǵany ǵoı onyń qysylatyny. Áıtpese saýynshyǵa úı salý degenge qarsy bola ma! Terleýge týra keldi. Kolhoz belsendileri, oqýshylar men muǵalimder senbilikke shaqyryldy. Aqyry olar bul qıyndyqty da jeńdi.

* * *

Sentábr túsisimen Ámirquldyń fermasy taýda qaldyryldy da, bylaıǵy qalyń otarlar tómenge — qysqy jaıylymǵa bet aldy. Olardy kóp jerge deıin Ómirbektiń ózi shyǵarysyp saldy. Jolda shopandarmen áńgimelesti. Jáı-kúıimen tanysty. Solardyń ishinen Ómirbektiń kózine erekshe túsken eki shopan boldy. Biri — Dosbolov Jaılaýbaı, ekinshisi Shúkenov Baıdanqul edi. Bul ekeýi de óz aldynan jaýǵa da, jutqa da soqyr laq bermeıtin, kolhozdyń qara taban malshysy. Qonaryn saı, kósherin jel biledi degendeı, olar jaz taýdy jaılap, qys tómenge túsedi. Aq tútek boranmen, ulyǵan bórimen alysady. Shirkin, eńbek dep malshy eńbegin aıtsańshy! Sóıtken Jaılaýbaı men Baıdanquldyń kolhoz ortalyǵynda baspanasy da joq eken. «Osy jurtta jaramsaqtyq kóp. Men úıimdi balalar baqshasyna bergenimde, óziń qaıda turasyń dep báıek bolǵandar myna shopandar jáıli til qatpady-aý. Tegi, olar adamdy emes, oryndy qurmetteıdi ǵoı», — dep oılady Ómirbek.

Bul joldan osy bir oıdy túıip qaıtqan ol sol betinde úı ishin kóshirip almaq nıetpen oblys ortalyǵyna keldi. Burynǵy ózi qyzmet istegen mekemelerge bardy. Oblystyq atqarý komıtetinde boldy. İzdegenge suraǵan degendeı, áıteýir, izdene de, surana da júrip quramaly on úı satyp alyp qaıtty. Kóp keshikpeı kolhoz ortalyǵyndaǵy alasa kepeler sypyryldy da, kók shatyrly, verandaly, bir ortalyqtan jylytylatyn eńseli úıler paıda boldy. Endi bul úılerge kimder shyǵý kerek degen suraq turǵanda Ómirbek eń aldymen Jaılaýbaı men Baıdanquldy atady.

Oılap qarasa, bir otarda bes júz qoı bolady eken. Muny erli-zaıypty eki-aq adam baǵady. Sonda bir otar qoıdyń eti men júnin, alynǵan tólin shamamen alǵanda, jańaǵy erli-zaıyptylar kolhozǵa jyl saıyn qyryq myń som taza tabys kirgizedi. Ómirbek basqarma otyrysynda osy esep-qısapty dáleldep berdi de:

— Qaıtse de shopan eńbegi adal. Úıdi eń aldymen Baıdanqul men Jaılaýbaıǵa berý kerek, — dedi.

Sóıtip, kóktemniń bir shýaq kúninde eki shopan kolhoz ortalyǵyna shaqyryldy. Elektr symy tartylyp, sańǵyrap turǵan eki úlken úıdiń kilti usynyldy olarǵa.

Sózge shorqaq Baıdanqul birinshi bolyp sóıledi.

— Buryn mal - mal deýshi edińder. Sonda biz turyp: «E, nesine aram ter bolamyz, mal baqtashysy tabyldy ǵoı» — dep kelýshi edik. Endi mal baqqan adamnyń qamyn jegenderiń ábden durys. Osylaryńmen bizge bir mindet qylǵandaısyńdar. Óıtkeni, sender bizdi oılasańdar, biz maldy oılaımyz. Aınalyp kelgende esepteriń túgel, — dedi ol.

Bul árkimdi - aq oılandyrar sóz edi.

* * *

Bul kolhoz qystan qysylyńqyrap shyqty. Ámirqul aıtqandaı málimette de qospa bar eken. Qys aıaǵynda mal azyǵynyń tapshylyǵy sezildi. Ara-tura shyǵyn bolǵany da ras. Biraq osy qıyndyqtan sharýalardyń ózderi alyp shyqty. Olar óz aýlalarynan jınap alǵan jońyshqany ortaǵa saldy, desek te, bul «sýǵa ketken tal qarmaıdynyń» keri ǵoı. Qyryq-elý myń qoıdy aıadaı aýlada ósken jońyshqamen qansha qys asyraýǵa bolady?

Osyny oılaǵan Ómirbek Ámirqul usynysyna oralyp soǵa berdi. Onyń ústine bıyl taýdy qystap qalǵan tutas fermadan bir qoıdyń setinemeýi - kóp nárseniń betin ashqandaı. Ári Ámirqul da óz isine jaýapty qaraıtyn tyńǵylyqty jigittiń biri bolyp shyqty. Osy jaılar ony bir toqtamǵa erkin jetelep ákeldi de, Ómirbek táýekelge bardy. Kolhozdan eki myń bes júz som qarajat shyǵaryp, jońyshqa tuqymyn satyp aldyrdy da, kóktem kelisimen qysqy mal jaıylymyna aparyp alty júz gektar jerge ektirip tastady.

«Kolhoz dáýletin bosqa shashyp jatyr, sýsyz jerge jońyshqa shyqpaıdy», — dep sáýegeısigender de tabyldy. Ondaılarǵa Ómirbek:

— Buraý basyn syndyrmaı, úıinde jatqan ǵana qatelespeýi múmkin. Al, men bolsam, osy kolhoz úshin birdemeler tyndyryp júrgenge uqsaımyn. Qatelesýim yqtımal! — dep jaýap berdi.

Kóktemgi egis aıaqtalsa, pishenge túskenge deıin biraz bir kúnder bolady. Bul sharýa adamynyń arqasy bosaıtyn bir shaq. Ómirbek osyndaı bir kezeńdi paıdalandy da, demalys alyp, oblys ortalyǵyna attandy.

Sharýa baqqan adamnyń ár nárseni oraılastyra júretin ádeti emes pe, Ómirbek jolshybaı qysqy mal jaıylymyna soǵa ketýdi maqul kórdi de, Tasqudyqqa tartty.

Mundaǵy kóńil toıdyrarlyq bir nárse — qar sýymen egilgen jońyshqa qaýlap ósip, boılap qalypty. Tipti keı jerlerde sheshegin de jara bastaǵan. Tez shabý kerek eken, — tegi, kúzge deıin eki orýǵa bolady-aý, sirá, — dep oılady Ómirbek. — Ras, qoldan sýarylsa jońyshqany bir jazda úsh-tórt mártebe de orýǵa bolady. Biraq bıylǵy jyl úshin bul da tabys. Eń qolaılysy — qysta osy óńirdi jaılaıtyn malǵa eki júz shaqyrymnan pishen tasylmaıtyn bolady endi.

Osyndaı qýanyshpen ol qalaǵa keldi. Kolhozǵa jany shyn ashıtyn adam demalystamyn dep shalqaıyp jata ala ma. Pishenge túser mezgil de taıap keledi. Shópti shabý ońaı - aý, biraq sony úıý bir mashaqat bolǵaly tur. Qol kúshi jetpeıdi. Al shóp aıyrlaıtyn mashına degeniń bul aýyldaǵylardyń túsine de enbepti. Jatpaı-turmaı sondaı bir tórt-bes mashına satyp alý kerek.

Ómirbek osy maqsatpen oblselhoztehnıkaǵa baryp edi, oıda joqta Mustafa degen bir joldasymen jolyǵysa ketti. Ol buryn Ómirbekpen birge oqyǵan edi, endi osyndaǵy oblystyń bir mekemeniń bastyǵy bolatyn.

— Aýylǵa baram dep ne bolyp ketkensiń, janym - aý? - boldy dosynyń alǵashqy suraǵy.

Ómirbek buǵan ádepkide mán bermegen edi, bylaı shyǵa bere jábirlenip qaldy. Ómirinde pálen bolsam dep arman etip, shen qýyp kórgen joq-ty, alaıda nege ekenin kim bilsin, dáp myna arada: «Qalada istep júre bersem ǵoı, endigi men de bir qazannyń qulaǵyn ustaǵan bolmas pa edim, - dep dosyna sál qyzǵanshaqtyq bildirdi. - Shynynda da men osy ne bolyp ketkenmin? Kırze etik, fýfaıka degenińdi kolhoz predsedateliniń mańdaıyna jazyp qoıyp pa». Osydan keıin ol baıaǵy yqsham shalbaryn, jeńil shebeletin, syrttan salatyn sholaq jeń ásem kóılegin kıip júretin boldy. Burynǵysha shashyn ósire bastady. Demalys bitip, aýylǵa attanar kún de taıap qaldy. Sony estidi me, kim bilsin, Mustafa telefon soǵyp, muny qonaqqa shaqyrdy.

— Kelmeı qalyp júrme, basqa da sharýa bar, — dep qoıdy ol.

Keshke Mustafanyń ózi esik aldyna shyǵyp qarsy aldy muny.

— Mine, endi adam bolypsyń ǵoı, — dep ázildep, úıge alyp júrdi. Jyly da sándi bólmede, mol dastarhan ústinde shynaıy áńgime bastaldy.

— Dostym, saǵan meniń kóńilim tolmaı júr, — dedi Mustafa. — Qaladaǵy úı - jáıińdi tastap seniki ne osy? Balalardy úırengen mektebinen, Kúltaıdy kınoteatrynan aıyrdyń. Sen munyńdy qoı. Bizdiń mekemede bir bólim bastyǵynyń orny bos. Jalaqysy tym jaqsy. Sen sol orynǵa keletin bol. Kónseń boldy, basqasyn ózim tyndyramyn.

Ómirbek kolhozdy maqtaı bastap edi, Mustafa ony sóılettirmeı tastady.

— Nemene, meni kolhoz qurylysynyń jaýy dep oılaısyń ba. Sen bir-aq kolhozda otyrsyń. Al, myna bizdiń mekemege ondaǵan kolhoz qaraıdy. Bul orynda otyrsań, sen sıaqty mamannyń sharapaty bir ǵana kolhozǵa emes, jańaǵy ondaǵan kolhozdyń bárine de tıetin bolady.

Mustafanyń sózinde jan bar sıaqty-aý osy. Ómirbek oılanyp qaldy.

Eki dos túnniń bir ýaǵynda ajyrasty. Ómirbek kolhozdan bosap kelmek bolyp aýylǵa tartty.

Jurt klýbqa lyq toldy. Ómirbek ádeıi baıaǵy qala kıimin kıip keldi. Eń áýeli, ózi kelgennen bergi jumysqa qysqa ǵana aqpar berdi. Sodan keıin:

— Al, aǵaıyn, aralaryńda biraz kún dámdes boldym.

Qoldan kelgenshe aıanyp qalǵanym joq. Endi maǵan ruqsat berińizder, - dep ótinishin aıtty.

Jurt shý ete qaldy.

— Nege bizden jeridiń? Sebebi ne?

Ómirbek muny bir shý kóteretin másele bolar dep oılaǵan joq edi. Qapelimde jaýap taba almaı qaldy.

— Nege ketpeksiń, sonyńdy aıtshy?

Ebin tappaǵan týz jalaıdy degendeı, Ómirbek joqty syltaý etti:

— Men qalada ósken adammyn, álgi kerzi etik, fýfaıka degeniń jalyqtyryp boldy ábden.

— Sol da sóz bolyp pa. Dálel emes, — dep daýystady zaldaǵylar.

Ómirbek endi jol taýyp ketti.

— E, byltyr táýir-aq sóz etken joq pa edińizder!

— Oı, táıiri-aı, kópshilik bolǵan soń ne delinbeıdi.

— Bosatylmasyn!

Sózdi qazir kolhozda shashtaraz bolyp isteıtin baıaǵy qaýǵa saqal aldy.

— Ómirbek shyraq, sen bul kolhozdan ketpe. Sharýa jáıin biletin, tyńǵylyqty bala ekenińdi tanyttyń. Bilmegen adam ý ishedi demeı me atań qazaq. Ol bilmestikten týǵan jáı. Kim ne kıedi, onda bizdiń sharýamyz joq. Qalasań qalasha kıin, qalamasań dalasha kıin. Óz erkiń. Biraq biz seni bosata almaımyz.

«Ie, bosata almaımyz. Qalaı kıinse de óz erki!» — boldy jınalystyń aqyrǵy qorytyndysy.

* * *

Ómirbek pen Qanatbaı, Sátimbaı úsheýi jınalystan birge shyqty.

Klýb pen kolhoz keńsesi jas otyrǵyzylǵan aýmaqty baqsha ishinde edi. Baqsha alasa balshyq dýalmen qorshalǵan bolatyn. Qaqpaǵa kelgende Ómirbek sál aıaldańqyraı berdi.

— Sáteke, endigi jumysty osy dýaldy qıratyp, sharbaq jasaýdan bastaýymyz kerek. Erteń traktor shaqyryńyz. Oblystan aǵashqa narád alyp keldim.

— Sátimbaı úndemeı qaldy. Oǵan sebebi de bar. Osydan biraz jyl buryn bul dýaldy Sátekeń ózi qalatqan bolatyn. Eń áýeli, ol dúıim jurtty jınap alyp, tazalyq, mádenıet týraly keń túsindirme jasaǵan. Sodan kolhozdyń bir-eki baǵlanyn shalyp, kópti senbilikke shaqyryp edi. Dýal qalanyp bolǵan soń, áldebir keremet isti tyndyryp tastaǵan adamsha, talaı kún kóterilińkirep te júrgen. Sóıtken Sátekeń qalaı úndesin endi.

— Shynynda, osy bir balshyq dýaldar kóshelerdiń de, úılerdiń de shyrqyn alyp boldy. Qurtý kerek, — dep partorg Ómirbekti qostady.

Aqyldy Sátimbaı oılanyp baryp: «Jan bar sıaqty-aý bul sózde. Ana Baıdanqul men Jaılaýbaıǵa berilgen eńseli kók syrly úılerdi balshyq dýalmen qorshasa, ne sáni bolar edi?! Soqyr bolyppyz ǵoı ózi» — dep túıdi. Baıymdasa, Ómirbek bir qyrdan asyp túskendeı. Syn qyrqasy. Jas qyrannyń shyn qıaǵa samǵaıtyn shaǵy endi kelgen sıaqty.

1961

---