Qyzdyń ary – ulttyń ary! Qyzdarmen jumys
Taqyryby: «Qyzdyń ary – ulttyń ary!» Qyzdarmen jumys
Maqsaty: Qazaq halqynyń ulttyq bolmysyn saqtaı otyryp, qyzdarǵa jat qylyqtardy ajyrata bilýge, olardyń densaýlyǵyna, ult bolashaǵyna, rýhanı baılyǵyna, tárbıesine keltiretin zıany týraly túsinik berý, olardyń ishki jáne syrtqy jan dúnıesiniń ádemi de arly bolýyna shaqyrý.
Psıholog: Qyz ómirdiń gúli. Qyz – qyzǵaldaq dep aıtyp jatady. Jalpy «Qyz bala» uǵymyn ózimiz qalaı túsinemiz, aıtyp kóreıikshi káne? Kim ol qyz degen? (Bolashaq ana; urpaq jalǵasy; súıikti jar; ulttyń uıaty, halyqtyń shyraıy; )
1. Assosasıa «Qyz» sózine
Bir otbasynyń ǵana emes, bir rýly eldiń, qala berdi, bútin bir ulttyń ult bolyp qalyptasýyna áser etetin tulǵanyń ana ekeni daýsyz. Ol – qaı qoǵamnyń bolsyn, basty kúretamyry. Ananyń aıaly alaqanynyń jylýy arqyly biz meıirim men shapaǵatqa bólenemiz. Ol – analyq mahabbaty men ana súti arqyly ulttyń asyl qasıetin de, ata - baba ósıetin de, asyl dini men ana tilin de, salty men dilin de urpaq boıyna darytatyn jan. Al búgingi ana – keshegi boıjetken qyz – erteńgi asyl áje.. Demek, erteń eldiń batyry men aqynyn, kóregen kósemin, sózýar sheshenin, top jarar dúldúlin de, ómirge ákeletin – ana.
Endi búgingi taqyrybymyzǵa oı salar, jınalysymyzdyń órbýine jol ashar vıdeorolıkti kórsek.
2. Vıdeorolık
Psıholog: Osy vıdeorolıkten ózderińizge ne túıdińizder? Búgingi jastar «zaman osyndaı» degen jeleýmen batystyq mentalıtetke den qoıǵan. Qyzdarymyz burymyn qyrqyp, tipti, shashyn sypyryp sándense, tipti, shashy bar arýlarymyzdyń ózi ony san túske boıap áýre. Bul – bir. Ekinshiden, etek - jeńi qysqaryp, keýdesi jartylaı jalańash kıim kıip júrgender de ózimizdiń qarakózderimiz. Al ishimdikke sylqıa toıyp, mas bolý men shylymdy burqyratyp júrýi, tipti, sánge aınalǵandaı. Júzinen uıaty tógilip turatyn qazaq qyzy búginde eshkimnen qymsynbastan - aq kóshe boıynda qushaqtasyp turǵanyn kórgende kimge kiná artaryńdy bilmeı dal bolasyń. «Janym arymnyń sadaǵasy» dep sanaıtyn halyqtyń ul - qyzy nelikten arsyzdyqqa barýda? Buǵan qoǵam kináli me? Álde, balalarynyń materıaldyq jaǵdaıyn ǵana jasap berýdi aldyńǵy orynǵa qoıyp, bala tárbıesin ýysynan shyǵaryp alǵan ata - ana kináli me? Bireýi qoǵam dese, endi biri «qoǵam da adamnyń is - áreketinen ózgeredi emes pe?» dep daý aıtary anyq…
Al qazir «14 - 15 jastaǵy mektep oqýshysy júkti bolyp, túsik jasatypty» dese de selt etpeıtin boldyq. Sebebi – bul úırenshikti qubylysqa aınalyp barady. Eń qorqynyshtysy da – osy. Qarǵa tamyrly qazaqtyń urpaǵyn tárbıelep, ómirge uly tulǵalar ákeletin bolashaq analarymyz óziniń erteńgi taǵdyryna búgin balta shaýyp jatyr.
3. Suraq
1. «Bir qolymen besikti, bir qolymen álemdi terbeter» arýlarymyzdyń osyndaı kúıge túsýine ne sebep boldy? Ásirese, keıingi on – on bes jyldyń ishinde qyzdarymyzdyń ábden jalańashtanyp ketýine ne áser etti?
2. «Qyzǵa qyryq úıden tyıym salý» máteliniń maǵynasy nede? «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» dep qazaq salt - dástúrinde tárbıelik uǵym, ustanymdy ataıdy.
4. Bekbolat Tileýhan vıdeorolık
Qazir eldiń kórki bolar qyzdarymyz eldiń uıatyna aınalyp ketkendeı. Jaz shyǵa tabıǵat jasyl jamylǵysyn jamyla bastasa, bizdiń arýlarymyz ústerindegi «artyq kıimderin» tastaı bastaıdy. Sán qýyp ketken qyzdarymyzǵa qarap, uıat, ádemilik, bıazylyq, ımandylyq sezimderi qaıda ketken, dep tań qalasyń. Al kindikti ashyp júrý – dál qazir qyzdardyń daǵdyly ádetine aınalyp barady. Jastaıynan ashyq-shashyq áıelderdi kórip ósken ul balada áıel zatyna degen qurmet qaıdan bolsyn?
Psıholog: Qoǵamdaǵy qyzdardyń abyroı – bedeliniń túsip ketýi, aldanǵan, zorlanǵan qyzdardyń kóbeıýi, tastandy balalardyń kóz jasy – osylardyń saldary emes pe? Túngi ýaqytta, jartylaı jalańash jigittermen serýendeýge shyqqan qyzdy, ash qasqyrlardyń arasyna kirgen qoıǵa teńese de bolady. Paıǵambarymyz (s. ǵ. s.) bylaı degen eken: «Uıat pen ıman bir – birimen tyǵyz baılanysty, eger bireýi joǵalsa, ekinshisi qosa ketedi». Endeshe, adamdar óz uıattaryn joǵaltý arqyly ımannan da alystap barady. Al ıman joǵalsa, bolashaqtyń bulyńǵyr tartary sózsiz.
5. Saýalnama qorytyndysy
1. «Qyz bala» uǵymyn qalaı túsinesiń?
Qyz balany kóz aldymyzǵa bylaı elestetemiz – sypaıy, názik, ádemi, ádepti, aqyldy, jaqyn dos, kórikti, uqypty, tárbıeli, bolashaq ana.
2. Saǵan qyz balanyń qandaı qasıetteri unaıdy?
Inabattylyǵy, sypaıylyǵy, izettiligi, aqyldylyǵy, ádeptiligi, meıirimdiligi, sabyrly bolýy, ustamdylyǵy.
3. Óziń qandaı qyzdarmen dostyq qarym - qatynastasyń?
Ádepti, ınabatty, tártipti, ar - uıaty joǵary, aqyldy, ónerli, qarapaıym, sabyrly, ómirge kózqarasy jaqsy, bilimge qushtar.
4. «Qyzym úıde, qylyǵy túzde» degen maqaldy ashyp aıt?
Úıde aqyldy, ádepti, tártipti bolyp kóringenimen, basqa ortada ózin jaǵymsyz jaqtarymen, ersi qylyqtarymen kózge túsken qyzdar. Bul jerden qyzdardyń eki júzdiligin kóremiz. «Kúndiz ıman, keshke ıvan», - degenge keledi.
5. Qazir óziń baıqaǵan bizdiń mekteptegi qyz balalardyń boıyndaǵy jaǵymsyz qasıetterdi ata?
Qyzdardyń dóreki, anaıy sóıleýi, sózge aralasýy, qyrsyqtyq, muǵalimderdi syılamaýy, mektep formasyn durys saqtamaıdy, ósek aıtýy, darańdaǵan dóreki is - áreketterin kóremiz.
Al, qyzdar! Uldardyń bul bergen jaýaptaryna ne deısińder? Ótirikpe, álde shyndyqqa janasqan ba? Árıne bul aıtylǵan ashshy shyndyq.
Psıholog: Muqasan men Nurlannyń «Ázil shýmaqtarynan» bir dálel:
«Kóılek kıip bir qyz júr,
Ashyq - shashyq borbaıǵa,
Jyryq - qarys etegi.
Sýyq tıse tońbaı ma?
Jaltyraǵan janbasy,
Uıat qaıda, ar qaıda.
Bultyń - bultyń etedi.
Ursý kerek mundaıda?»
Ashyq - shashyq kıingennen jaqsy kórinbeısiń, kerisinshe kórgen adam «Mynany aıtatyn ata - anasy, ustazy joq pa?» degen oıǵa qalady. Ersi boıaný da kórýge qolaısyz áser qaldyrady. Kópshilik oryndarda qatty kúlý, qatty sóıleý, eshkimmen sanaspaı óz betterinshe daýryǵyp dóreki sóılep, aıǵaılap sóıleý óte uıat, ózimshil, órkókirektikti kórsetedi. Qalaı bolsa solaı sóıleý, kıiný talǵamsyzdyq pen turpaıylyq belgisi. Úlkenniń aıtqan syn eskertpesin, aqylym ózimdiki durys demeı, «qalaı aıtyldy, nege aıtty?» dep óz - ózińe taldaý jasaǵan durys. «Syn túzelmeı, min túzelmeıdi» degen bar ǵoı. Árbir qyz bala ózinen keıingilerge úlgi bolý kerek. Úlkendi syılaıtyn jaqsy qyz, ónegeli tárbıeli qyz.
«Qyzdy qyryq úıden tyıǵan» dana halqymyz olardyń tárbıesine kóp kóńil bólgen. Boı jetken arý qyzdardyń syrt kózderden saqtap, olardy bıazylyqqa, ıbalylyqqa tárbıelegen.
«Qyzdyń ary – ulttyń ary!», - dedik búgingi bas qosýymyzda.
Refleksıa. Bolashaǵymyz bulyńǵyr bolmas úshin, ne isteýimiz kerek? Nemese neni istemeýimiz kerek? Qazirgi qyzdarymyz qandaı bolýy kerek? Olarǵa qandaı tárbıe qajet?
1. Búgingi syrlasýdan ózińe ne aldyń?
2. Seni qandaı taqyryp taǵy tolǵandyrady?
Sh. Ýalıhanovtyń: «Aq jolǵa bastaıtyn jeti jetekshisi», osyny boıyna sińire bilgen adam tárbıeli adam.
1. Adamnyń basshysy – Aqyly.
2. Jetekshisi – talap.
3. Sholýshysy – oı.
4. Synaýshysy - halyq.
5. Qorǵaýshysy – sabyr.
6. Qorǵanyshy – minez.
7. Eń qymbattysy – ar.
8. Taýsylmaıtyny – arman.
9. Barlyǵynan qymbattysy – ómir.
Qazaq halqy qyzynyń jazylmas dertke ushyramaýy úshin, jaza qadam baspaý úshin qyzdaryna mynadaı on túrli talap qoıǵan.
1. Ádepti.
2. Ar - ojdany pák bolý.
3. Keń peıil, keshirimdi bolý.
4. Meıir - shapaǵatty bolý.
5. Aqyl - parasatty bolý.
6. Sabyrly - salmaqty bolý.
7. Adal bolý.
8. Aq jarqyn bolý,
9. Ójet, batyl bolý,
10. Uıat namysty bolý.
Bul tıym sózderdiń maǵynasyn túsinip, este saqtaý qajet. Aıtylǵan ónegeli tıym sózder ustazdardyń synyp jetekshileriniń úıretken, aqyl - keńes, bilimi ata - ananyń bergen tárbıesi bári - bári adamgershilikke tárbıeleý bolyp tabylady. Qyz balalardyń jasyratyn esh nárse bolmaý kerek. Túsinbegen, óz basyna kezdesken keıbir jaǵdaılardy ashyq aıtyp pikirlesý de adamdyqtyń belgisi. Ata - anańdy, ustazyńdy syıla, aıtqanyn tyńdaý kerek. Olar senderdi qorǵaıdy da, qoldaıdy da.
Qorytyndy: Sonymen qorytyndylaı kele, qyzdarymyzǵa aıtarym:»Kez kelgen kórgenińe eliktemeı qazaq qyzdaryna tán qasıetterdi boıyńa sińirip, úlkennen ónege alyp, ulttyq dástúrimizdi jalǵastyratyn ıbaly, ınabatty, bilimdi qazaq qyzyna laıyq bol»demekpin.
Ata - anaǵa sóz keltirmeıtin, ananyń maqtanyshy bolyńdar. Tártibińmen, ónerińmen ultynyń namysyn qorǵaıtyn mektep maqtanyshy bolyńdar.
Ábish Kekilbaev: Dúnıedegi asyl ataýlynyń bári kúnniń nurynan, ananyń aq sútinen jaralady emes pe?! Al búgingi qyz erteń súıikti jar, aıaýly ana ekenin esten shyǵarmaǵanymyz abzal. Osy óleń shýmaqtarynyń ár jolyn janyńda ustaǵanyń jón, eger jaqsy adam atanǵyń kelse, qyzym:
- Eı, qyzdar
Ushyp qonyp, jat qylyqqa jelikpe,
Ónegeli ósken janǵa elikte.
Moda qýyp boıanǵannan túk shyqpas,
Mı bolmasa, ne tur deısiń kórikte.
Araq penen temekige jýyma,
Jelikpeńder ishkiliktiń býyna.
Jyn oınaqqa úıir bolsań opyq jep,
Aldanarsyń alaıaqtyń qýyna.
Úıir bolma meıramhana, kafege
Saý basyńdy ushyratar qaterge.
Ómir boıy ókinishpen ótersiń
Bir urynsań túzelmeıtin qatege.
Kóshe kezip júrmeńdershi qańǵyryp,
Estiledi qyz júrgen jer jańǵyryp
Otyrysqa kúndiz ketip úıińnen,
Kelip júrme qısalaqtap tańǵa uryp.
Óziń kelip jigitterge urynba,
Eleń etseń, atyń shyǵar qyrymǵa
Ázil aıtqan mas jastarǵa qadiriń
Jaýap qatpa, esiń bolsa burylma.
Eske alyńdar bul ómirdiń sabaǵyn,
Jetildirip oı - órisin sananyń.
Durys, teris jaǵyn oılap bilsin dep,
Barlyq qyzdar sabaǵyna salamyn.
Qyzdarǵa!
Ómir qatal kótermeıdi oıyndy,
Uqpaıdy da keıde izgi oıyńdy.
Taǵdyr jolyń jińishkeleý ómirde,
Jaman attan aýlaq usta boıyńdy.
Qyz ǵumyryń úlpildegen gúldermen,
Terbetilgen aq samalmen, kúnmenen
Abaılap júr erte úzýge tym ǵumyr,
Tasbaýyrdan qadirińdi bilmegen.
Baıqa botam óte názik janyńdy,
Ańqaý bolma, qyzyqqa kóp salynba
Kir keltirme qyz atyńa, aryńa
Shalys basyp, túsip ketpe jalynǵa.
Tótep bersin daýyldarǵa jelkeniń
Sarqylmasyn bal qylyqty erteńiń
Kúres erkem, jaman attan jasymaı,
Kúndeı nurly bolý úshin erteńiń.
Maqsaty: Qazaq halqynyń ulttyq bolmysyn saqtaı otyryp, qyzdarǵa jat qylyqtardy ajyrata bilýge, olardyń densaýlyǵyna, ult bolashaǵyna, rýhanı baılyǵyna, tárbıesine keltiretin zıany týraly túsinik berý, olardyń ishki jáne syrtqy jan dúnıesiniń ádemi de arly bolýyna shaqyrý.
Psıholog: Qyz ómirdiń gúli. Qyz – qyzǵaldaq dep aıtyp jatady. Jalpy «Qyz bala» uǵymyn ózimiz qalaı túsinemiz, aıtyp kóreıikshi káne? Kim ol qyz degen? (Bolashaq ana; urpaq jalǵasy; súıikti jar; ulttyń uıaty, halyqtyń shyraıy; )
1. Assosasıa «Qyz» sózine
Bir otbasynyń ǵana emes, bir rýly eldiń, qala berdi, bútin bir ulttyń ult bolyp qalyptasýyna áser etetin tulǵanyń ana ekeni daýsyz. Ol – qaı qoǵamnyń bolsyn, basty kúretamyry. Ananyń aıaly alaqanynyń jylýy arqyly biz meıirim men shapaǵatqa bólenemiz. Ol – analyq mahabbaty men ana súti arqyly ulttyń asyl qasıetin de, ata - baba ósıetin de, asyl dini men ana tilin de, salty men dilin de urpaq boıyna darytatyn jan. Al búgingi ana – keshegi boıjetken qyz – erteńgi asyl áje.. Demek, erteń eldiń batyry men aqynyn, kóregen kósemin, sózýar sheshenin, top jarar dúldúlin de, ómirge ákeletin – ana.
Endi búgingi taqyrybymyzǵa oı salar, jınalysymyzdyń órbýine jol ashar vıdeorolıkti kórsek.
2. Vıdeorolık
Psıholog: Osy vıdeorolıkten ózderińizge ne túıdińizder? Búgingi jastar «zaman osyndaı» degen jeleýmen batystyq mentalıtetke den qoıǵan. Qyzdarymyz burymyn qyrqyp, tipti, shashyn sypyryp sándense, tipti, shashy bar arýlarymyzdyń ózi ony san túske boıap áýre. Bul – bir. Ekinshiden, etek - jeńi qysqaryp, keýdesi jartylaı jalańash kıim kıip júrgender de ózimizdiń qarakózderimiz. Al ishimdikke sylqıa toıyp, mas bolý men shylymdy burqyratyp júrýi, tipti, sánge aınalǵandaı. Júzinen uıaty tógilip turatyn qazaq qyzy búginde eshkimnen qymsynbastan - aq kóshe boıynda qushaqtasyp turǵanyn kórgende kimge kiná artaryńdy bilmeı dal bolasyń. «Janym arymnyń sadaǵasy» dep sanaıtyn halyqtyń ul - qyzy nelikten arsyzdyqqa barýda? Buǵan qoǵam kináli me? Álde, balalarynyń materıaldyq jaǵdaıyn ǵana jasap berýdi aldyńǵy orynǵa qoıyp, bala tárbıesin ýysynan shyǵaryp alǵan ata - ana kináli me? Bireýi qoǵam dese, endi biri «qoǵam da adamnyń is - áreketinen ózgeredi emes pe?» dep daý aıtary anyq…
Al qazir «14 - 15 jastaǵy mektep oqýshysy júkti bolyp, túsik jasatypty» dese de selt etpeıtin boldyq. Sebebi – bul úırenshikti qubylysqa aınalyp barady. Eń qorqynyshtysy da – osy. Qarǵa tamyrly qazaqtyń urpaǵyn tárbıelep, ómirge uly tulǵalar ákeletin bolashaq analarymyz óziniń erteńgi taǵdyryna búgin balta shaýyp jatyr.
3. Suraq
1. «Bir qolymen besikti, bir qolymen álemdi terbeter» arýlarymyzdyń osyndaı kúıge túsýine ne sebep boldy? Ásirese, keıingi on – on bes jyldyń ishinde qyzdarymyzdyń ábden jalańashtanyp ketýine ne áser etti?
2. «Qyzǵa qyryq úıden tyıym salý» máteliniń maǵynasy nede? «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» dep qazaq salt - dástúrinde tárbıelik uǵym, ustanymdy ataıdy.
4. Bekbolat Tileýhan vıdeorolık
Qazir eldiń kórki bolar qyzdarymyz eldiń uıatyna aınalyp ketkendeı. Jaz shyǵa tabıǵat jasyl jamylǵysyn jamyla bastasa, bizdiń arýlarymyz ústerindegi «artyq kıimderin» tastaı bastaıdy. Sán qýyp ketken qyzdarymyzǵa qarap, uıat, ádemilik, bıazylyq, ımandylyq sezimderi qaıda ketken, dep tań qalasyń. Al kindikti ashyp júrý – dál qazir qyzdardyń daǵdyly ádetine aınalyp barady. Jastaıynan ashyq-shashyq áıelderdi kórip ósken ul balada áıel zatyna degen qurmet qaıdan bolsyn?
Psıholog: Qoǵamdaǵy qyzdardyń abyroı – bedeliniń túsip ketýi, aldanǵan, zorlanǵan qyzdardyń kóbeıýi, tastandy balalardyń kóz jasy – osylardyń saldary emes pe? Túngi ýaqytta, jartylaı jalańash jigittermen serýendeýge shyqqan qyzdy, ash qasqyrlardyń arasyna kirgen qoıǵa teńese de bolady. Paıǵambarymyz (s. ǵ. s.) bylaı degen eken: «Uıat pen ıman bir – birimen tyǵyz baılanysty, eger bireýi joǵalsa, ekinshisi qosa ketedi». Endeshe, adamdar óz uıattaryn joǵaltý arqyly ımannan da alystap barady. Al ıman joǵalsa, bolashaqtyń bulyńǵyr tartary sózsiz.
5. Saýalnama qorytyndysy
1. «Qyz bala» uǵymyn qalaı túsinesiń?
Qyz balany kóz aldymyzǵa bylaı elestetemiz – sypaıy, názik, ádemi, ádepti, aqyldy, jaqyn dos, kórikti, uqypty, tárbıeli, bolashaq ana.
2. Saǵan qyz balanyń qandaı qasıetteri unaıdy?
Inabattylyǵy, sypaıylyǵy, izettiligi, aqyldylyǵy, ádeptiligi, meıirimdiligi, sabyrly bolýy, ustamdylyǵy.
3. Óziń qandaı qyzdarmen dostyq qarym - qatynastasyń?
Ádepti, ınabatty, tártipti, ar - uıaty joǵary, aqyldy, ónerli, qarapaıym, sabyrly, ómirge kózqarasy jaqsy, bilimge qushtar.
4. «Qyzym úıde, qylyǵy túzde» degen maqaldy ashyp aıt?
Úıde aqyldy, ádepti, tártipti bolyp kóringenimen, basqa ortada ózin jaǵymsyz jaqtarymen, ersi qylyqtarymen kózge túsken qyzdar. Bul jerden qyzdardyń eki júzdiligin kóremiz. «Kúndiz ıman, keshke ıvan», - degenge keledi.
5. Qazir óziń baıqaǵan bizdiń mekteptegi qyz balalardyń boıyndaǵy jaǵymsyz qasıetterdi ata?
Qyzdardyń dóreki, anaıy sóıleýi, sózge aralasýy, qyrsyqtyq, muǵalimderdi syılamaýy, mektep formasyn durys saqtamaıdy, ósek aıtýy, darańdaǵan dóreki is - áreketterin kóremiz.
Al, qyzdar! Uldardyń bul bergen jaýaptaryna ne deısińder? Ótirikpe, álde shyndyqqa janasqan ba? Árıne bul aıtylǵan ashshy shyndyq.
Psıholog: Muqasan men Nurlannyń «Ázil shýmaqtarynan» bir dálel:
«Kóılek kıip bir qyz júr,
Ashyq - shashyq borbaıǵa,
Jyryq - qarys etegi.
Sýyq tıse tońbaı ma?
Jaltyraǵan janbasy,
Uıat qaıda, ar qaıda.
Bultyń - bultyń etedi.
Ursý kerek mundaıda?»
Ashyq - shashyq kıingennen jaqsy kórinbeısiń, kerisinshe kórgen adam «Mynany aıtatyn ata - anasy, ustazy joq pa?» degen oıǵa qalady. Ersi boıaný da kórýge qolaısyz áser qaldyrady. Kópshilik oryndarda qatty kúlý, qatty sóıleý, eshkimmen sanaspaı óz betterinshe daýryǵyp dóreki sóılep, aıǵaılap sóıleý óte uıat, ózimshil, órkókirektikti kórsetedi. Qalaı bolsa solaı sóıleý, kıiný talǵamsyzdyq pen turpaıylyq belgisi. Úlkenniń aıtqan syn eskertpesin, aqylym ózimdiki durys demeı, «qalaı aıtyldy, nege aıtty?» dep óz - ózińe taldaý jasaǵan durys. «Syn túzelmeı, min túzelmeıdi» degen bar ǵoı. Árbir qyz bala ózinen keıingilerge úlgi bolý kerek. Úlkendi syılaıtyn jaqsy qyz, ónegeli tárbıeli qyz.
«Qyzdy qyryq úıden tyıǵan» dana halqymyz olardyń tárbıesine kóp kóńil bólgen. Boı jetken arý qyzdardyń syrt kózderden saqtap, olardy bıazylyqqa, ıbalylyqqa tárbıelegen.
«Qyzdyń ary – ulttyń ary!», - dedik búgingi bas qosýymyzda.
Refleksıa. Bolashaǵymyz bulyńǵyr bolmas úshin, ne isteýimiz kerek? Nemese neni istemeýimiz kerek? Qazirgi qyzdarymyz qandaı bolýy kerek? Olarǵa qandaı tárbıe qajet?
1. Búgingi syrlasýdan ózińe ne aldyń?
2. Seni qandaı taqyryp taǵy tolǵandyrady?
Sh. Ýalıhanovtyń: «Aq jolǵa bastaıtyn jeti jetekshisi», osyny boıyna sińire bilgen adam tárbıeli adam.
1. Adamnyń basshysy – Aqyly.
2. Jetekshisi – talap.
3. Sholýshysy – oı.
4. Synaýshysy - halyq.
5. Qorǵaýshysy – sabyr.
6. Qorǵanyshy – minez.
7. Eń qymbattysy – ar.
8. Taýsylmaıtyny – arman.
9. Barlyǵynan qymbattysy – ómir.
Qazaq halqy qyzynyń jazylmas dertke ushyramaýy úshin, jaza qadam baspaý úshin qyzdaryna mynadaı on túrli talap qoıǵan.
1. Ádepti.
2. Ar - ojdany pák bolý.
3. Keń peıil, keshirimdi bolý.
4. Meıir - shapaǵatty bolý.
5. Aqyl - parasatty bolý.
6. Sabyrly - salmaqty bolý.
7. Adal bolý.
8. Aq jarqyn bolý,
9. Ójet, batyl bolý,
10. Uıat namysty bolý.
Bul tıym sózderdiń maǵynasyn túsinip, este saqtaý qajet. Aıtylǵan ónegeli tıym sózder ustazdardyń synyp jetekshileriniń úıretken, aqyl - keńes, bilimi ata - ananyń bergen tárbıesi bári - bári adamgershilikke tárbıeleý bolyp tabylady. Qyz balalardyń jasyratyn esh nárse bolmaý kerek. Túsinbegen, óz basyna kezdesken keıbir jaǵdaılardy ashyq aıtyp pikirlesý de adamdyqtyń belgisi. Ata - anańdy, ustazyńdy syıla, aıtqanyn tyńdaý kerek. Olar senderdi qorǵaıdy da, qoldaıdy da.
Qorytyndy: Sonymen qorytyndylaı kele, qyzdarymyzǵa aıtarym:»Kez kelgen kórgenińe eliktemeı qazaq qyzdaryna tán qasıetterdi boıyńa sińirip, úlkennen ónege alyp, ulttyq dástúrimizdi jalǵastyratyn ıbaly, ınabatty, bilimdi qazaq qyzyna laıyq bol»demekpin.
Ata - anaǵa sóz keltirmeıtin, ananyń maqtanyshy bolyńdar. Tártibińmen, ónerińmen ultynyń namysyn qorǵaıtyn mektep maqtanyshy bolyńdar.
Ábish Kekilbaev: Dúnıedegi asyl ataýlynyń bári kúnniń nurynan, ananyń aq sútinen jaralady emes pe?! Al búgingi qyz erteń súıikti jar, aıaýly ana ekenin esten shyǵarmaǵanymyz abzal. Osy óleń shýmaqtarynyń ár jolyn janyńda ustaǵanyń jón, eger jaqsy adam atanǵyń kelse, qyzym:
- Eı, qyzdar
Ushyp qonyp, jat qylyqqa jelikpe,
Ónegeli ósken janǵa elikte.
Moda qýyp boıanǵannan túk shyqpas,
Mı bolmasa, ne tur deısiń kórikte.
Araq penen temekige jýyma,
Jelikpeńder ishkiliktiń býyna.
Jyn oınaqqa úıir bolsań opyq jep,
Aldanarsyń alaıaqtyń qýyna.
Úıir bolma meıramhana, kafege
Saý basyńdy ushyratar qaterge.
Ómir boıy ókinishpen ótersiń
Bir urynsań túzelmeıtin qatege.
Kóshe kezip júrmeńdershi qańǵyryp,
Estiledi qyz júrgen jer jańǵyryp
Otyrysqa kúndiz ketip úıińnen,
Kelip júrme qısalaqtap tańǵa uryp.
Óziń kelip jigitterge urynba,
Eleń etseń, atyń shyǵar qyrymǵa
Ázil aıtqan mas jastarǵa qadiriń
Jaýap qatpa, esiń bolsa burylma.
Eske alyńdar bul ómirdiń sabaǵyn,
Jetildirip oı - órisin sananyń.
Durys, teris jaǵyn oılap bilsin dep,
Barlyq qyzdar sabaǵyna salamyn.
Qyzdarǵa!
Ómir qatal kótermeıdi oıyndy,
Uqpaıdy da keıde izgi oıyńdy.
Taǵdyr jolyń jińishkeleý ómirde,
Jaman attan aýlaq usta boıyńdy.
Qyz ǵumyryń úlpildegen gúldermen,
Terbetilgen aq samalmen, kúnmenen
Abaılap júr erte úzýge tym ǵumyr,
Tasbaýyrdan qadirińdi bilmegen.
Baıqa botam óte názik janyńdy,
Ańqaý bolma, qyzyqqa kóp salynba
Kir keltirme qyz atyńa, aryńa
Shalys basyp, túsip ketpe jalynǵa.
Tótep bersin daýyldarǵa jelkeniń
Sarqylmasyn bal qylyqty erteńiń
Kúres erkem, jaman attan jasymaı,
Kúndeı nurly bolý úshin erteńiń.
You Might Also Like
