InfoHub Logo

Qazaq halqyna keńinen tanymal  kórkem jyrlardyń biri — «Qyz Jibek» jyry. Qazaq halqynyń salt-dástúri men ádet-ǵurpyn, dúnıege kózqarasyn, uǵymyn bildiretin áńgeme.

«Qyz Jibek» jyry, áńgimesi qazaq hylqynyń sol kezdegi kóshpeli saltyn bildiredi, sondaı salt, sondaı dástúr ornaǵan qoǵamda týyp-ósken adamnyń kózqarasy qandaı ekenin kórsetedi. Eski kóshpeli ómirdiń sulý tabysy dep baǵalaýǵa saı jyrlardyń biri- «Qyz Jibek» ekeni daýsyz.

Jyrdyń  halyq arasyna keń taraǵan da, az taraǵan da nusqalary bar. Biraq barlyq nusqalary men versıalaryna ortaq bir sújettiń bary anyq. Jyrdyń qysqasha áńgimesi mynadaı. Erterek zamanda Jaǵalbaıly degen eldiń Bazarbaı degen baıy bolady. Onyń  Tólegen, Sansyzbaı  atty eki uly bolady. Bazarbaı asqan baılyǵymen tanymal bolsa da eki ulyna qyz aıttyrmaıdy, eseıgende qylyńdyqty ózderi tabady dep oılaıdy. Tólegen er jetip, jigit bolǵan soń mańaıdaǵy elden ózine laıyq qyz izdeýdi bastaıdy.

Eshqandaı  sulý unamaı júrgen kezde, sondaı bir alys elde Qyz Jibek degen sulý bar ekenin estıdi. Qyzdyń saltanaty men kelbetiniń asqan sulý ekendigin jáne ol da ózine laıyq jigit tappaı júrgendigin estip, júz jylqy aıdap, qyzdyń elin izdep ketedi. Arada  kóp ýaqyt ótedi, sulý qyzy bar degen elderge syı-syıapat jasap, dańqyn shyǵaryp júredi.

Aıaǵynda Qyz Jibektiń aǵasy, aqylshysy bolyp júrgen Qarshyǵa degen adamǵa kez bolady. Qarshyǵa Tólegendi kóshiniń sońynan ertip, qaryndasyn kórsetpekshi bolady. Kósh boıynan talaı sulýdy kóredi. Jibek qyzdardyń ishinde bolmaıdy, ol kóshtiń aldynda, aq kúımeniń ishinde, eshkimge kórinbeı jeke ketip barady eken. Qýyp jetken Tólegenge Jibek júzin kórsetedi de, Tólegen – kúıeý, Jibek  -qalyńdyq bolyp, biraz ýaqyt birge bolady.

Biraz mezgil bolǵanda Tólegenniń el esine túsip, bir baryp qaıtýym kerek deıdi. Qıyn jol, alys sapardan qoryqqan Jibek, Tólegendi jalǵyz shyǵaryp salady.

Eline aman-esen oralǵan balasynyń qaıtyp ketkenin Bazarbaı qabyl kórmeıdi, ákesi ony jibermeıtin bolady. Balasyna «barmaısyń!» dep jarlyq etýden basqa, el jurttyń barlyǵyna jol tartpaqqa tıym salady. Tólegen jalǵyz inisi Sansyzbaıǵa qaıyn jurtynyń jón jolyn aıtyp: «Men keshiksem izdep tap!» deıdi.

Jibektiń eline jaqyn qalǵan jerde jigittiń aldyn tosqan jaı shyǵady. Jolyn tosyp óltirmekshi bolǵan jigitterdiń bastyǵy  — Bekejan batyr bolady. Ol Tólegendi atyp jyǵady.

Bekejan Tólegenniń Kók Jorǵasyn minip Qyz Jibektiń aýlyna keledi, Jibek sumdyqtyń bolǵanyn biledi, Qyzdyń aǵalary Bekejandy óltiredi.

Qyz Jibek jary ólgen soń, Sansyzbaıdyń kelýin kútip, soǵan jar bolýdy armandaıdy. Elge shabýyl jasaǵan qalmaq hany Qorennen qashyp qutylyp Jaǵalbaılyǵa qaraı júrip ketedi. Jyrdyń negizgi, qysqasha mazmuny osyndaı. Jyrdyń halyqqa tanymal nusqasy kóp. Jyrdyń oryndaýshylary kóp bolǵanymen, erekshe kórkemi, eń bir tolyǵy- Júsipbek Qoja Shaıqulnıslamulynyń  nusqasy  bolyp esepteledi. Bul pikirmen kelispeý ońaı da emes.

«Oryndaýshy aqyn óziniń kirispe sózinde bylaı deıdi.

Basynda menen jaıyldy,

Qıssa  bolyp bul Jibek.

Baspasyna qarasam,

Bári shala sóziniń

Eńirep, jylap júr júdep.

Basynda menen shyqqanda,

Tyńdaǵan adam jylaǵan,

Súıeıin muny bir demep

Qısyǵyn qaıta túzeıin

Arýaqtaryń bar bolsa,

Sizder de meni júr jebep…

Nege ekeni belgisiz, «Qyz Jibek» jyrynyń 1963 jyly jaryq kórgen ǵylymı basylymynda osy 40 jol kirispesi negizgi tekstke qatysy joq degen syltaýmen alyp tastalǵan.» — deıdi ǵalym Dúısenbaev óz eńbeginde. [10; 92]

«Qyz Jibek» jyrynyń  bul nusqasynda bastalýy men oqıǵanyń damýynda da ózindik aıyrmashylyqtar bar. Munda erteden kelip jetken kóptegen dastandaǵydaı qalyptasyp úlgirgen sqema nemese daıyn formalar joq.  Kerek deseńiz, jyrdyń kirispesiniń ózinen-aq  aldaǵy joıqyn jazmysh  pen tragedıalyq jaıdyń nyshany sezilgendeı tárizdenedi. Óıtkeni, Bazarbaı qarttyń úsh áıelinen týǵan toǵyz uldyń bir obadan qalmaı tep-tegis qyrylyp qalýy – tosyn shyndyq, úreıli kórinis. Demek, bolashaqta jaıma-shýaq, marǵaý tirshilikten góri úrdim áreketterdi, qaýipti mezetterdi eriksiz kútkendeı bolasyz. Shamasy munyń bári avtordyń jeke kózqarasyna baılanysty bolsa kerek.

Poemanyń negizinde qazaq sıaqty eldiń burynǵy áıelge bergen baǵasy bilinedi. Sondaǵy áıel týrasyndaǵy ádet – zań, sol zaman erkegi men áıeline qandaı uǵym bergen. Rý jigine bólingen tirshiliktiń kezinde rý múlki dep sanalatyn áıel mahabbatqa qalaı qaraǵandaǵy aıqyn kórinis tapqan.

«Qyz Jibek» áńgimesi osy jaılarǵa jaýap bergendeı bolady. «Qyz Jibek» áńgimesi jalǵyz ǵana áıel emes, barlyq eldiń dúnıeni túsinýi men uǵynýyn tutas kórsetedi. Áńgime ishindegi negizgi, basty keıipkerler qyz ben jigit óz zamanynyń bel balasy. Sol óńirde ósip, sol kóshpeli salt pen rý jigine bólengen eldiń zańyn, zań uǵymyn túsingender, bet  qylyp tutynǵan adamdar. Árbir keıipkerdiń túr-tulǵasy, qımyl -áreketi, jeńis-jeńilisi, ómirden alar-bereri birde aqıqat jaǵdaıǵa baǵynsa, taǵy bir jerde kimde-kimniń bolsyn óz mańaıyna jazylǵan taǵdyrdyń sybaǵasynan asa almaıtyndyǵyn ańǵaramyz.

Mysaly, Bazarbaı alǵashqyda ómirden soqqy jep, boıyn yza-ashý kernegendeı kórinse, kóp uzamaı, Tólegen, keıinirek Sansyzbaı  dúnıege kelgennen keıin perzentteriniń qamyn oılaıtyn izgi ákeniń roline aýysady. Biraq, ol bul qalpynda únemi qala bermeıdi: Tólegen ekinshi ret Shektige barmaqshy bolǵan kezde Bazarbaı eshbir dálelsiz balasynyń bul saparyna qarsy turady, oń batasyn berýden bas tartady.

Aqyn  Tólegen kórkin sıpattaǵanda biraz serpilip, jas jigittiń jarqyn beınesin jasaýǵa qajetti boıaýlaryn túr-túrimen sheber paıdalanady. Árıne, avtordyń óz zamanynda qalyptasqan túsinik – tujyrymdy qoldanbasyna laj joq. Mysaly,

Aıdyń ótken neshesi

Aı qarańǵy kóshesi,

Padıshadan kem emes,

Er Tólegen múshesi…

dep sýretteıdi  aqyn. «Padıshadan kem emes» degen sıaqty bir aýyz sózben ol Tólegenniń bet kórkin de, ásem músinin de, sán-saltanatyn da berip otyr. Óıtkeni, qazaq arasyna mol taraǵan ertegi ańyzdar men qıssa – hıkaıalarda talaı-talaı patshalar men shahzadalardyń beıneleri daıyn atrıbýttar arqyly jasalǵan bolatyndy» — dep ǵalym M.Dúısenbaev aqynnyń  jyrdyń negizgi keıipkeri Tólegendi sýretteýdegi erekshelikke ózindik baǵa beredi. Bul pikirmen kelispeý qıyn. [10; 95]

Tólegen óz zamanyndaǵy qazaq arasyndaǵy seri myrza, erke bulan bolyp ósken er balanyń jarqyn úlgisi. Burynǵy qazaq qaýymynyń túsinigi boıynsha úılený er jigittiń erligin, boıyna daryǵan ónerin synaıtyn kez bolady.

Eski zamanda batyr jigit qyzdy qıyn qystaý saparda tabatyn bolsa, beri kele jas jigit qalyńdyqty  ótkelderden ótip, qıyn  jerlerden ótip baryp alýǵa kerek bolǵan. Mundaı áreket bir óńirdiń seri myrzasyna mindet esebinde júrgen. Bazarbaı Tólegen erjetkenshe qyz aıttyrmaı, qalyńdyqty óz tańdaýymen alsyn dep kelgen, sol sebepten ol alys jolda, tipti qıyn qıada turǵan Qyz Jibekteı sulýdy izdep shyǵady. Jigittiń bul júrisi ózindik batyrlyq, táýekel júris. Beınetpen qaterge jaqsy jary úshin belin býyp shyqqan sapar, mahabbat qandaı sharttyń arasynda týyp-ósetinin ábden uǵyna bilgen el qıaly eki jastyń sezimderin kúsheıtip, mahabbatyn jarastyryp, qyzýyn ulǵaıtý úshin ádeıi osyndaı jaılardan bastaıdy. Tólegen izdep shyqqan, yntyq bolǵan Qyz Jibek óz zamanynyń barlyq jas áıeliniń sulý úlgisi. Jibek pishininde qazaqtyń ertegide jyrlaıtyn sán saltanaty, qyzyq — raqat ortasynda ósetin erke sulýynyń minezi, salty kórinedi jáne sol zamanda nyq ornaǵan ámeńgerlik, jesirlik zańy da belgi beredi.

Sonymen qatar jyrlaýshy aqyn qazaq eposynyń ejelden kele jatqan dástúrin  de berik saqtaıdy. Mysaly, Tólegenniń qysqa  ómirin, onyń týylǵan kúninen bastap, Qosobada oqqa ushqanyna deıin túgel sýretteıdi. Bul epıkalyq shyǵarmanyń negizgi arqaýy ne? Poemanyń birinshi bólimine dáneker retinde ustap turǵan jeke bas erkindigine umtylý armany der edik. Sol sebepti «Qyz Jibek» poemasynyń alǵashqy bóleginde,  shyǵarmanyń ón boıynda júrip otyratyn  bir saryn bar ,- ol Tólegenniń bas erkindigine umtylýy, ózine ózi qoja bolyp, súıgen jarymen qosylýy.

Tólegen obrazy jańa zaman ókili ispetti berilgen. Onyń  basy eskiliktiń shyrmaýynan múldem qutylyp úlgergen joq. Keıde ózi sol ata-baba saltynyń keıbir sarqynshaqtaryn qoldaıdy da. Bul rette onyń ámeńgerlikti qabyldaýyn mysalǵa keltirýge bolar edi. Jaıyqtan shyǵar aldynda Tólegen súıgen jary Jibekke «Eger de men apatqa ushyraı qalsam, seni izdep keletin Sansyzbaı degen qaınyń bar», — dep,  kúni buryn óziniń tilegin, erkin bildiredi.

Árıne, bul Tólegenge ońaı túspeıdi. Oǵan armany, tilegi jáne muratyna jetý jolynda qarsy kúshter az bolmaıdy. Ózi shyn júregimen súıgen asyl jary Jibekke qosylýy úshin Tólegen birneshe kedergilerdi jeńip shyǵýǵa tıisti. Eń áýeli ol  Shektige ekinshi saparynda qart ákesiniń ruqsatynsyz attanady. Al eski uǵymda atanyń teris batasyn alý úlken kedergi. Ekinshi, osy saparynda Tólegen alys joldyń azabyn basynan keshirýi qajet. Úshinshi, Bekejan men onyń qaraqshylary da Tólgenge myqty tosqaýyl. Avtordyń topshylaýynsha túptep kelgende  Tólegen bar bolǵany tek jalǵyz júrgen jan ǵana, sebebi ony óz úı-ishi de, búkil qoǵam da qostamady. Eń aqyry Qos Oba kóli basynda oqqa ushyp jantapsyrǵaly jatqan kezinde muńyn shaǵyp, aqtyq sózin aıtarlyq birde-bir  tiri jan taba almaı, bar ókinishin aspandaǵy alty qazǵa bildiredi.

Qos obanyń janynda,

Qus qonbas qula japanda,

Jylaı –jylaı bir jalǵyz

Dúnıeden ótti, — degeısiń.

Tólegenniń mundaı halge túsýine ne sebep? Bar bolǵany Bazarbaıdyń teris batasy ǵana ma? Sondaǵy aqynnyń aıtpaǵy ata rızalyǵy  men oń tilegi bolmaǵan jerde jaqsylyq kútpe, sát izdeme, óıtkeni «adamnyń basy allanyń doby» degendeıin, óz taǵdyryńnan qutyla almaısyń degen  sekildi teris uǵymǵa toqyraıdy.

Qysqasy, aqyn bul jerde eski ǵurypty qostap, jastardyń úmitin qasaqana kesip otyr. Onyń tujyrymynsha áke sózine qulaq aspaı qarsy turǵan Tólegen qalaıda apatqa ushyraýǵa tıisti, al sol ákeniń oń batasyna ıe bolǵan Sansyzbaı qaýip-qaterden aman-esen ótip, muratyna jetýi qajet.

Endi Tólegenge qarama-qarsy qoıylǵan jaǵymsyz beıne- Bekejan. Ol eki ǵashyqtyń baqytyna kedergi jasap, aqyry Tólegendi óltirýmen tynady. Bylaısha  aıtqanda, eski ádet-ǵuryptyń Tólegenge shyǵarǵan qatal úkimin oryndaýshy da osy Bekejan. Alaıda, aqyn Bekejan beınesin edáýir sheber jasap, qonymdy etip sıpattaǵan. Poemanyń damı túsýine, órbýine bul beıneniń úlken septigi bar.

Shyǵarmanyń utymdy bir jeri — Tólegen men Bekejannyń aıqasy jáne Tólegenniń ólimi realısik turǵyda berilgen. Sebebi, Tólegen halyq jyryndaǵy keremet batyr emes, onda joıqyn kúsh, sıqyrly qasıet te joq. Demek, onyń Bekejanmen shaıqasy ánsheıindegi kóp kórinistiń biri sıaqty. Sonan soń Tólegenniń mingen Kók jorǵasy Qobylandynyń Taıbýryly nemese Er Tarǵynnyń Tarlany da emes. Kerek deseńiz, ol  Kók jorǵa ıesine yqylas bildirip, senimdi dos bolýdan da jurdaı. Óıtkeni, Tólegenniń óliminen keıin kók jorǵa at sýǵa qanyp, shólin basqan soń birqaraqshynyń taqymy astynda «oınaqtaı basyp» kete barady.

«Mal opasyz» degen sol,

Tólegen mingen kók jorǵa at.

Sý iship ábden qanǵan soń,

Bir qaraqshy astynda

Oınaqtaı basyp jónedi…

Tap osylaısha beıneleý eski jyrlardyń qaısysynda bolsyn tym sırek ushyrasady.

Ádette, er jigittiń qalap mingen aty ári senimdi serigi, ári ushqyr  qanaty, keıde tulparǵa til bitirip, ony ıesine aqylshy dos, qamqorshy etip te qoıady.  Bul jyrda mundaı sýretter kezdestir meıliń. Sóz joq, bul shyǵarmadaǵy asa jarqyn, eń qymbat, ári súıkimdi, meılinshe ásem obraz  — Qyz Jibek. Avtor eger Tólegendi óziniń barlyq erekshe sıpattary arqyly: kórik –kelbeti, aqyl-parasaty, minez –qulqy, aq júrek – aqyldyǵyn aıtyp, shabyttana sıpattasa, Qyz Jibek te oǵan teń, barabar usynylǵan: ol keremet sulý, názik sezim ıesi, jar boryshyna da berik, ishki jan dúnıesi baı. Onyń ber jaǵynda sol Jibektiń úzdiktigin kórsetý úshin aqyn Tólegenge búkil  kóshti aralatyp, sol alýan sulýlardy onyń kóz aldynan tizbektep ótkizedi.

Qazaq eposynda qalmaq óktemdigi erteden beri kele jatqan qosalqy taqyryp. Osy saryn birde kúsheıip, eleýli oryn alsa, keıinirek, zaman  ozǵan saıyn báseńdep, azaıyp baryp bitedi. Al biz sóz etip otyrǵan kezde qalmaq – qazaq qarym-qatynasy áli joıylyp úlgermegen shaq bolatyn-dy. Endeshe, jyrdyń mazmunyna qalmaqtardy engizip, olardy qazaq aqynynyń qyrǵynǵa ushyratýynda onshama eskilik joq. Bul halyq tileginen týǵan eles bolsa kerek.

Poemanyń ekinshi bóliginde aqyn Jibekti jańa rolde kórsetkende, onyń eski ádet-ǵuryptyń birde-bir árpin buzbaıtyn múláıim jan retinde sýretteıdi. Bul jaǵdaı Jibektiń qara basynyń qamy úshin ǵana emes, eń aldymen elin qorshap alǵan qalyń jaý-qalmaqtardan qutylýdyń týra joly.

Sondaı-aq, avtor Sansyzbaıdyń portretin jasaǵanda tipti ózgeshe boıaýlardy qoldanady. Eger Tólegen jas shaǵynan serilik quryp ózine: «Batyrlyq, baılyq kimde joq? Ǵashyqtyń jóni bir basqa»  degen sózderdi ómirindegi urany dep sanasa, Sansyzbaıdyń armany múldem basqada jatyr. Ol batyrlyqty kókseıdi, sondyqtan Sansyzbaı saýyt kıedi, qarý-jaraq asynyp, soǵys ónerine qumartady. Muny biz Aq Jaıyqqa ekinshi ret júrer aldyndaǵy Tólegenniń inisine aıtqan sózinen de anyq ańǵaramyz.

Bul  joly aqyn jańa geroıǵa degen kózqarasyn, ony ish tarta qostaıtynyn jasyrmaıdy, kóp jerde ashyqtan ashyq ketip, Sansyzbaıdyń árbir qımyl-áreketine súısinip otyrady. Avtordyń topshylaýynsha Sansyzbaı qatardaǵy keıipker emes, naǵyz batyr, endeshe ár ýaqytta onyń joly bolýǵa tıisti. Sondyqtan da bir kezde Tólegenge kedergi bolǵannyń bári-bári birden ózgere qalady: qatal áke de oń batasyn beredi, uzaq joldyń da qyrsyǵy tımeıdi, Jibek te ony asyǵa kútedi, qalmaq hanyn da jeńip, onyń qalyń áskerin de op-ońaı qyryp salady.

Osynyń bári nelikten? Mundaǵy ózgergen bir ǵana nárse aqynnyń jańa qaharmanǵa degen yqylasy, kózqarasy. Demek, Sansyzbaı batyr oǵan unaıdy, sondyqtan da ony maqsat muratyna jetkizý úshin avtor bar jaǵdaıdy qoldan jasaýǵa tyrysady, jasaıdy da. Sansyzbaıǵa degen Jibektiń súıispenshiligin aqtaý, dáleldeý nıetimen bar jaqsylyqty oǵan úıip-tógip bere salady da, jas batyrdy jer –kókke syıǵyzbaı madaqtaıdy. Sonymen Tólegendeı myrzadan keıin Jibektiń Sansyzbaıdaı er jigitke  ǵashyq bolýynda eshbir oǵatttyq joq, bári de zańdy, bári de oryndy degisi keledi aqyn.

Avtordyń oı-órisi tar, eskilikti qoldaıdy dep qanshama jazǵyrsaq ta  ol qazaq áıelderiniń hali múshkil ekenin jasyra almaǵan. Olarda erik joq, «qyzdyń quny bes baıtal» degen uǵymǵa baǵynbasqa laj joq. «Qyz Jibek» jyrynda jaǵymsyz keıipker ekeý ǵana. Biri joǵaryda toqtalyp ótken – Bekejan. Ekinshisi- Qoren han. Bulardyń ekeýi de Jibektiń jolynda kóse –kóldeneń turyp, zulymdyq jasaıdy, onyń súıgenine qosylmaýyna sebepker bolady. Alaıda, bular minez – qulyq, is- áreket – jaǵynan birine-biri tipte uqsamaıdy. Mysaly, Qoren syrt jaý bolsa, Bekejan ishki dushpan. Qarenniń azdap bolsyn jaǵymdy jaǵy bar: er júrek, aq kóńil, ıkemge de keledi. Bekejan kerisinshe: aılaly, pasyq, jaýyz, qatal. Ol shynynda Jibekti súımeıdi de, tek sulý qyzdy syrt adam Tólegenge qımaıdy, qyzǵanady. Bekejannyń barlyq is-áreketi, onyń qara nıetine baǵynǵan, adamgershilik  qasıetterden áýel bastan-aq jurdaı.

Al Qoren men Jibektiń arasyndaǵy qarym-qatynasqa kelsek, bir jaǵynda zorlyq, kúsh kórsetý arqyly baǵyndyrý  tursa, ekinshisinde — óz basyn qorǵaýmen qatar, beıǵam jatqan elin jaý qaharynan qutqarý, Sansyzbaıdyń arasha túsýin asyǵa kútý jatyr. Sonyń ózinde maıtalman Jibek qalmaqtyń hany Qorendi kúlkili jaǵdaıǵa ushyratyp, mazaq etedi. Aqyrynda, ony Sansyzbaıdyń jeńýine kómek jasaıdy, sol jeńiske zor úles qosady. Jibektiń asqan sulýlyǵyna qyzyǵyp, óz sezimine ózi ıe bola almaǵan Qoren han dúnıeniń bárin umytyp, esil-derti bir ǵana Jibek bolady da, ańǵaldyǵynyń ústine ańqaý, sengish, aqyly taıaz adam bolady da qalady.

Jyr qaharmandyq epostyń dástúrinde  jazylǵan. Sansyzbaı Qorendi jekpe-jek urysta óltiredi. Jaǵalbaıly eline hanyn joqtap   kelgen kóp qalmaqty qazaq qoly qyryp jiberedi. Syrlybaıdyń aýlyn qamap jatqan jaýdyń byt-shyty shyǵarylady.

Epostyń  Sansyzbaı men Jibektiń qosylý toıyn habarlaýmen bitýi de qaharmandyq epostyń saltyna sáıkes. Munyń ózi, «Qyz Jibek» jyrynda qaharmandyq, lırıkalyq epostyń kórkemdik prınsıpteri aralas jumsalǵanyn kórsetedi. Arakidik kóne eposqa tán keremet ǵajaıyp kúshterge sený saryny da oryn tepken.

Máselen, Qorenniń hannyń atqan oǵy Sansyzbaı saýytynyń segiz qabatyn tesip, toǵyzynshy qabattan ótpeýine «Qyryq shilten piriler pana bolǵan» delinedi. Degenmen jyrda lıro-epostyń belgileri, ómir qubylystaryn naqtyly kórsetý kúshti. «Qyz Jibek» qazaqtyń turmystyq, áleýmettik aqıqatyn kórkem jınaqtap, onyń asa mándi tustaryn aıta alǵan.

Jyrdyń ekinshi bóleginde jaý qalmaqtardyń keltirilýi kezdeısoq demeımiz. Epos naqtyly oqıǵanyń ne ózin, ne izin kórsetpegenimen, sarynyn ustap qalatyny belgili. «Qyz Jibekte» qalmaq hany Qorenniń kórinýi tarıhı shyndyq, ol tarıhtan  shet emes. Aq Jaıyq pen Aq Edildiń arasynda kóp zamandar qalmaq bıleýshileri ústemdik úshin soǵystar júrgizgeni barsha qaýymǵa tarıhtan málim.

Ata qonysy Jońǵarıadan aýyp kelip, jergilikti halyqtardyń qonysy men órisine suqtanǵan, beıbit eldiń tynyshtyǵyn buzǵan, jaýlaýshy rolinde júrgen qalmaq alpaýyttarynyń «Qyz Jibekte» osylaı sýrettelýi epıkalyq shyndyq. Halyq qıaly men sanasy erlerdiń el ishindegi ózara daýda jazataıym ólip ketkenine kóngenimen, syrt jaýdyń halyq táýelsizdigin joıyp, namysyn taptaýyna kelispeıdi. Beıbit kúnderde Tólegenniń ólgenin múmkin sanaıtyn el uǵymy, azattyq kúreste Sansyzbaı sekildi jas batyrǵa asqan erik pen kúsh syılaıdy.

«Qyz Jibek» jyrynyń bas jaǵy kúnshyǵys ertegilerinshe bastalsa da qazaq ómirine óte jýyq, qazaq ishinde osyndaı oqıǵa, osyndaı minez ben isti týǵyzatyn sharttyń bári joǵaryda aıtqandaı anyq bolǵan. Osy  zamanǵa deıin jigittiń qyz izdep, qyz tańdap  shyǵýy áli bar.

Bóten jurttyń ádebıetinen kelgen áser bolsa, ol bastalýynda ǵana, odan keıin áńgimeniń qurylysy ulǵaıyp ósýi, barlyq adamy, adamdardyń minezi, isi, barlyǵy da túgelimen naǵyz qazaqtyń óziniki.

Qoryta aıtqanda, belgili ǵalym, zertteýshi R.Berdibaev jyrǵa óziniń mynadaı ádil baǵasyn beredi. «Qyz Jibek»  — qazaq halqynyń danalyǵy týǵyzǵan asyl jyrlardyń biri. Muny epıakalyq sýretteý óneriniń eń jetilgen kemes nusqasy dese de bolady.

---