InfoHub Logo

Fızıka sabaǵynda teorıalyq bilimdi praktıkamen ushtastyrý

Oqýshylardyń polıtehnıkalyq oı - órisin keńeıtý maqsatynda olarǵa óte úlken qysym
kezinde zattardyń qasıetteri edáýir ózgeretindigin aıtqan paıdaly. Mysalǵa, 200000
atmosfera qysym arqyly alynǵan bolat sym ádettegi tartý ádisimen alynǵan symnan
alynǵan birneshe ese berik bolady. Jasandy almastardy jasaý úshin(2700 0S temperatýra shamasynda) 100000 atmosferaǵa deıingi qysym kerek bolady. Sovet fızıkteri mıllıonnan da kóp atmosferadan asatyn úlken qysym alý joldaryn tapty. Óte úlken qysymdar ár túrli joldarmen, onyń ishinde jarylystyń kómegi arqyly da jasalady. Osy qysymdardy qoldaný arqyly tek qana ǵylym akademıasy Sibir bólimshesiniń gıdrodınamıka ınstıtýtynda, tań qalarlyq qasıetteri bar, tolyp jatqan ár túrli metaldar men qorytpalar jasalyndy. Mysaly, oqýlyqta baıandalǵan materıal logıkasy boıynsha “kúsh áseriniń nátıjesi” kúshtiń absolúttik shamasyna da jáne kúsh áser etetin bettiń aýdanyna da baılanysty ekendigin kórsetedi. Bul jaǵdaıda ózara áser etkendegi denelerdiń deformasıasy “kúsh áseriniń nátıjesi ” dep uǵylady.
Aýyr júk kótergen adamnyń júksiz adamǵa qaraǵanda, shańǵysyzdyń - shańǵylyǵa qaraǵanda, qarda tereń batyp ketetindigi ómirdegi tájirıbeden oqýshylarǵa jaqsy belgili.
Oqýshylardyń baqylaýlary demonstrasıalap, kórsetý men tolyqtyrylady: kishkentaı ústelsheni (aıaqtary qumǵa biraz batady. ) dymqyl qumǵa qoıyp jáne onyń ústine gır qoısa, ústelsheniń aıaqtary qumǵa biraz batady. Budan keıin ústelsheniń betin tómen qaratyp aýdaryp, onyń ústine sol júkti qoısa, ústelshe qumǵa azǵana batady.

Demek, tireýishke túsetin kúsh áseriniń nátıjesin tolyq sıpattaý úshin, kúshtiń absolút shamasy men sol kúsh áser etetin tireýish aýdanyn birdeı esepke alý kerek. Bul úshin aýdan birligine keletin kúsh shamasyn eseptep shyǵarady. Sonymen fızıkalyq shamanyń - qysymnyń engizilýi qajetiligin negizdeıdi. Qysym birligi retinde 1N/sm2jáne 1N/m2 kórsetiledi. Sońǵy birlik kórnektileý jáne kerek jaǵdaıda shamamen fızıkalyq jáne tehnıkalyq atmosferanyń mánin bere alady.
Anyqtamadan myna formýlany jazýǵa bolady; qysym= kúsh/aýdan nemese P=F/S
«Paskal» degenimiz - ózine qatysty aýdany 1m2 qalypty betke bir qalypty taralǵan 1N kúsh týdyratyn qysym. Halyqaralyq belgisi Ra, oryssha Pa. Osyǵan baılanysty «Fızıka sabaǵynda teorıalyq bilimdi praktıkamen ushtastyrý baǵytynda» 7 - klasta qysym taqyrybyn myna túrde óttim.

1. Sabaqtyń taqyryby:§ 33, 34. Qysym. Qysym birlikteri. Qysymdy arttyrý jáne kemitý tásilderi (7 synyp)
2. Maqsaty:
a) bilimdilik: a) berilgen bettiń aýdanyna perpendıkýlár túsirilgen kúshtiń osy aýdanǵa qatynasy qysym týraly.
b) Qysymdy arttyrý jáne kemitý tásilderin tájirıbe júzinde túsirý
b) tárbıelik: Bilim men biliktilikti meńgerý nátıjesin tekserip, oqýshylardyń jetistikterin taldaý.
v) damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý qabiletin, tanym pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, olardy problemalyq suraqtardy sheshe bilýge jáne ózdiginen zertteı alýǵa daǵdylandyrý.
3. Sabaqtyń ádisi: problemalyq, ishinara - izdený, demonstrasıalaý, áńgimeleý, trek - sóz, asos
«BUU kestesi» strategıasy, madaqtaý.
4. Tıpi: Jańa materıaldy ıgerý.
5. Túri: Aralas, oıyn, saıahat sabaq
6. Formasy: jeke, toptyq ujymdyq.
7. Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, Qazaqstan kartasy, kartochkalar. Býklet, sýret, plakattar. Paskal sýret, varonka, qum, shege, tútik, sý, spırtovka, kolba, shtatıv. Treh - sqema, magnıtofon.

8. Pán aralyq baılanys: matematıka, geografıa, ádebıet, 3 - kl dúnıetaný
9. Ómirmen baılanys: Qysymnyń tabıǵatta, tehnıkada, turmysta qoldanylýy.
«Qazaqstan - 2030» strategıasy.

Sabaqtyń ótkizilý barysy.
1. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylarmen amandasyp, túgeldep sabaqqa daıarlap alamyn.
2. Úı tapsyrmasyn suraý. Ótken taqyrypqa sholý jasaý.
Trenıń sabaǵy.
Trenıń degenimiz - belgili bir taqyrypta ótkiziletin jeke sabaqtyń bir túri. Trenıńke
qatysyp otyrǵan oqýshylar óz oılaryn aıtyp, óz erkimen belsene qatysý kerek. Trenıń sabaǵynyń ereksheligi.
1) Oqýshylardyń sabaqqa óz erkimen belsene qatysýy.
2) Oqýshylardyń óz bilimderin kórsete bilýi.
3) Oqýshylardyń toppen jumys isteýi.
4) Logıkalyq oılaý qabiletiniń damýy.
5) Oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵynyń artýy.
1) Sergitý oıyny «Kim jyldam»

Kúsh
1N
dınamometr
aýyrlyq kúsh
serpindilik kúshi
tynyshtyq úıkelis kúshi
fızıkalyq shama
aǵylshyn ǵalymy Núton

2.) Saýalnama suraqtar «Fızıkalyq jumbaq» sheshý
a) Ózi zatty quraıdy, teńdeýge tarazyny suraıdy (massa)
b) Asa qajet ómirge, halyq úshin, paıdalanam kún saıyn jaryq úshin (shamdar)
v) Qozǵalysqa keltirip, jyldamdyǵyn beredi,
Ólshemderin qarasań, Nútonǵa ol keledi (kúsh)
3). Fızıkalyq loto. «Sen formýla bilesiń be?»
Taqtadaǵy formýlany dál taýyp ornalastyrý kerek. Mysaly Ǵ=mg, P=m/v, v=s/t, P=mg.
= = =
4) 2030 jylǵy sapar.
Oqýshylardy eki topqa bóldim. Qyz bala jáne er balalar toby. Oqýshylarǵa mynadaı suraq berildi.
Qazaqtyń qandaı ulttyq oıyndaryn bilesińder?
1. Qyz qýý 4. Kókpar tartý. 7. Oramal tastaý.
2. Aýdaryspaq. 5. Toǵyz qumalaq 8. Arqan tartý
3. Asyq oınaý 6. Aq súıek 9. Altybaqan
Birneshe túrleri aıtylady. Sonyń ishinde biz «Qyz qýý» oıynyn oınadyq. Aldymen oıyn sharty aıtylady.
Qazaqstan kartasynan Qyzylorda oblysynan bastap, Astanaǵa deıin jarysyp barý. Kartaǵa ózen, kól, Syrdarıa, Betpaqdala, Alataý, kishi taý jáne kók baıraq beınelengen
kartochkalar ilindi.
1) Qyzylorda obylysy.
Ońtústik batysynda Syrdarıa ózeninen ótý kerek. Magnıtofonnan «Adaı» kúıin berilip turdy. Darıadan ótý úshin bizdiń atymyz Qobylandy batyr jyryndaǵy Taıbýryldaı bolý kerek. Kim osy jerden úzindi aıtyp bere alady? Eskendirova Gúlnur.