InfoHub Logo

Kofehanalarda, saıabaqtarda, kólikte - qoǵamdyq Wi-Fi qoldanýdy ádetke aınaldyrǵanymyz áldeqashan jáne onsyz endi óz ómirimizdi elestete de almaımyz. Alaıda, bos jelilerdiń qaýip tóndire alatyny jáne bizge bildirmeı zıan tıgizetini jaıly kóp adam oılana bermeıdi.

Vilim-all.kz tegin Wi-Fi jelilerinde qandaı qaýip jasyrynǵanyn, sondaı-aq málimetterińizdiń aman qalýy úshin ne isteý kerektigin anyqtap, bilip berýdi uıǵardy.

1. Tyńshy-deldaldar

^{© Depositphotos}

Wi-Fi qaýipsizdik qateriniń eń jıi kezdesetin túrleriniń biri - deldal shabýyldary nemese MiM (Man in the Middle - ortadaǵy/aradaǵy adam). Bul texnologıanyń kómegimen qastyq oılaýshy adamdar sizdiń aqparatyńyzdy qaǵyp alyp, ony bildirmeı aýystyryp qoıýy nemese taǵy bireýlerge jetkizip berýi múmkin. Siz qoǵamdyq jelini qoldanyp otyrǵanda,  tyńshy keledi dep seziktenbeısiz de. 

2. Klondar shabýyly

^{© Depositphotos}

Hakerlik aılalarynyń taǵy bir keń taraǵan túri - klondalǵan saıtqa qaıta adresteý áreketi. Hakerler adresti bildirmeı aýystyryp jiberip, sizdi esh kúdik týdyrmaıtyn saıtqa aldap túsiredi. Saıt adresiniń aýystyrylyp qoıylǵanyn baıqamaı, siz zıankesterge logın jáne qupıasóz túrindegi jeke aqparatyńyzdy ońaı berip qoıasyz. 

3. Qupıasózderdi urlaýshylar

^{© Depositphotos}

Kóbimiz túrli saıttarǵa tirkelgen kezde barlyǵyna birdeı elektrondyq adres qoldanýdy ádetke aınaldyrdyq, ári jańa qupıasóz oılap tabýdy da sırek júzege asyramyz. Bul aıtarlyqtaı yńǵaıly, alaıda biz úshin ǵana emes, sondaı-aq xakerler úshin de. Bizben birge ortaq Wi-Fi jelisin paıdalana otyryp, olar biz kirip-shyqqan saıttardaǵy qupıasózimizdi ońaı bilip qoıa alady. 

4. Epıdemıa

^{© Depositphotos}

Zıan keltirýshi baǵdarlamalardan qorǵaý qamtamasyz etilmegen kofehanada siz Wi-Fi-ǵa qosyldyńyz dep oılap kóreıik. Mundaı jaǵdaıda vırýs juqqan bir qurylǵy tutas epıdemıaǵa ákep soqtyrýy múmkin - vırýstar bir paıdalanýshydan basqasyna tez taraıdy, ári olardan qutylý da ońaı emes.

5. Kompromat

^{© Depositphotos}

Sizdiń málimetterińizdi urlaýdan basqa, xakerler sizge bildirmeı kompromat tastaýy da múmkin jáne siz jarıalaǵan aqparatty sol áshkereleýshi materıalmen almastyra alady. Ózin “etıkalyq xaker” dep ataıtyn Výter Slotbýmnyń aıtýynsha, zıankes, mysalǵa, sizdiń smartfonyńyzǵa uıatsyz-zıan málimetter júktep, sizdiń atyńyzdan ony jarıalaı da alady. Munyń asa aýyr qylmys ekenin aıtýdyń qajeti bar ma?

6. Qaraqshy-jeliler

^{© Depositphotos}

Siz kofehanadaǵy, áýejaılar men oıyn-saýyq ortalyqtaryndaǵy qoljetimdi Wi-Fi jelilerine senim artasyz ǵoı? Onda qyraǵy bolyńyz: (tipti siz otyrǵan senimdi mekemeniń atymen bolsa da) resmı jeliler túrinde naǵyz xakerlik jalǵan jeliler jasyrynýy múmkin. Olardyń kózdegeni - sizdi óz toryna túsirip, málimetterińizdi bilip alý. 

7. Sol baıaǵy syǵalaý

^{© Depositphotos}

Keıbir alaıaqtar málimetterdi urlaý úshin baǵdarlama oılap tabam dep bas qatyrmaıdy. Olar bar bolǵany sizden alshaq emes jerge otyryp, telefonyńyzǵa nemese noýtbýgyńyzǵa qaraılap, kóz qyryn salady. Mıllıondaǵan adamdar kıberqorǵaý týraly oılap júrgende, usaq-túıek urylar jaı ǵana sizdiń qupıasózderińdi jáne banktik kartalaryńyzdyń PIN-kodtaryn syǵalap turady. Sondyqtan, kofehanalarda artyńyzda qabyrǵa bolatyndaı otyrsańyz artyq bolmas, ári banktik operasıalardy iske asyrmańyz. 

8. Zıankes mobıldik qosymshalar

^{© Depositphotos}

Kóptegen mekemeler óz klıentterine arnaıy mobıldik qosymshany júktep, jeńildik alýdy usynady. Alaıda, jeliniń qorǵalmaǵandyǵyn eskersek, qosymshamen birge óz telefonyńyzǵa vırýs júktep alýyńyz nemese xakerlerge málimetterińizdi qaǵyp alýdyń jańa múmkindigin berip qoıýyńyz múmkin.

Ózińizdi qalaı qorǵaı alasyz:

•    Qoǵamdyq oryndarda VPN (Virtual Private Network) - vırtýaldy jeke jelini paıdalanyńyz.

•    Óz antıvırýstyq baǵdarlamalaryńyzdy jańartyp otyrýdy umytpańyz.

•    FreeInternet nemese FreeWiFi sıaqty kúdikti ataýlary bar jelilerge senim artpańyz.

•    Wi-Fi-ǵa avtomatty qosylý qyzmetin óshirińiz - qosylýdy tek qolmen iske asyrǵan jón.

•    Qandaı saıttarǵa kirip-shyǵatynyńyzdy eskerip otyryńyz: qoǵamdyq qoljetimdi Wi-Fi-ǵa qosylǵan jaǵdaıda bank saıttaryna jáne áleýmettik jelilerge kirmeńiz.

•    Kópshilikke qoljetimdi oryndarda ǵalamtor arqyly saýda-sattyq júrgizbeńiz jáne banktik aýdarymdardy iske asyrmańyz.

•    Ashyq qoǵamdyq jelilerde qupıa aqparat bermeńiz. 

•    Poshtadaǵy nemese siz senińkiremeıtin veb-saıttardaǵy siltemeler boıynsha ótpeńiz.

•    Jan-jaǵyńyzǵa qaraılap turyńyz: aınalańyzda tym kóp adam bolyp jatsa, banktik rekvızıtter men qupıasózderdi engizbeńiz.

---