InfoHub Logo

Eger siz qarjylyq turǵysynan táýelsiz bolýdy qalasańyz, onda sizge Robert Kıosakııdiń túsindirýindegi Aktıv pen Pasıvti bilý kerek. Sondaı-aq Pasıvterden qutylyp, Aktıvterdi ózińizge tartýyńyz qajet. Biz búgin dál osy taqyrypta qalam terbeımiz.

Aktıv jáne Pasıv degenimiz ne?

Aktıv jáne Pasıv — ekonomıkalyq termın. Kásipkerlikke qatysty bolǵandyqtan túsiný qıyn. Bul termındi ekonomıs oqysa, birden túsinedi, al qarapaıymadamdar ne isteıdi? Mine, baılar men jarlylardyń aıyrmashylyǵy osy jerde. Baılar Aktıv pen Pasıv týraly jaqsy biledi, sondyqtan ony óz paıdasyna jaratady. Al endi osy termınniń anyqtamasyna toqtalsaq. 

Aktıv — sizdiń qaltańyzǵa aqsha alyp keletin nárse.

Pasıv — bul sizdiń qaltańyzdan aqsha shyǵaratyn nárse.

Biz ómirimizde 100-degen ártúrli zattar satyp alamyz jáne satamyz. Usaq-túıekten bastap, kóp qabatty úılerge deıin, keıbir jaǵdaılarda tipti araldardy, tóbesi kók tiregen ǵımarattardy satyp alamyz. Osy zattardyń árqaısysy Aktıv bolǵany sıaqty Pasıv ta bolýy múmkin.

Aıyrmashylyǵyn bilý

1- ereje, siz Pasıv pen Aktıvtiń aıyrmashlyǵyn naqty bilip, ózińizge Aktıvterdi ákelýińiz qajet. Shynymen baı bolǵyńyz kelse, sizge bunyń bárin  bilý kerek. Bul qarapaıym nárse bolyp kórinýi múmkin, biraq óte mańyzdy. Sebebi kóptegen adamdar Aktıv pen Pasıvtiń aıyrmashylyǵyn bilmeı, qarjylyq táýeldilikte ómir súrip júr. "Baı adamdar aktıvterdi jınaqtaıdy, kedeıder ony jumsaıdy, al orta taptaǵylar Aktıv dep sanap, Pasıvti jınaqtaıdy».

Orta taptyń Aktıv pen Pasıvti shatastyrý sebebi, olar Pasıv zatty, Aktıv dep esepteıdi. Osyǵan mysal keltirsek. Mysalǵa mashınany alaıyq. Qazir barlyq otbasynda derlik mashına bar. Eger sizdiń mashınany satyp alýdaǵy maqsatyńyz, saýdaǵa, jumysqa, demalysqa shyqqanda paıdalanatyn qatynas kóligi retinde bolsa, onda ol Pasıv bolady. Sebebi, siz salonnan mysalǵa 2 000 000 teńgege satyp alyp, sol mezette satylymǵa qoısańyz, ol sol kezde-aq baǵasynan shamamen 300 000 teńgedeı kemıdi.

Sondaı-aq kólik únemi tehnıkalyq jóndeýdi qajet etedi (siz tipti ony qyzǵyshtaı qorysańyzda). Odan bólek, kóliktiń bólshekterin aýystyrý, jóndeý, kólik jýý oryndaryna barý + amortızasıa (ýaqyt óte kele kólik eskirip, toza bastaıdy). Saqtandyrý, tehnıkalyq baqylaý, kólik salyǵynyń jyldyq tólemderin tóleý jáne únemi janarmaı quıý. Bunyń barlyǵy sizdiń qaltańyzdan aqsha shyǵarady. Bul birinshi jaǵdaı bolsyn.

Al endi osyǵan basqa bir qyrynan qarasaq. Ekinshi jaǵdaı. Siz kólik satyp aldyńyz da, ony taksıst bolyp jumys isteıtin adamǵa jalǵa berdińiz. Ol kóligińizdi jalǵa bergenińiz úshin sizge aı saıyn aqsha tólep otyrady. Mundaı jaǵdaıda kólik sizge Aktıv bolyp eseptelinedi. Biraq jalǵa berý qunyńyz, jóndeý men amortızasıadan artylyp jetetindeı bolsyn.

Kıosakıdiń kitabynan úzindiler

Robert Kıosakı "Baı áke, jarly áke" kitabynda Aktıv pen Pasıv aıyrmashylyǵyn óte jaqsy túsindirgen. Al biz sol kitaptan qysqasha úzindiler usynamyz:

Qarjylyq saýattylyǵy bar adamdardyń bári birdeı Aktıv terge ıe emes. Olardyń ishinde de qajyrly jumys istemeı-aq ózderin pasıvti kirispen qamtamasyz etkender de bar.

Robert Kıosakıdiń paıymdaýynsha, qarjylyq saýattylyq — bul qajet, alaıda qarjylyq táýelsizdikke jetý úshin jetkilikti shart emes.

Adamdardyń aktıvterge ıe bolmaýynyń basty sebebi — olardyń ádetteri, emosıalary jáne psıhıkalyq kózqarastaryndaǵy ózgeshelikte bolyp tabylady. Óz kúshine senbeý, jalqaýlyq, jaman ádetter, qorqynysh, bul — aqshany joǵaltady. Túsingenińiz abzal, Aktıv sózben emes, sandarmen anyqtalady. Eger siz sandardy oqı almasańyz,  onda "aktıvte ne bar?" degen suraqqa jaýapty jerdiń astynan da taba almaısyz. 

Keste sizge túsinýge kómektesedi

Bul kestede Aktıv pen Pasıvtiń aıyrmashylyǵy kórsetilgen.

Aktıvterden kelgen aqsha aǵymynyń kestesi

Kestede kórsetilgendeı, aktıvter sizge aqsha ákeledi. 

Mysaly: dúkenge jalǵa bergen ǵımaratyńyz, sizge aı saıyn pasıvti kiris túsiredi.

Pasıvterden kelgen aqsha aǵymynyń kestesi

Bul joly birinshi kestedegideı emes, bári kerisinshe, pasıvter tek shyǵyndar ákelýde: olar sizdiń aqshańyzdy "jutyp jatyr". Mysaly, sizdiń úıińiz jóndeý jasaýǵa, komýnaldyq tólemderge, salyqtar t.b. tóleýge únemi aqsha tóleýdi qajet etedi. Úı qanshalyqty úlken bolsa, shyǵyndary da sonshalyq bolady.

Kedeı adamnyń aqsha aǵymdary

Kedeı adamdar aılyǵyn alǵan kezden bastap birden jumsaıdy. Ádettegideı birden qaryzdaryn tóleıdi de, oǵan jalaqy retinde berilgen aqsha endi onyki emes bolyp shyǵady. Barlyq aqshasy qaryzdaryn jabýǵa jumsalady. Osy sebepten kedeılerdiń pasıvti tabys túsirýge de qarjysy jetpeı qalady.

Orta tap adamnyń aqsha aǵymdary

Orta tap ókilderi qarjylyq josparda aqshany kóp tabýmen qatar kóp jumsaýymen erekshelenedi. Tipti keıde olardyń qaryzdary bastan asyp ketetin jaǵdaılar da bolady. Olar qarapaıym emes, jaqsy ómir súrýge ábden úırenip qalǵan. Sondyqtan olar qanshalyqty kóp aqsha tapqan saıyn, sonshalyqty kóp jumsaıdy.

Únemi pasıv satyp alady: mashına, páter, kater jáne myńǵa jýyq qymbat zattar.

Kestede kórsetilgendeı, tamaq, kıim degen sıaqty mindetti shyǵyndardan bólek, orta tap ókilderiniń aqshalarynyń basym bóligi nesıeni tóleýge, qymbat múlikti qamtamasyz etý jáne demalysqa shetelge barýǵa jumsalady.

Baı adamnyń aqsha aǵymdary

Baılardyń basqalardan negizgi aıyrmashylyǵy — olar eń aldymen ózderine kún saıyn pasıvti kiris túsiretin Aktıvterge ıe bolady. Mundaǵy fılosofıa: eger siz ózińizge qymbat pasıv satyp alǵyńyz kelse, onda eń aldymen ózińizdi Pasıvtegi turaqty tabyspen qamtamasyz etip, Aktıvterge ıe bolýyńyz qajet.

Kelesi keste: Sizde Porshe avtokóligin satypalatyndaı ($40 000) aqsha paıda boldy delik. Siz sol aqshaǵa, kóp qabatty úı satyp alyp, ony jalǵa berdińiz. Al Porshe-ni nesıege aldyńyz da, úıdi jaldaýdan túsken aqshany birden nesıege tóleıtindeı ettińiz. Nátıjesinde, sizde Porshe kóligińiz de, pasıvti tabys túsiretin kóp qabatty úıińiz de bar.

Kesteden baıqap turǵan bolarsyz, baı adamdardyń kirisiniń basym bóligi aktıvterden keledi.

Ári qaraı ne isteý kerek?

Siz Aktıv pen Pasıvti túsinip, iske kirise bastasańyz, tómendegideı qadamdardy jasaýyńyz kerek:

1. Qutylý

Aldymen barynsha pasıvterden qutylyńyz. Bul úshin mindetti túrde búdjet josparyn júrgizýdi bastańyz. Aqshańyzǵa esep jasańyz: qansha aqsha jumsaısyz, qansha tabys tabasyz, barlyq qarjylyq tranzaksıańyzdy jazyńyz.

Sizge otbasylyq búdjetti júrgizip ári aqsha únemdeýdi úırený qajet. Osydan keıin tabys pen shyǵyn jazylǵan esebińizge kóz salsańyz, sizdiń qaltańyzǵa salmaq salatyn zat nemese qyzyǵýshylyq qaısy ekenin birden ańǵarasyz. Endi osy zattan qutylýǵa nemese bas tartýǵa tyrysyńyz. Mysal úshin siz kóligińizge aqshany kóp jumsaıtynyńyzdy baıqadyńyz. Demek, sizge kólikten qutylý kerek. Biraq! Sizge shynymen kóliksiz qalýǵa bolmaıtyn bolsa, máselen qala syrtynda turasyz, kúnde jumysqa barý kerek bolǵan soń paıdalanyp júrsiz. Onda osy mashınanyń nege kóp aqsha jumsaýdy qajet etetine nazar aýdaryńyz. A, Iáá! Onyń qozǵaltqyshynyń kólemi úlken, sondyqtan janarmaıdy kóp quıýdy qajet etedi me? Olaı bolsa, shyǵar jol basqa. Sol mashınańyzdy satyp jiberińiz de, ornyna qarapaıym ári únemdi avtokólik alyńyz. Osylaı, siz ári shyǵyndardy qysqartasyz ári astyńyzda kóligińiz de bolady.

Sondaı-aq bar aqshańyzǵa usaq-túıek áshekeı satyp alý ádetinen de arylyńyz.

2. Satyp alý

Endi Aktıvterdi satyp alýǵa den qoıyńyz.

Alǵashqy qadam retinde mindetti túrde iske asýy qıyn sharýany alý qajet emes. Mysalǵa, mıllıon teńge nesıe alyp, taksı avtoparkyn satyp alý. Jooq! Qazir siz úshin eń bastysy pasıvti tabystyń kiris kózin taýyp, jasap úırený. Ol tipti kishkentaı bolsa da. Azdaǵan qarajat jumsaı otyryp, aqsha tabý kózin qurǵanyńyz jón. Mysalǵa, Robert Kıosakı eń alǵashqy pasıvti tabys kózin jyljymaıtyn múlikten tapqan. Aıyna bar bolǵany $56 quraǵan. Biraq R. Kıosakı ózi aıtqandaı, bul onyń ómirindegi úlken jeńis bolǵan.  Ol jyl mezgiline nemese ýaqytqa táýeldilikten tysqary tabys kózin taýyp, qura bildi.

Únemi ózińdi damytý men keremet nátıje

Aktıvten tapqan aqshańyzdy, Aktıvterdi satyp alýǵa jumsańyz. Osylaısha, Aktıvterińizdi kóbeıtken saıyn, ol sizge odan da kóp aqsha men pasıvti kiris ákeledi.

Ýaqyt óte kele, siz jumysyńyzdy shetke ysyryp, ómirden rahat alýyńyzǵa múmkindik bolady. Al Aktıvterden túsken paıda, sizdiń barlyq shyǵyndaryńyzdy jabady.  Naǵyz baı adamdar osylaı ómir súredi jáne buny sizderge de tilegimiz keledi!

---